Ólafur Þ. Harðarson, prófessor í stjórnmálafræði, hefur sent inn umsögn um frumvarp forseta Alþingis vegna kosningalaga sem ætlað er að samræma öll lög um kosningar til Alþingis, sveitarstjórna og forseta. Ólafur gagnrýnir að í frumvarpinu séu ekki gerðar ráðstafanir til að jafna þingsæti milli flokka, þrátt fyrir að þingmenn séu sammála um það.

„Það hefur ekkert komið fram annað heldur en að þeir séu sammála um það. Það að ætla að koma og segja að það sé svo flókið að breyta þessu og það verði bara að fresta því enn eftir kosningar. Kannski fáum við þá fjórðu kosningarnar í röð þar sem að tekst ekki að jafna eftir flokkum. Það er náttúrulega ekki boðlegt,“ sagði Ólafur í Víglínunni á Stöð 2 í gær.

„Viðkvæmt og pólitískt“ mál

Steingrímur J. Sigfússon, forseti Alþingis og höfundur frumvarpsins, segir svigrúm innan stjórnarskrárinnar til að fjölga jöfnunarþingsætum.

„En það verður fljótlega mjög viðkvæmt og pólitískt bæði milli flokkanna, sem í hlut eiga. Við skulum bara tala um þetta á mannamáli. Þá setjast menn niður og skoða hvaða áhrif breytingarnar hefðu á „mig og mína möguleika“. Það verður líka geysilega viðkvæmt í samhenginu „landsbyggðin versus suðvesturhornið“. Þar er umræðan gjarnan þannig að það sé ekki ósanngjarnt að landsbyggðinni sé tryggður einhver lágmarksfjöldi þingmanna,“ sagði Steingrímur í Víglínunni í gær.

Ólafur bendir á að þetta vandamál hafi verið upprætt frá árinu 1987 og hafi ekki skotið kollinum upp aftur fyrr en í kosningunum 2013.

„Það hefur verið markmið í kjördæmakerfinu alveg frá 1987 og það hefur verið algerlega óumdeilt að það eigi að vera jöfnuður á milli flokka, þannig að þingmannatala hvers flokks sé í samræmi við heildarfylgið í landinu,“ sagði Ólafur.

„2013, 2016 og 2017 tókst þetta ekki og einn flokkur, í hvert skipti, fékk einum þingmanni meira en hann átti að fá ef það væri jöfnuður milli flokka. Þetta voru tvisvar sinnum Framsóknarflokkurinn og einu sinni Sjálfstæðisflokkurinn,“ sagði Ólafur.

Ríkisstjórnarflokkar græða þrjá auka þingmenn

Eins og mál standa nú myndi núverandi ríkisstjórn fá þremur þingmönnum meira en hún ætti að fá ef jöfnuður væri á milli flokka. Það skiptir að sögn Ólafs höfuðmáli en ef jöfnuður væri milli flokka væri núverandi ríkisstjórn fallin, miðað við fylgi hennar, en héldi meirihluta að öllu óbreyttu.

„Hver einasti þingmaður skiptir mjög miklu máli og þess vegna skiptir mjög miklu máli að kerfið sé þannig tæknilega úr garði gert að það nái því markmiði að jafna á milli flokka,“ sagði Ólafur.

„Það er búið að vera ljóst síðan 2013, þegar fyrst kom inn aukamaður, að kerfið var þannig að það tryggði alls ekki jöfnuð milli flokka. Ég gæti alveg trúað því að bara með því að fjölga viðbótarsætunum í ellefu eða þrettán að það myndi minnka töluvert líkurnar á að þetta gerist. Þetta er bara tæknileg útfærsla, það þarf ekki að fjölga þingmönnum.“