Tímamótatillögur! Ómar H. Kristmundsson skrifar 30. apríl 2020 10:00 Nýliðinn vetur hefur reynt verulega á hið skipulagða starf sem fram fer á vegum almannaheillasamtaka sem falla undir þriðja geirann svonefnda. Landsbjörg og Rauði krossinn hafa „staðið vaktina“ eins og áður en jafnframt hafa fjölmörg önnur félög og sjálfseignarstofnanir gegnt mikilvægu hlutverki í að mæta breyttum þörfum samfélagins. Á næstu misserum mun reyna enn meira á starf almannaheillasamtaka ekki síst samtaka sem veita aðstoð þeim sem teljast til viðkvæmra hópa. Á sama tíma er hætta á að tekjur muni skerðast til muna. Til að vega upp á móti skiptir miklu að skattaálögur á starfsemi þeirra séu í lágmarki og skattaívilnanir hvetji til stuðnings við þau. Nýlegar tillögur starfshóps fjármálaráðherra um breytingar á skattlagningu á starfsemi sem fellur undir þriðja geirann eru tímamótatillögur í þessum efnum. Í skýrslu starfshópsins segir að rétt sé að lögfesta nýja skattalega hvata til að stuðla enn frekar að eflingu almannaheillasamtaka. Með þeim megi efla skattaleg og rekstrarleg skilyrði og færa þau nær þeim ívilnunum sem fyrir hendi eru í nágrannalöndunum. Samtök innan þriðja geirans afla tekna með ýmsum hætti allt eftir viðfangsefnum þeirra. Þannig er algengast að félagasamtök sem reka opinbera velferðarþjónustu byggi afkomu sína að verulegu leyti á þjónustusamningum en einnig á sjálfsaflafé. Stór hópur félagasamtaka, svo sem íþróttafélög sem reka meðlimatengda starfsemi, eru oftar en ekki með samsetta tekjustofna, svo sem æfinga- og félagsgjöld, framlög frá sveitarfélögum, tekjur af getraunum og happdrætti o.s.frv. Þau félagasamtök sem hafa að meginhlutverki að vinna að margvíslegri hagsmunabaráttu byggja oft afkomu sína á félagsgjöldum og stuðningi frá hinu opinbera. Rekstrarumfang félagasamtaka er afar breytilegt, hjá sumum þeirra er rekstur lítill og starf unnið að mestu af sjálfboðaliðum en hjá öðrum á við meðalstór fyrirtæki. Tekjur fara einnig eftir aldri félags. Algengast er að félög byggi í byrjun á framlagi sjálfboðaliða og verkefnastyrkjum frá opinberum aðilum eða samfélagssjóðum fyrirtækja. Erfitt er að áætla með vissu hversu neikvæð áhrif núverandi efnahagskreppu verða á starfsemi félagasamtaka. Þó er ljóst að áhrifin eru háð því hvaðan bjargir þeirra koma. Í efnahagskreppum virðist algengt að framlög stjórnvalda dragist saman en hversu mikið er háð fjölmörgum þáttum, m.a. því hvort stjórnvöld ætli þriðja geiranum sérstakt hlutverk á tímum efnahagssamdráttar. Framlög frá einkafyrirtækjum haldast augljóslega í hendur við afkomu þeirra og munu því að öllum líkindum dragast mikið saman. Miðað við alþjóðlegar rannsóknir er ekki sjálfgefið að framlög almennings í sérstökum fjársöfnunum eða í formi reglubundins stuðning minnki verulega. Í athugun sem gerð var meðal íslenskra velferðarsamtaka 2009, ári eftir hrunið, kom í ljós að á sama tíma og verulegur samdráttur varð á framlögum frá fyrirtækjum urðu óverulegar breytingar á fjárstuðningi almennings. Í tillögum starfshópsins er m.a. gert ráð fyrir að einstaklingum verði gert heimilt að draga frá tekjum sínum gjafir og framlög upp að tilteknu hámarki. Þetta getur skipt miklu við að halda óbreyttum stuðningi almennings í yfirstandandi efnahagskreppu og jafnvel aukið hann. Heimildin gæti sérstaklega nýst félagasamtökum sem ekki hafa mannafla eða rekstrarfé til umfangsmikilla fjársafnana. Aðrar tillögur geta einnig skipt miklu fyrir þá lögaðila sem verja hagnaði sínum eingöngu til almannaheilla og hafa það að eina markmiði sínu. Gert er ráð fyrir að þeir séu undaþegnir greiðslu tekjuskatts af fjármagnstekjum og að undaþáguákvæði laga um virðisaukaskatt er snýr að góðgerðarstarfsemi verði endurskoðað. Um aðrar tillögur og nánari útfærslu á þeim er vísað í ágæta skýrslu starfshópsins. Það er ótvírætt að þær tillögur sem nú liggja á borði fjármálaráðherra geta skipt sköpum fyrir rekstrarskilyrði félagasamtaka. Ég hvet stjórnvöld eindregið til að leggja fram í næsta aðgerðapakka áætlanir um framkvæmd þessara tillagna og með því styðja við starf félagasamtaka sem verður aldrei mikilvægara en á komandi misserum. Höfundur er prófessor. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ómar H. Kristmundsson Félagasamtök Mest lesið Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Nýliðinn vetur hefur reynt verulega á hið skipulagða starf sem fram fer á vegum almannaheillasamtaka sem falla undir þriðja geirann svonefnda. Landsbjörg og Rauði krossinn hafa „staðið vaktina“ eins og áður en jafnframt hafa fjölmörg önnur félög og sjálfseignarstofnanir gegnt mikilvægu hlutverki í að mæta breyttum þörfum samfélagins. Á næstu misserum mun reyna enn meira á starf almannaheillasamtaka ekki síst samtaka sem veita aðstoð þeim sem teljast til viðkvæmra hópa. Á sama tíma er hætta á að tekjur muni skerðast til muna. Til að vega upp á móti skiptir miklu að skattaálögur á starfsemi þeirra séu í lágmarki og skattaívilnanir hvetji til stuðnings við þau. Nýlegar tillögur starfshóps fjármálaráðherra um breytingar á skattlagningu á starfsemi sem fellur undir þriðja geirann eru tímamótatillögur í þessum efnum. Í skýrslu starfshópsins segir að rétt sé að lögfesta nýja skattalega hvata til að stuðla enn frekar að eflingu almannaheillasamtaka. Með þeim megi efla skattaleg og rekstrarleg skilyrði og færa þau nær þeim ívilnunum sem fyrir hendi eru í nágrannalöndunum. Samtök innan þriðja geirans afla tekna með ýmsum hætti allt eftir viðfangsefnum þeirra. Þannig er algengast að félagasamtök sem reka opinbera velferðarþjónustu byggi afkomu sína að verulegu leyti á þjónustusamningum en einnig á sjálfsaflafé. Stór hópur félagasamtaka, svo sem íþróttafélög sem reka meðlimatengda starfsemi, eru oftar en ekki með samsetta tekjustofna, svo sem æfinga- og félagsgjöld, framlög frá sveitarfélögum, tekjur af getraunum og happdrætti o.s.frv. Þau félagasamtök sem hafa að meginhlutverki að vinna að margvíslegri hagsmunabaráttu byggja oft afkomu sína á félagsgjöldum og stuðningi frá hinu opinbera. Rekstrarumfang félagasamtaka er afar breytilegt, hjá sumum þeirra er rekstur lítill og starf unnið að mestu af sjálfboðaliðum en hjá öðrum á við meðalstór fyrirtæki. Tekjur fara einnig eftir aldri félags. Algengast er að félög byggi í byrjun á framlagi sjálfboðaliða og verkefnastyrkjum frá opinberum aðilum eða samfélagssjóðum fyrirtækja. Erfitt er að áætla með vissu hversu neikvæð áhrif núverandi efnahagskreppu verða á starfsemi félagasamtaka. Þó er ljóst að áhrifin eru háð því hvaðan bjargir þeirra koma. Í efnahagskreppum virðist algengt að framlög stjórnvalda dragist saman en hversu mikið er háð fjölmörgum þáttum, m.a. því hvort stjórnvöld ætli þriðja geiranum sérstakt hlutverk á tímum efnahagssamdráttar. Framlög frá einkafyrirtækjum haldast augljóslega í hendur við afkomu þeirra og munu því að öllum líkindum dragast mikið saman. Miðað við alþjóðlegar rannsóknir er ekki sjálfgefið að framlög almennings í sérstökum fjársöfnunum eða í formi reglubundins stuðning minnki verulega. Í athugun sem gerð var meðal íslenskra velferðarsamtaka 2009, ári eftir hrunið, kom í ljós að á sama tíma og verulegur samdráttur varð á framlögum frá fyrirtækjum urðu óverulegar breytingar á fjárstuðningi almennings. Í tillögum starfshópsins er m.a. gert ráð fyrir að einstaklingum verði gert heimilt að draga frá tekjum sínum gjafir og framlög upp að tilteknu hámarki. Þetta getur skipt miklu við að halda óbreyttum stuðningi almennings í yfirstandandi efnahagskreppu og jafnvel aukið hann. Heimildin gæti sérstaklega nýst félagasamtökum sem ekki hafa mannafla eða rekstrarfé til umfangsmikilla fjársafnana. Aðrar tillögur geta einnig skipt miklu fyrir þá lögaðila sem verja hagnaði sínum eingöngu til almannaheilla og hafa það að eina markmiði sínu. Gert er ráð fyrir að þeir séu undaþegnir greiðslu tekjuskatts af fjármagnstekjum og að undaþáguákvæði laga um virðisaukaskatt er snýr að góðgerðarstarfsemi verði endurskoðað. Um aðrar tillögur og nánari útfærslu á þeim er vísað í ágæta skýrslu starfshópsins. Það er ótvírætt að þær tillögur sem nú liggja á borði fjármálaráðherra geta skipt sköpum fyrir rekstrarskilyrði félagasamtaka. Ég hvet stjórnvöld eindregið til að leggja fram í næsta aðgerðapakka áætlanir um framkvæmd þessara tillagna og með því styðja við starf félagasamtaka sem verður aldrei mikilvægara en á komandi misserum. Höfundur er prófessor.
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun