Neikvæð áhrif hálendisþjóðgarðs á ferðaþjónustu Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar 9. desember 2020 09:30 Í umræðu um stofnun hálendisþjóðgarðs er mikið rætt um ávinning af stofnun stærsta þjóðgarðs í Evrópu og aðdráttarafl hans fyrir ferðaþjónustu. Þá hefur það einnig verið látið í veðri vaka að stofnun hálendisþjóðgarðs sé grundvöllur þess að koma ferðaþjónustunni í gang hér á landi eftir Covid. Þetta er að mati greinarhöfundar gamaldags viðhorf og lýsir skorti á skilningi á þörfum og hvötum þeirra ferðamanna sem hingað koma. Sanngildið Þegar kemur að ferðaþjónustu er sanngildi eða eins og hugtakið kallast á ensku authenticity það verðmætasta fyrir Ísland sem áfangastað. Stórbrotna íslenska náttúru frá fjöru til fjalla þarf ekki að pakka inn með slaufu og rétta ferðamönnum með þjóðgarðsmerkinu „specially designed formula for you…and everybody else as well“ Rétt er að benda á að umræða um neikvæð áhrif ferðaþjónustu á þjóðgarða er sífellt að aukast og er orðið alþjóðlegt vandamál. Þjóðgarðar í öllum löndum og heimsálfur glíma við þessi mál og leita leiða til að lágmarka áhrif þeirra. Lönd eins og England og Kanada eru að reyna snúa við áhrifum sem ferðamenn hafa á náttúrulega varðveitt svæði. Með vaxandi fjölda gesta á ákveðin svæði verður mannfjöldi aðal vandamálið. Því hefur meðal annars verið haldið fram að ef ekki verið breyting eða viðsnúningur á þessu muni margir þjóðgarðar heims loka og eða þjóðgarðar hætta að vera til eins og við þekkjum þá í dag. Sönn, upprunaleg og raunveruleg náttúra Aðal ástæða þess að fólk velur að upplifa náttúruna er til að komast „burt“ frá því venjulega. Mikil breyting og þróun hefur orðið á möguleikum fólks til að ferðast síðustu 40 ár. Tækifæri fólks til að ferðast og lífsmynstur hefur tekið miklum breytingum frá því að farið var að markaðssetja ferðaþjónustu fyrst og þjóðgarðar voru vinsælir áfangastaðirnir. Tækni hefur gjörbylt persónulegum samskiptum og framleitt þekkingarsamfélag á heimsvísu. Ferðalög og internetið hafa skilað nýjum gildum og vitund um nýjar hugmyndir og áfangastaði. Hvati þeirra sem ferðast á „afskekkta“ staði eins og Ísland einkennist að miklu leita af löngun til að nálgast upplifun sem er sönn, upprunaleg og raunveruleg. Ekki sérhönnuð, og aðlöguð að fjöldanum. Flest fólk sem hingað kemur hefur mikla reynslu af því að ferðast. Ferðamenn sem eru oft menntaðir og eru meðvitaðir um umhverfi sitt. Þeir sækjast eftir ákveðinni tegund af lífsgæðum og löngun eftir raunverulegri einstakri upplifun, þar sem einstaklingurinn sjálfur er kjarninn. Tengt við þróun aukins auðs og munaðar hefur verið breyting í átt að einstaklingshyggju þar sem neytandinn leitar að vörum og þjónustu sem fullnægir þörfum hvers og eins. Gamaldags hugmyndafræði þjóðgarða Ferðamenn vilja ekki láta ramma sig inn í box og láta vísa sér veginn í átt að sérhönnuðum stöðum þar sem „allir“ eiga að fara á. Mikilvægt er að skilja þörf einstaklingsins til að fá dýpri merkingu og virði í upplifun sína. Ferðamenn leita nýrra merkinga og upplifun byggða á skynjun. Ákvarðanir ferðamanna sem hingað koma ákvarðast af því hve sanna og raunverulega þeir skynja vöruna, þjónustuna og náttúruna. Ferðaþjónustan í dag, hvort sem það er hér á landi eða annarstaðar þarf ekki á vörumerkinu „þjóðgarður“ að halda. Þjóðgarða hugmyndin sem drifkraftur efnahagslegs ábata er gamaldags hugmyndafræði og lítur í raun sömu lögmálum og Disney World í huga einstaklingsins sem leitar að því einstaka og sanna. Að mati greinarhöfundar er það illa ígrunduð ákvörðun og tímaskekkja að líta sem svo á að stofnun hálendisþjóðgarð sé jákvæð viðbót við íslenska ferðaþjónustu og tæki til verndunar náttúru. Þvert á móti. Innviðir hafa verið byggðir upp allt í kringum landið og mikil fjárfesting hefur átt sér stað í ferðaþjónustu á síðustu árum af frumkvæði einstaklinga og fyrirtækja sem hafa lagt mikið til. Á þessa staði viljum við beina fólki, þar sem við getum veit þjónustu allt árið. Velta má fyrir sér hvort ráðherra leggi þetta ferðaþjónustuspil út til að beina kastljósinu frá hinum raunverulega hvata VG fyrir stofnun hálendisþjóðgarðs sem er að koma í veg fyrir sjálfbæra orkunýtingu í landinu? Við þurfum ekki hálendisþjóðgarð til þess að taka faglega á móti ferðamönnum, aðrar og léttvægari aðgerðir duga til þess. Höfundur er ferðamálafræðingur og oddviti Framsóknarflokksins í Borgarbyggð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þjóðgarðar Ferðamennska á Íslandi Hálendisþjóðgarður Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Sjá meira
Í umræðu um stofnun hálendisþjóðgarðs er mikið rætt um ávinning af stofnun stærsta þjóðgarðs í Evrópu og aðdráttarafl hans fyrir ferðaþjónustu. Þá hefur það einnig verið látið í veðri vaka að stofnun hálendisþjóðgarðs sé grundvöllur þess að koma ferðaþjónustunni í gang hér á landi eftir Covid. Þetta er að mati greinarhöfundar gamaldags viðhorf og lýsir skorti á skilningi á þörfum og hvötum þeirra ferðamanna sem hingað koma. Sanngildið Þegar kemur að ferðaþjónustu er sanngildi eða eins og hugtakið kallast á ensku authenticity það verðmætasta fyrir Ísland sem áfangastað. Stórbrotna íslenska náttúru frá fjöru til fjalla þarf ekki að pakka inn með slaufu og rétta ferðamönnum með þjóðgarðsmerkinu „specially designed formula for you…and everybody else as well“ Rétt er að benda á að umræða um neikvæð áhrif ferðaþjónustu á þjóðgarða er sífellt að aukast og er orðið alþjóðlegt vandamál. Þjóðgarðar í öllum löndum og heimsálfur glíma við þessi mál og leita leiða til að lágmarka áhrif þeirra. Lönd eins og England og Kanada eru að reyna snúa við áhrifum sem ferðamenn hafa á náttúrulega varðveitt svæði. Með vaxandi fjölda gesta á ákveðin svæði verður mannfjöldi aðal vandamálið. Því hefur meðal annars verið haldið fram að ef ekki verið breyting eða viðsnúningur á þessu muni margir þjóðgarðar heims loka og eða þjóðgarðar hætta að vera til eins og við þekkjum þá í dag. Sönn, upprunaleg og raunveruleg náttúra Aðal ástæða þess að fólk velur að upplifa náttúruna er til að komast „burt“ frá því venjulega. Mikil breyting og þróun hefur orðið á möguleikum fólks til að ferðast síðustu 40 ár. Tækifæri fólks til að ferðast og lífsmynstur hefur tekið miklum breytingum frá því að farið var að markaðssetja ferðaþjónustu fyrst og þjóðgarðar voru vinsælir áfangastaðirnir. Tækni hefur gjörbylt persónulegum samskiptum og framleitt þekkingarsamfélag á heimsvísu. Ferðalög og internetið hafa skilað nýjum gildum og vitund um nýjar hugmyndir og áfangastaði. Hvati þeirra sem ferðast á „afskekkta“ staði eins og Ísland einkennist að miklu leita af löngun til að nálgast upplifun sem er sönn, upprunaleg og raunveruleg. Ekki sérhönnuð, og aðlöguð að fjöldanum. Flest fólk sem hingað kemur hefur mikla reynslu af því að ferðast. Ferðamenn sem eru oft menntaðir og eru meðvitaðir um umhverfi sitt. Þeir sækjast eftir ákveðinni tegund af lífsgæðum og löngun eftir raunverulegri einstakri upplifun, þar sem einstaklingurinn sjálfur er kjarninn. Tengt við þróun aukins auðs og munaðar hefur verið breyting í átt að einstaklingshyggju þar sem neytandinn leitar að vörum og þjónustu sem fullnægir þörfum hvers og eins. Gamaldags hugmyndafræði þjóðgarða Ferðamenn vilja ekki láta ramma sig inn í box og láta vísa sér veginn í átt að sérhönnuðum stöðum þar sem „allir“ eiga að fara á. Mikilvægt er að skilja þörf einstaklingsins til að fá dýpri merkingu og virði í upplifun sína. Ferðamenn leita nýrra merkinga og upplifun byggða á skynjun. Ákvarðanir ferðamanna sem hingað koma ákvarðast af því hve sanna og raunverulega þeir skynja vöruna, þjónustuna og náttúruna. Ferðaþjónustan í dag, hvort sem það er hér á landi eða annarstaðar þarf ekki á vörumerkinu „þjóðgarður“ að halda. Þjóðgarða hugmyndin sem drifkraftur efnahagslegs ábata er gamaldags hugmyndafræði og lítur í raun sömu lögmálum og Disney World í huga einstaklingsins sem leitar að því einstaka og sanna. Að mati greinarhöfundar er það illa ígrunduð ákvörðun og tímaskekkja að líta sem svo á að stofnun hálendisþjóðgarð sé jákvæð viðbót við íslenska ferðaþjónustu og tæki til verndunar náttúru. Þvert á móti. Innviðir hafa verið byggðir upp allt í kringum landið og mikil fjárfesting hefur átt sér stað í ferðaþjónustu á síðustu árum af frumkvæði einstaklinga og fyrirtækja sem hafa lagt mikið til. Á þessa staði viljum við beina fólki, þar sem við getum veit þjónustu allt árið. Velta má fyrir sér hvort ráðherra leggi þetta ferðaþjónustuspil út til að beina kastljósinu frá hinum raunverulega hvata VG fyrir stofnun hálendisþjóðgarðs sem er að koma í veg fyrir sjálfbæra orkunýtingu í landinu? Við þurfum ekki hálendisþjóðgarð til þess að taka faglega á móti ferðamönnum, aðrar og léttvægari aðgerðir duga til þess. Höfundur er ferðamálafræðingur og oddviti Framsóknarflokksins í Borgarbyggð.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar