Póstkort heim Guðmundur Steingrímsson skrifar 29. apríl 2019 07:00 Nú hef ég verið á ferðalagi með konu minni og börnum frá því í janúar um lönd Mið- og Suður-Ameríku. Þessa stundina erum við í Perú á leiðinni til Bólivíu. Við seldum bílinn, leigðum íbúðina og kýldum á það. Við höfum aldrei ferðast svona lengi. Hver er með sinn bakpoka. Ein af uppgötvunum ferðarinnar er sú hversu einfalt það er að lifa með lítið. Maður þarf í rauninni ekki baun, svona frá degi til dags. Auðvitað hafa verið ort mörg ljóð og skrifaðar margar sögur um það hvernig ferðalög fólks eru alltaf líka ferðalög hugans. Í raun veit maður ekki hvernig langt ferðalag mun breyta þankaganginum og sýninni á lífið, ekki frekar en maður veit hvað bíður manns á áður ókönnuðum stöðum. Sérhvert ferðalag er þannig óvissuferð bæði inn á við og út á við.Þrjár uppgötvanir Áður en við lögðum af stað hugsaði ég svolítið um það hvernig kynnin af öllum þessum fjarlægu löndum myndu breyta sýn minni á heimahagana. Tilhneigingin til að spegla aðra menningu í sinni eigin er sterk. Í sólarlandaferðum síðustu aldar fór þessi samanburður yfirleitt þannig fram að fólk skrifaði póstkort heim til Íslands og greindi frá því með tíu upphrópunarmerkjum að áfengi væri fáránlega ódýrt á Spáni og að maður þyrfti ekki að vera í peysu. Það væri heitara úti en inni. Núna er þjóðin veraldarvanari — allir eru á flandri — og uppgötvanir um áfengisverð og veðurfar þykja ekki merkilegar. Trúr þessari gömlu póstkortahefð finnst mér þó viðeigandi að skrifa kort heim og segja frá því hvað ég hef uppgötvað hingað til um Ísland og veröldina. Hér er þrennt:Á Íslandi er þögn Í Mið- og Suður-Ameríku eru endalaus hljóð úti um allt. Öskurapar vekja mann með andfælum á næturnar. Hundar gelta. Hanar gala. Skrítin skordýr gefa frá sér hljóð sem er eins og hátíðni-keðjusög. Fólk í Kólumbíu hlustar á tónlist eins og hækka/lækka takkar landsins séu allir fastir á hæsta. Heyrnartól eru ekki mikið tekin í álfunni. Öskubílar eru með hátalara á sér og blasta einhvers konar teknósalsa í botni klukkan sex á morgnana. Ökumenn í Perú virðast algjörlega sannfærðir um það að umferðin muni ekki fara áfram nema þeir flauti hressilega. Morgnarnir eru eitt allsherjar flautubrjálæði. Maður á ekki að venjast þessu. Þegar ég hugsa um Ísland í þessum samanburði heyri ég lágvært blístur í gnauðandi vindi. Mögulega regn á bárujárnsþaki. Kannski fréttastefið í nálægri íbúð. Klukkutif á vegg. Lítið meira. Einhvern tímann heyrði ég í Vesturbænum nið frá bassa á Gay Pride. Og jú, ég hef heyrt hund gelta. En ef einhver í Vesturbænum væri með hana úti í garði sem gólaði frá þrjú til fimm á næturnar, héldi öskurapa, fimm brjálaða villihunda og hengdi teknógræjur utan á öskubílinn, er ég nokkuð viss um að allt yrði snælduvitlaust í Vesturbæjargrúppunni.Lifi byltingin Leigubílstjórar í Mið- og Suður-Ameríku eru margir miklir grallaraspóar. Þeir vita oft ekki hvar göturnar eru. Eiga yfirleitt ekki skiptimynt. Yppta öxlum yfir skorti á öryggisbeltum. Hótelrekendur eru haldnir svipuðum tilhneigingum. Þeir auglýsa fyrirtaksherbergi á bókunarsíðum, en svo fær maður auðvitað ekki það herbergi við komuna, heldur litla kompu við hliðina á loftræstikerfinu með útsýni á múrvegg. Í veröld hinna gömlu og hverfandi viðskiptahátta skiptir ánægja neytandans ekki næstum því jafnmiklu máli og hún gerir í því umhverfi sem bílapöntunarappið Über og leiguappið Airbnb hafa skapað. Á ferð okkar höfum við notað þessi undur óspart, til einföldunar og þæginda. Á Íslandi ríkir mun meiri tortryggni gagnvart Über og Airbnb en hér suður frá. Über er beinlínis bannað. Hitt má helst ekki. Stjórnvöld og hagsmunaaðilar hafa sameinast um að gera þessum nútímaþjónustuháttum sem lægst undir höfði, enda stórhættulegt að neytendur geti pantað og notið þjónustu á einfaldan hátt, vitað hvað þeir fá og gefið svo dóma á eftir. Hvað þá að þjónustan sé persónuleg, eignum sé deilt og að fólk kynnist jafnvel. Á Íslandi ráða þursar of miklu. Hræddir við nútímann. Þeir eru spenntari fyrir stórskipahöfn í Finnafirði en möguleikum deilihagkerfisins.Mannkyn eitt Ein uppgötvun er þó öðrum fremri hingað til. Við höfum kynnst því að fólk er almennt gott. Þótt böl sé víða lifir kærleikurinn. Það er líka eitthvað magnað við það að ferðast heimshorna á milli og uppgötva að áhugamálin og húmorinn er sá sami. Fólk er að horfa á sömu þættina á Netflix og ég. Og súpan sem við sitjum öll í er líka sú sama: Jökullinn á hinu fræga eldfjalli Cotopaxi er líka að hverfa, rétt eins og ísinn á Snæfellsjökli. Fólkinu í Ekvador finnst það alveg jafnhræðilegt. Spurningin sem blasir við, hún sameinar mannkyn: Hvað ætlum við að gera í því? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Útrýming mannsins á RÚV Vala Hafstað Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson Skoðun Heillandi Halla Hrund Stefán Hilmarsson Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Helgi Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Sumargjafir Jón Ísak Ragnarsson skrifar Skoðun Þar sem er reykur þar er… Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Betur má ef duga skal Kristinn Árni L. Hróbjartsson skrifar Skoðun Menningarlegur og sáttfús forseti Aldís Aðalbjarnardóttir skrifar Skoðun Leið að hraðari innviðauppbyggingu Sölvi Sturluson skrifar Skoðun Viltu bjarga heiminum? Samfélagsdrifnar loftslagslausnir Inga Rós Antoníusdóttir skrifar Skoðun Hugleiðingar í aðdraganda kosninga Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Lýðskrum eða minnisleysi? Þorvaldur Þorvaldsson skrifar Skoðun Stuðningur við langtímakjarasamninga Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Baldur er minn forseti Hjalti Vignisson skrifar Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Að læra nýtt tungumál og sýna þolinmæði Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Að rækta garðinn sinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Dánaraðstoð og siðareglur lækna Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Vörður á veginum framundan Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Umferðarreglur og öryggi fyrir Hjólað í vinnuna Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Af hverju kýs ég ekki Katrínu Jakobs Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Kjósum sameiningu, ekki sundrungu Helgi Ingólfsson skrifar Skoðun Forseti allra Ragnhildur Björt Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í afreksíþróttum – Nýsköpun Erlingur Jóhannsson skrifar Skoðun Prófsteinninn Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Innrás á Rafah stríðir gegn allri mannúð Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Börnin okkar Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Vextir geta og þurfa að lækka Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Söngvakeppni og stríðsglæpir Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Leikskólakennara á eftirlaunum er ofboðið Ásdís Ólafsdóttir skrifar Skoðun Óttasleginn mömmuher og Eurovision Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Já, Katrín Hjálmar Sveinsson skrifar Sjá meira
Nú hef ég verið á ferðalagi með konu minni og börnum frá því í janúar um lönd Mið- og Suður-Ameríku. Þessa stundina erum við í Perú á leiðinni til Bólivíu. Við seldum bílinn, leigðum íbúðina og kýldum á það. Við höfum aldrei ferðast svona lengi. Hver er með sinn bakpoka. Ein af uppgötvunum ferðarinnar er sú hversu einfalt það er að lifa með lítið. Maður þarf í rauninni ekki baun, svona frá degi til dags. Auðvitað hafa verið ort mörg ljóð og skrifaðar margar sögur um það hvernig ferðalög fólks eru alltaf líka ferðalög hugans. Í raun veit maður ekki hvernig langt ferðalag mun breyta þankaganginum og sýninni á lífið, ekki frekar en maður veit hvað bíður manns á áður ókönnuðum stöðum. Sérhvert ferðalag er þannig óvissuferð bæði inn á við og út á við.Þrjár uppgötvanir Áður en við lögðum af stað hugsaði ég svolítið um það hvernig kynnin af öllum þessum fjarlægu löndum myndu breyta sýn minni á heimahagana. Tilhneigingin til að spegla aðra menningu í sinni eigin er sterk. Í sólarlandaferðum síðustu aldar fór þessi samanburður yfirleitt þannig fram að fólk skrifaði póstkort heim til Íslands og greindi frá því með tíu upphrópunarmerkjum að áfengi væri fáránlega ódýrt á Spáni og að maður þyrfti ekki að vera í peysu. Það væri heitara úti en inni. Núna er þjóðin veraldarvanari — allir eru á flandri — og uppgötvanir um áfengisverð og veðurfar þykja ekki merkilegar. Trúr þessari gömlu póstkortahefð finnst mér þó viðeigandi að skrifa kort heim og segja frá því hvað ég hef uppgötvað hingað til um Ísland og veröldina. Hér er þrennt:Á Íslandi er þögn Í Mið- og Suður-Ameríku eru endalaus hljóð úti um allt. Öskurapar vekja mann með andfælum á næturnar. Hundar gelta. Hanar gala. Skrítin skordýr gefa frá sér hljóð sem er eins og hátíðni-keðjusög. Fólk í Kólumbíu hlustar á tónlist eins og hækka/lækka takkar landsins séu allir fastir á hæsta. Heyrnartól eru ekki mikið tekin í álfunni. Öskubílar eru með hátalara á sér og blasta einhvers konar teknósalsa í botni klukkan sex á morgnana. Ökumenn í Perú virðast algjörlega sannfærðir um það að umferðin muni ekki fara áfram nema þeir flauti hressilega. Morgnarnir eru eitt allsherjar flautubrjálæði. Maður á ekki að venjast þessu. Þegar ég hugsa um Ísland í þessum samanburði heyri ég lágvært blístur í gnauðandi vindi. Mögulega regn á bárujárnsþaki. Kannski fréttastefið í nálægri íbúð. Klukkutif á vegg. Lítið meira. Einhvern tímann heyrði ég í Vesturbænum nið frá bassa á Gay Pride. Og jú, ég hef heyrt hund gelta. En ef einhver í Vesturbænum væri með hana úti í garði sem gólaði frá þrjú til fimm á næturnar, héldi öskurapa, fimm brjálaða villihunda og hengdi teknógræjur utan á öskubílinn, er ég nokkuð viss um að allt yrði snælduvitlaust í Vesturbæjargrúppunni.Lifi byltingin Leigubílstjórar í Mið- og Suður-Ameríku eru margir miklir grallaraspóar. Þeir vita oft ekki hvar göturnar eru. Eiga yfirleitt ekki skiptimynt. Yppta öxlum yfir skorti á öryggisbeltum. Hótelrekendur eru haldnir svipuðum tilhneigingum. Þeir auglýsa fyrirtaksherbergi á bókunarsíðum, en svo fær maður auðvitað ekki það herbergi við komuna, heldur litla kompu við hliðina á loftræstikerfinu með útsýni á múrvegg. Í veröld hinna gömlu og hverfandi viðskiptahátta skiptir ánægja neytandans ekki næstum því jafnmiklu máli og hún gerir í því umhverfi sem bílapöntunarappið Über og leiguappið Airbnb hafa skapað. Á ferð okkar höfum við notað þessi undur óspart, til einföldunar og þæginda. Á Íslandi ríkir mun meiri tortryggni gagnvart Über og Airbnb en hér suður frá. Über er beinlínis bannað. Hitt má helst ekki. Stjórnvöld og hagsmunaaðilar hafa sameinast um að gera þessum nútímaþjónustuháttum sem lægst undir höfði, enda stórhættulegt að neytendur geti pantað og notið þjónustu á einfaldan hátt, vitað hvað þeir fá og gefið svo dóma á eftir. Hvað þá að þjónustan sé persónuleg, eignum sé deilt og að fólk kynnist jafnvel. Á Íslandi ráða þursar of miklu. Hræddir við nútímann. Þeir eru spenntari fyrir stórskipahöfn í Finnafirði en möguleikum deilihagkerfisins.Mannkyn eitt Ein uppgötvun er þó öðrum fremri hingað til. Við höfum kynnst því að fólk er almennt gott. Þótt böl sé víða lifir kærleikurinn. Það er líka eitthvað magnað við það að ferðast heimshorna á milli og uppgötva að áhugamálin og húmorinn er sá sami. Fólk er að horfa á sömu þættina á Netflix og ég. Og súpan sem við sitjum öll í er líka sú sama: Jökullinn á hinu fræga eldfjalli Cotopaxi er líka að hverfa, rétt eins og ísinn á Snæfellsjökli. Fólkinu í Ekvador finnst það alveg jafnhræðilegt. Spurningin sem blasir við, hún sameinar mannkyn: Hvað ætlum við að gera í því?
Skoðun Vits er þörf þeim er víða ratar- um gagnsemi og glapræði gervigreindar Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Það er mikill munur á þeim sem vanda sig og hinum sem vanda sig ekki Sigurður G. Guðjónsson skrifar
Skoðun Það sem spurt var um - en svörin þunn og kom kannski ekki á óvart Sigurður Páll Jónsson skrifar