Viðbrögð stjórnvalda við dómum MDE Gestur Jónsson og Ragnar Halldór Hall skrifar 23. apríl 2019 07:00 Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur í þriðja sinn á tæpum tveimur árum fellt dóm á hendur Íslandi um að brotin hafi verið mannréttindi einstaklings við málsmeðferð vegna skattalagabrots með því að refsa tvisvar vegna sama atviksins (ne bis in idem). Í öllum tilvikunum hafði viðkomandi einstaklingum fyrst verið refsað hjá viðkomandi skattyfirvöldum en síðar hlotið refsingu fyrir dómi vegna sama atviks. Fyrsta málið var dæmt hjá MDE 18. maí 2017 en nýjasti dómurinn var felldur 16. apríl sl. Í örstuttu máli er forsaga þessara mála sú að árið 2009 kvað MDE upp stefnumarkandi dóm sem að mati margra lögfræðinga fól í sér að íslenska refsikerfið í skattamálum stæðist ekki og reyndar ætti það sama við um sambærileg refsikerfi annarra norrænna ríkja. Reyndi á þennan skilning fyrir Hæstarétti Íslands haustið 2010 (mál 371/2010). Komst rétturinn þá að þeirri niðurstöðu að ekki kæmi til greina að slá því föstu á grundvelli fyrirliggjandi dóma MDE að refsimeðferð skattamála á Íslandi fái ekki staðist. Hefur framkvæmdin því haldist óbreytt allt til þessa dags og engin breyting verið gerð á íslenskum lögum um meðferð refsimála vegna skattabrota.Ragnar H. Hall, hæstaréttarlögmaður.Vísir/HeiðaÍ Svíþjóð urðu viðbrögðin við dómi MDE frá 2009 önnur en á Íslandi. Hæstiréttur Svíþjóðar, skipaður 15 dómurum í því máli, komst að niðurstöðu um að refsikerfi skattamála í landinu stæðist ekki skuldbindingu Svíþjóðar skv. mannréttindasáttmálanum (MSE). Í framhaldinu hafa verið gerðar breytingar á sænskum lögum. Jafnframt lét ríkissaksóknari Svíþjóðar yfirfara þegar dæmd mál þar sem hugsanlega hefði verið brotinn réttur á einstaklingum í málsmeðferðinni. Í fréttum hefur m.a. komið fram að í Svíþjóð hafi ríkissaksóknarinn látið yfirfara um 3.000 refsimál af þessum sökum. 42 menn sem sátu í fangelsi vegna skattalagabrota voru leystir úr haldi eftir endurskoðunina. Frestað var fullnustu dóma þar sem slíkt átti við. Haft var samband við 800 einstaklinga sem tekið höfðu út sína refsingu og þeim boðin aðstoð við að kanna grundvöll endurupptöku. Leiddi þetta til endurupptöku fjölda mála fyrir dómi. Reynt var að rétta hlut allra þeirra sem hlotið höfðu refsidóma á grundvelli refsimeðferðar sem ekki stóðst reglur MSE. Eftir áralanga dauðaþögn og aðgerðarleysi hafa íslensk stjórnvöld nú loksins látið málið til sín taka heilum áratug á eftir Svíum. Í liðinni viku birtist fréttatilkynning um að ráðherrar dóms- og fjármála hefðu skipað nefnd sem á að „greina þau álitaefni sem leiða af dómum Mannréttindadómstóls Evrópu í tengslum við rannsókn og saksókn skattalagabrota og móta afstöðu til þess hvort og þá til hvaða breytinga þarf að ráðast í til að mæta þeim“. Skal nefndin „leggja til grundvallar skýrslur sem unnið hefur verið að síðastliðin ár í tengslum við þessi álitaefni.“ Ekki kemur fram hvaða skýrslur þar er um að ræða né hvað í þeim standi. Í nefndina hafa verið skipaðir átta lögfræðingar. Þeirra á meðal eru tveir saksóknarar, ríkisskattstjóri, skattrannsóknarstjóri og fulltrúar ráðuneytanna sem hlut eiga að skipun nefndarinnar. Þolendur refsikerfisins sem MDE hefur nú margsinnis lýst andstætt mannréttindum, sem Ísland hefur skuldbundið sig til þess að virða, eru margir. Við vitum ekki hve margir. Hvort þeir eru eitt hundrað eða miklu fleiri skiptir í sjálfu sér ekki máli. Þessir einstaklingar horfa nú agndofa upp á að stjórnendur stofnana sem um langt árabil hafa borið hitann og þungann af löglausum aðgerðum gegn þeim eru skipaðir í nefnd til þess að meta hvernig rétt sé að bregðast við áfellisdómunum. Í nefndinni eru m.a. menn sem undanfarin ár hafa sótt mál af þessum toga af miklu kappi og aldrei fallist á að ákvæði MSE ættu á nokkurn hátt að hafa áhrif á ákvarðanir um útgáfu ákæru. Verkefni nefndarinnar á að vera að lappa upp á ólögmæta framkvæmd sem nefndarmennirnir að hluta til bera sjálfir ábyrgð á. Þá vekur það athygli og undrun okkar að nefnd sem á að gera tillögur um viðbrögð stjórnvalda við umræddum dómum skuli ekki falið það verkefni að gera tillögur um hvernig rétta skuli hlut þeirra sem mannréttindi hafa verið brotin á með löglausum refsingum á liðnum árum. Við skipun nefndarinnar virðast ráðherrarnir einungis hafa horft til fjárhagslegra hagsmuna ríkisins en látið sig engu varða réttindi þeirra einstaklinga sem brotið hefur verið gegn. Þessi viðbrögð stjórnvalda hér á landi við dómum MDE eru að okkar áliti með hreinum ólíkindum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Mannréttindadómstóll Evrópu (MDE) hefur í þriðja sinn á tæpum tveimur árum fellt dóm á hendur Íslandi um að brotin hafi verið mannréttindi einstaklings við málsmeðferð vegna skattalagabrots með því að refsa tvisvar vegna sama atviksins (ne bis in idem). Í öllum tilvikunum hafði viðkomandi einstaklingum fyrst verið refsað hjá viðkomandi skattyfirvöldum en síðar hlotið refsingu fyrir dómi vegna sama atviks. Fyrsta málið var dæmt hjá MDE 18. maí 2017 en nýjasti dómurinn var felldur 16. apríl sl. Í örstuttu máli er forsaga þessara mála sú að árið 2009 kvað MDE upp stefnumarkandi dóm sem að mati margra lögfræðinga fól í sér að íslenska refsikerfið í skattamálum stæðist ekki og reyndar ætti það sama við um sambærileg refsikerfi annarra norrænna ríkja. Reyndi á þennan skilning fyrir Hæstarétti Íslands haustið 2010 (mál 371/2010). Komst rétturinn þá að þeirri niðurstöðu að ekki kæmi til greina að slá því föstu á grundvelli fyrirliggjandi dóma MDE að refsimeðferð skattamála á Íslandi fái ekki staðist. Hefur framkvæmdin því haldist óbreytt allt til þessa dags og engin breyting verið gerð á íslenskum lögum um meðferð refsimála vegna skattabrota.Ragnar H. Hall, hæstaréttarlögmaður.Vísir/HeiðaÍ Svíþjóð urðu viðbrögðin við dómi MDE frá 2009 önnur en á Íslandi. Hæstiréttur Svíþjóðar, skipaður 15 dómurum í því máli, komst að niðurstöðu um að refsikerfi skattamála í landinu stæðist ekki skuldbindingu Svíþjóðar skv. mannréttindasáttmálanum (MSE). Í framhaldinu hafa verið gerðar breytingar á sænskum lögum. Jafnframt lét ríkissaksóknari Svíþjóðar yfirfara þegar dæmd mál þar sem hugsanlega hefði verið brotinn réttur á einstaklingum í málsmeðferðinni. Í fréttum hefur m.a. komið fram að í Svíþjóð hafi ríkissaksóknarinn látið yfirfara um 3.000 refsimál af þessum sökum. 42 menn sem sátu í fangelsi vegna skattalagabrota voru leystir úr haldi eftir endurskoðunina. Frestað var fullnustu dóma þar sem slíkt átti við. Haft var samband við 800 einstaklinga sem tekið höfðu út sína refsingu og þeim boðin aðstoð við að kanna grundvöll endurupptöku. Leiddi þetta til endurupptöku fjölda mála fyrir dómi. Reynt var að rétta hlut allra þeirra sem hlotið höfðu refsidóma á grundvelli refsimeðferðar sem ekki stóðst reglur MSE. Eftir áralanga dauðaþögn og aðgerðarleysi hafa íslensk stjórnvöld nú loksins látið málið til sín taka heilum áratug á eftir Svíum. Í liðinni viku birtist fréttatilkynning um að ráðherrar dóms- og fjármála hefðu skipað nefnd sem á að „greina þau álitaefni sem leiða af dómum Mannréttindadómstóls Evrópu í tengslum við rannsókn og saksókn skattalagabrota og móta afstöðu til þess hvort og þá til hvaða breytinga þarf að ráðast í til að mæta þeim“. Skal nefndin „leggja til grundvallar skýrslur sem unnið hefur verið að síðastliðin ár í tengslum við þessi álitaefni.“ Ekki kemur fram hvaða skýrslur þar er um að ræða né hvað í þeim standi. Í nefndina hafa verið skipaðir átta lögfræðingar. Þeirra á meðal eru tveir saksóknarar, ríkisskattstjóri, skattrannsóknarstjóri og fulltrúar ráðuneytanna sem hlut eiga að skipun nefndarinnar. Þolendur refsikerfisins sem MDE hefur nú margsinnis lýst andstætt mannréttindum, sem Ísland hefur skuldbundið sig til þess að virða, eru margir. Við vitum ekki hve margir. Hvort þeir eru eitt hundrað eða miklu fleiri skiptir í sjálfu sér ekki máli. Þessir einstaklingar horfa nú agndofa upp á að stjórnendur stofnana sem um langt árabil hafa borið hitann og þungann af löglausum aðgerðum gegn þeim eru skipaðir í nefnd til þess að meta hvernig rétt sé að bregðast við áfellisdómunum. Í nefndinni eru m.a. menn sem undanfarin ár hafa sótt mál af þessum toga af miklu kappi og aldrei fallist á að ákvæði MSE ættu á nokkurn hátt að hafa áhrif á ákvarðanir um útgáfu ákæru. Verkefni nefndarinnar á að vera að lappa upp á ólögmæta framkvæmd sem nefndarmennirnir að hluta til bera sjálfir ábyrgð á. Þá vekur það athygli og undrun okkar að nefnd sem á að gera tillögur um viðbrögð stjórnvalda við umræddum dómum skuli ekki falið það verkefni að gera tillögur um hvernig rétta skuli hlut þeirra sem mannréttindi hafa verið brotin á með löglausum refsingum á liðnum árum. Við skipun nefndarinnar virðast ráðherrarnir einungis hafa horft til fjárhagslegra hagsmuna ríkisins en látið sig engu varða réttindi þeirra einstaklinga sem brotið hefur verið gegn. Þessi viðbrögð stjórnvalda hér á landi við dómum MDE eru að okkar áliti með hreinum ólíkindum.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun