Tímafrekur forstjóri Þórlindur Kjartansson skrifar 15. febrúar 2019 07:00 Einu sinni sem oftar hagaði því þannig til á bernskuheimili mínu í Vestmannaeyjum að mér voru settar þrengri skorður um útivistartíma og almennt frjálsræði heldur en tíðkaðist meðal félaga minna og vina. Oftast nær var þetta ekkert til þess að fjargviðrast yfir og með tímanum hef ég öðlast örlítið betri skilning á þeim sjónarmiðum sem lágu að baki þessu umhyggjuharðræði. Það breytir auðvitað ekki því að þegar ég var ungur strákur þá fannst mér óréttlætið yfirþyrmandi að þurfa að fara heim þegar sumir aðrir fengu að vera áfram úti að leika sér á kvöldin. Auðvitað skipti þetta ekki miklu máli í hinu stóra samhengi hlutanna; að minnsta kosti oftast ekki. Þó komu upp tilvik þegar þessar hömlur á athafnafrelsi mínu voru raunverulega til trafala.Takmarkaður veiðitími Þetta var einkum átakanlegt á haustin þegar Eyjapeyjar og pæjur fóru um bæinn í litlum gengjum með pappakassa og vasaljós í leit að lundapysjum til björgunar. Eins og í annarri veiði þá er þolinmæði og úthald gjarnan það sem skilur milli þeirra fengsælu og hinna vonsviknu. Og eftir því sem líður á kvöld og haustnóttina í Vestmannaeyjum þeim mun líklegri voru pysjurnar til þess að villast inn í skúmaskot á hafnarsvæðinu—og það sem meira er, bílalestunum með fjölskyldufólkinu fækkaði líka, þannig að færri voru um meiri veiði. Eitt kvöldið þegar ég var líklega um tíu ára gamall fékk ég náðarsamlega leyfi til þess að fara út með nokkrum vinum til þess að veiða lundapysjur eftir kvöldmat. Þetta þótti foreldrum mínum vera mikil eftirgjöf þótt ég ætti sjálfur erfitt með að sjá þetta sem annað en algjörlega sjálfsagðan hlut. Sem betur fer þekktist þá ekki hugtakið nágrannavakt foreldra og engum datt í hug að hafa samráð um útivistartíma við aðra foreldra; því annars er hætt við að sjónarmið varkárustu foreldranna fengju að eyðileggja ævintýrin fyrir ekki bara þeirra eigin börnum heldur öllum hinum líka. Ég man ekki nákvæmlega hvenær mér var gert að skila mér heim, hugsanlega var það klukkan ellefu að kvöldi. Ég get bara fullyrt tvennt. Annars vegar að það var alltof snemmt og hins vegar að enginn af vinum mínum þurfti að sæta öðru eins. En ég lét auðvitað eins og ég hefði ekkert nema þakklæti í hjarta yfir útivistarleyfinu og sagðist mundu að sjálfsögðu skila mér á tilsettum tíma, enda var ég farinn að ganga um með úr á úlnliðnum eins og fullorðinn maður—og hlaut þar með að vera treystandi fyrir því að standa við öll þau tímamörk sem mér voru sett.Tímaferðalag En eftir því sem leið á veiðiferðina um kvöldið og ekkert veiddist þá varð ég stöðugt sannfærðari um nauðsyn þess að grípa til einhverra aðgerða til þess að bregðast við. Það var vitaskuld algjörlega óhugsandi að ég þyrfti að yfirgefa veiðihópinn með skottið á milli lappanna án þess að ná einni einustu pysju. Þannig að ég greip á það ráð að seinka klukkunni um dágóða stund, halda áfram veiðum og fara bara heim þegar eitthvað væri komið í kassann. Þegar ég kom heim hróðugur yfir því að hafa náð pysju mættu mér heldur skilningssljó augu foreldra minna. Þeim var lítt skemmt yfir því að ég hefði brugðist trausti þeirra og skilað mér heim eftir að það, sem þau kölluðu umsaminn (en var í raun valdboðinn), útivistartími, var liðinn. Ég var auðvitað búinn undir þetta og rétti fram höndina með úrinu og sýndi þeim að klukkan mín væri bara rétt að verða ellefu, og ég hafi því ekki getað vitað betur heldur en að ég væri að stunda mínar veiðar innan löglegra tímamarka. Móðir mín móðgaði þá vitsmuni mína með því að benda mér á að þótt ég fiktaði í úrinu á mínum úlnliði þá breytti það að sjálfsögðu engu um klukkuna sem hékk á veggnum í eldhúsinu. Döh! Auðvitað vissi ég þetta, og með því að bregðast móðgaður við þessari athugasemd móður minnar kom ég um leið upp um mitt eigið ráðabrugg. Og þótt allt skynsamt fólk sjái í dag að það var ég sem hafði rétt fyrir mér í þessu máli og að foreldrar mínir höfðu rangt fyrir sér—þá hafði þessi tilraun mín til þess að sveigja tímann sjálfum mér til hagsbóta einungis þau áhrif að herða takið sem kærleiksklær foreldra minna höfðu á mér.Flugsins óvissi tími Mér var hugsað til þessa þegar ég sá í vikunni fréttir um að forstjóri Icelandair ætli að mótmæla sérstaklega því að klukkan á Íslandi verði löguð að gangi sólarinnar. Hann vill meina að það henti betur hagsmunum Icelandair að hafa klukkuna eins og hún er núna þrátt fyrir sterkar vísbendingar um bág áhrif á heilsufar þjóðarinnar. Forstjórinn lætur liggja að því að þetta geti haft áhrif á alls konar hefðarvarða lendingartíma á flugvöllum víða um heim. Þó hlýtur hann að gera sér grein fyrir því að með því að færa klukkuna aftur um eina klukkustund á Íslandi, mun nákvæmlega ekkert annað breytast í heiminum. Klukkan verður áfram það sama þegar flugvélarnar leggja af stað og lenda í New York og London, Chicago og Stokkhólmi. Klukkan á eldhúsvegg í París breytist ekki sama hvað við hrærum í úrum á íslenskum úlnliðum. Það eina sem þarf að breytast er að á flugmiðum frá Íslandi flyst brottfarartíminn fram um eina klukkustund. Þetta hefur áhrif á þá farþega sem leggja af stað frá Íslandi; og vissulega verður óþægilegra að fara á fætur klukkan fjögur heldur en klukkan fimm í þau örfáu skipti á ári sem venjulegt fólk fer til útlanda. En á móti má benda á að flugin myndu fara af stað nákvæmlega jafnmörgum klukkustundum fyrir eða eftir sólarupprás eins og nú; og áhrifin á líkamsklukkuna yrðu því svipuð.Þreyta í þotuliði Það er áhugavert að í umræðum um hvort íslenska klukkan eigi að taka mið af gangi sólarinnar þá virðast flestir þeir sem kynnt hafa sér lífeðlisfræðileg áhrif svefns og líkamsklukkunnar vera á því að það hefði jákvæð áhrif að gera breytingu. Þeir sem helst stilla sér upp á móti eru business-menn sem langar ekki að vakna fyrr á morgnana til að tala í símann við Evrópu eða fara út á flugvöll—og vilja hafa meiri birtu síðdegis til þess að spila golf. Fyrir flestum öðrum hljóta þeir eðlilegu hagsmunir þorra Íslendinga, þar á meðal barna og ungmenna, að stuðla að góðri heilsu, bæði andlegri og líkamlegri, að vega þyngra heldur en sérgæska við þotuliðið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Fjölgun kennara er allra hagur Haraldur Freyr Gíslason Skoðun Deilt og drottnað í umræðu um leikskólamál Halla Gunnarsdóttir Skoðun Hvað kostar gjaldtakan? Hildur Hauksdóttir Skoðun Offita á krossgötum Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir,Tryggvi Helgason Skoðun Togstreita, sveigjanleiki og fjölskyldur Sólveig Rán Stefánsdóttir Skoðun Launaþjófaður – vanmetinn glæpur á vinnumarkaði Kristjana Fenger Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. Skoðun Fórnir verið færðar fyrir okkur Björn Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Offita á krossgötum Guðrún Þuríður Höskuldsdóttir,Tryggvi Helgason skrifar Skoðun Fórnir verið færðar fyrir okkur Björn Ólafsson skrifar Skoðun Launaþjófaður – vanmetinn glæpur á vinnumarkaði Kristjana Fenger skrifar Skoðun Áfram veginn í Reykjavík Gísli Garðarsson,Steinunn Rögnvaldsdóttir skrifar Skoðun Fjölgun kennara er allra hagur Haraldur Freyr Gíslason skrifar Skoðun Deilt og drottnað í umræðu um leikskólamál Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju hafa Danir það svona óþolandi gott? Björn Teitsson skrifar Skoðun Fjárfestum í framtíðinni Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Togstreita, sveigjanleiki og fjölskyldur Sólveig Rán Stefánsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar gjaldtakan? Hildur Hauksdóttir skrifar Skoðun Víðerni verndar og virkjana Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Blóðpeningar vestrænna yfirvalda Bergljót T. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Eigindlegar rannsóknir og umræðan um jafnrétti Stefan C. Hardonk skrifar Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í fangelsi við landamærin Inger Erla Thomsen skrifar Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Með góðri menntun eru börn líklegri til að ná árangri Sigurður Sigurjónsson skrifar Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. skrifar Skoðun Komum í veg fyrir að áföll erfist á milli kynslóða Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum vörð um varasjóð VR – framtíðarlausn fyrir félagsfólk Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Listin að vera ósammála Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun „Refsipólitísk áhrif“ Alma Mjöll Ólafsdóttir skrifar Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson skrifar Skoðun Ný og góð veröld í Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Krónupíning foreldra er engin lausn Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Köld kveðja á kvennaári Stefanía Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Einu sinni sem oftar hagaði því þannig til á bernskuheimili mínu í Vestmannaeyjum að mér voru settar þrengri skorður um útivistartíma og almennt frjálsræði heldur en tíðkaðist meðal félaga minna og vina. Oftast nær var þetta ekkert til þess að fjargviðrast yfir og með tímanum hef ég öðlast örlítið betri skilning á þeim sjónarmiðum sem lágu að baki þessu umhyggjuharðræði. Það breytir auðvitað ekki því að þegar ég var ungur strákur þá fannst mér óréttlætið yfirþyrmandi að þurfa að fara heim þegar sumir aðrir fengu að vera áfram úti að leika sér á kvöldin. Auðvitað skipti þetta ekki miklu máli í hinu stóra samhengi hlutanna; að minnsta kosti oftast ekki. Þó komu upp tilvik þegar þessar hömlur á athafnafrelsi mínu voru raunverulega til trafala.Takmarkaður veiðitími Þetta var einkum átakanlegt á haustin þegar Eyjapeyjar og pæjur fóru um bæinn í litlum gengjum með pappakassa og vasaljós í leit að lundapysjum til björgunar. Eins og í annarri veiði þá er þolinmæði og úthald gjarnan það sem skilur milli þeirra fengsælu og hinna vonsviknu. Og eftir því sem líður á kvöld og haustnóttina í Vestmannaeyjum þeim mun líklegri voru pysjurnar til þess að villast inn í skúmaskot á hafnarsvæðinu—og það sem meira er, bílalestunum með fjölskyldufólkinu fækkaði líka, þannig að færri voru um meiri veiði. Eitt kvöldið þegar ég var líklega um tíu ára gamall fékk ég náðarsamlega leyfi til þess að fara út með nokkrum vinum til þess að veiða lundapysjur eftir kvöldmat. Þetta þótti foreldrum mínum vera mikil eftirgjöf þótt ég ætti sjálfur erfitt með að sjá þetta sem annað en algjörlega sjálfsagðan hlut. Sem betur fer þekktist þá ekki hugtakið nágrannavakt foreldra og engum datt í hug að hafa samráð um útivistartíma við aðra foreldra; því annars er hætt við að sjónarmið varkárustu foreldranna fengju að eyðileggja ævintýrin fyrir ekki bara þeirra eigin börnum heldur öllum hinum líka. Ég man ekki nákvæmlega hvenær mér var gert að skila mér heim, hugsanlega var það klukkan ellefu að kvöldi. Ég get bara fullyrt tvennt. Annars vegar að það var alltof snemmt og hins vegar að enginn af vinum mínum þurfti að sæta öðru eins. En ég lét auðvitað eins og ég hefði ekkert nema þakklæti í hjarta yfir útivistarleyfinu og sagðist mundu að sjálfsögðu skila mér á tilsettum tíma, enda var ég farinn að ganga um með úr á úlnliðnum eins og fullorðinn maður—og hlaut þar með að vera treystandi fyrir því að standa við öll þau tímamörk sem mér voru sett.Tímaferðalag En eftir því sem leið á veiðiferðina um kvöldið og ekkert veiddist þá varð ég stöðugt sannfærðari um nauðsyn þess að grípa til einhverra aðgerða til þess að bregðast við. Það var vitaskuld algjörlega óhugsandi að ég þyrfti að yfirgefa veiðihópinn með skottið á milli lappanna án þess að ná einni einustu pysju. Þannig að ég greip á það ráð að seinka klukkunni um dágóða stund, halda áfram veiðum og fara bara heim þegar eitthvað væri komið í kassann. Þegar ég kom heim hróðugur yfir því að hafa náð pysju mættu mér heldur skilningssljó augu foreldra minna. Þeim var lítt skemmt yfir því að ég hefði brugðist trausti þeirra og skilað mér heim eftir að það, sem þau kölluðu umsaminn (en var í raun valdboðinn), útivistartími, var liðinn. Ég var auðvitað búinn undir þetta og rétti fram höndina með úrinu og sýndi þeim að klukkan mín væri bara rétt að verða ellefu, og ég hafi því ekki getað vitað betur heldur en að ég væri að stunda mínar veiðar innan löglegra tímamarka. Móðir mín móðgaði þá vitsmuni mína með því að benda mér á að þótt ég fiktaði í úrinu á mínum úlnliði þá breytti það að sjálfsögðu engu um klukkuna sem hékk á veggnum í eldhúsinu. Döh! Auðvitað vissi ég þetta, og með því að bregðast móðgaður við þessari athugasemd móður minnar kom ég um leið upp um mitt eigið ráðabrugg. Og þótt allt skynsamt fólk sjái í dag að það var ég sem hafði rétt fyrir mér í þessu máli og að foreldrar mínir höfðu rangt fyrir sér—þá hafði þessi tilraun mín til þess að sveigja tímann sjálfum mér til hagsbóta einungis þau áhrif að herða takið sem kærleiksklær foreldra minna höfðu á mér.Flugsins óvissi tími Mér var hugsað til þessa þegar ég sá í vikunni fréttir um að forstjóri Icelandair ætli að mótmæla sérstaklega því að klukkan á Íslandi verði löguð að gangi sólarinnar. Hann vill meina að það henti betur hagsmunum Icelandair að hafa klukkuna eins og hún er núna þrátt fyrir sterkar vísbendingar um bág áhrif á heilsufar þjóðarinnar. Forstjórinn lætur liggja að því að þetta geti haft áhrif á alls konar hefðarvarða lendingartíma á flugvöllum víða um heim. Þó hlýtur hann að gera sér grein fyrir því að með því að færa klukkuna aftur um eina klukkustund á Íslandi, mun nákvæmlega ekkert annað breytast í heiminum. Klukkan verður áfram það sama þegar flugvélarnar leggja af stað og lenda í New York og London, Chicago og Stokkhólmi. Klukkan á eldhúsvegg í París breytist ekki sama hvað við hrærum í úrum á íslenskum úlnliðum. Það eina sem þarf að breytast er að á flugmiðum frá Íslandi flyst brottfarartíminn fram um eina klukkustund. Þetta hefur áhrif á þá farþega sem leggja af stað frá Íslandi; og vissulega verður óþægilegra að fara á fætur klukkan fjögur heldur en klukkan fimm í þau örfáu skipti á ári sem venjulegt fólk fer til útlanda. En á móti má benda á að flugin myndu fara af stað nákvæmlega jafnmörgum klukkustundum fyrir eða eftir sólarupprás eins og nú; og áhrifin á líkamsklukkuna yrðu því svipuð.Þreyta í þotuliði Það er áhugavert að í umræðum um hvort íslenska klukkan eigi að taka mið af gangi sólarinnar þá virðast flestir þeir sem kynnt hafa sér lífeðlisfræðileg áhrif svefns og líkamsklukkunnar vera á því að það hefði jákvæð áhrif að gera breytingu. Þeir sem helst stilla sér upp á móti eru business-menn sem langar ekki að vakna fyrr á morgnana til að tala í símann við Evrópu eða fara út á flugvöll—og vilja hafa meiri birtu síðdegis til þess að spila golf. Fyrir flestum öðrum hljóta þeir eðlilegu hagsmunir þorra Íslendinga, þar á meðal barna og ungmenna, að stuðla að góðri heilsu, bæði andlegri og líkamlegri, að vega þyngra heldur en sérgæska við þotuliðið.
Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Stöndum vörð um varasjóð VR – framtíðarlausn fyrir félagsfólk Bjarni Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson skrifar