Lygalaupar á hlaupum Þórlindur Kjartansson skrifar 3. maí 2019 08:00 Þegar fólk tekur ákvörðun um að byrja á einhverju nýju eða taka upp bættan lífsstíl vantar yfirleitt ekki stuðning frá umhverfinu. Dæmi um þetta er þegar fólk tekur ákvörðun um að byrja að stunda útihlaup. Þá liggur vitaskuld beinast við að leita ráða og stuðnings hjá þeim sem hafa reynslu af því undarlega háttalagi að klæðast óhemjuljótum fatnaði og trimma svo í risastóran hring til þess eins að mæðast í algjöru tilgangsleysi. Hlaupin enda oftast á sama stað og þau hófust og hafa eftir því hvernig maður horfir á það annaðhvort engan tilgang eða tilgang í sjálfum sér, sem virðist reyndar af andlitsdráttum hlauparanna oft vera einhvers konar sjálfspíning. Hlauparar sem hafa gert útiskokk að lífsstíl ljóma gjarnan upp í hvetjandi brosi þegar við þá er ámálgaður áhugi á að taka upp þetta atferli. Það stendur þá hvorki á vinsamlegum ráðleggingum né stuðningi. „Mikilvægt að byrja rólega,“ er það sem er sagt fyrst. „Finna sitt tempó.“ „Hafa gaman af þessu.“ „Njóta, en ekki þjóta.“Nesti og nýir hlaupaskór Og svo segja þessir hlauparar oft: „Þetta verður ekkert mál. Svo skellirðu þér bara í 10 kílómetrana í Reykjavíkurmaraþoninu. Þú verður enga stund að koma þér í form.“ Já, já, einmitt. Taktu því rólega fyrst—en svo þarftu að komast í form og hlaupa 10 km, hálfmaraþon, maraþon, Laugavegshlaup, últramaraþon. „Þú verður enga stund að koma þér í form.“ Og á bak við þessi hvatningarorð verður strax óþægileg pressa. „Ef þú ert að þessu á annað borð, þá er eins gott að vera að keppa.“ Og með þessi ráð í nesti, og nýja hlaupaskó á fótunum, hefjast æfingarnar. Þá er enginn til að hvetja mann áfram. Það er bara gangstéttin, rigningin, rokið eða sólin, lognið og maður sjálfur einn með sinn metnað og vilja til þess að sýna og sanna fyrir sjálfum sér og heiminum að maður geti þetta eins og allir aðrir. Og fyrir þá sem hafa verið duglegir að spara sér sporin eru fyrstu „æfingarnar“ eins og ísköld vatnsgusa. Það að hlaupa 10 kílómetra virðist eins fjarlægur raunveruleiki og að geta stokkið yfir 10 metra í langstökki. Meira að segja fimm kílómetrar virðast óyfirstíganlegir. Maður er orðinn undarlega úrvinda á innan við kílómetra. „Það verður ekkert mál að koma þér í form.“ Einmitt það já.Ósannindi eða lygar Kannski er það rétt sem mig hefur alla tíð grunað—að ég sé alveg einstaklega illa fallinn til þess að stunda hlaup. Mín reynsla af því að byrja að reyna að hlaupa—eftir margra áratuga kyrrsetu, reykingar, sælgætisát og almennt hóglífi—er einmitt ekki að það sé „ekkert mál“ eða að það sé eitthvað annað en sturluð hugmynd að skrá mig í 10 kílómetra hlaup. Um leið og ég byrja að skokka, þá byrja ég að bíða eftir að geta hætt. Það er ekki taug eða fruma í líkama mínum sem hefur eina einustu trú á því að ég muni nokkru sinni ná að hlaupa fimm kílómetra, hvað þá meira. Og þá hugsa ég að það megi fara til fjandans allt það lygahyski sem er í samsæri um að halda fram þessari þvælu um að „allir geti hlaupið“ og að maður eigi bara að „hafa gaman af þessu“. Já, hafið þið bara gaman af ykkar tilgangslausa skokki og ég skal hafa gaman af því að láta draga neglurnar af fingrunum á mér. Er það lygi hjá öllu þessu hlaupaliði að það sé „ekkert mál“ að koma sér í form? Það eru vissulega ósannindi—en eru það lygar?Sársaukinn gleymist Eftir að hafa harkað af mér nokkuð mörg örfárra kílómetra skokk yfir margra mánaða tímabil fór nefnilega eitthvað að gerast sem ég átti ekki von á. Smám saman virðist það hafa virkað sem allir sögðu að myndi virka. Ég fór að nálgast staðinn sem allir sögðu að „tæki enga stund“ að komast á. Að geta hlaupið nokkra kílómetra, jafnvel allt undir tíu, og farið að hafa gaman af því. Reyndar eru hlaupin lúshæg; en þetta er betra en ég átti von á og ánægjulegt að sjá að þrátt fyrir yfirgnæfandi lélega burði til langhlaupa þá sé hægt að bæta sig ögn. Og kemur þá að þessu með lygarnar og ósannindin. Í staðinn fyrir að vera stoltur af því að hafa þraukað í gegnum langan tíma þar sem enginn árangur virtist vera að nást, finn ég að ég byrjaði sjálfur að sannfærast um að þetta hefði í raun og veru ekki verið neitt mál. Ég einfaldlega man ekki eftir því hversu erfitt og vonlaust mér fannst þetta allt saman fyrir ári síðan. Það eina sem bjargar mér frá algjörri veruleikafirringu er nákvæm skráning á hlaupunum frá upphafi. Ég get séð framfarirnar á pappír þótt mér finnist í raun eins og ég hafi alltaf verið á nákvæmlega þeim stað sem ég er núna. Svona virkar margt sem krefst fyrirhafnar en er þó þess virði. Foreldrar sem berjast í gegnum fyrstu ár barna sinna vansvefta og pirraðir gleyma því öllu algjörlega og líta til baka til tímans sem algjörs sælutímabils. Hér er það sama á seyði. Þetta er hluti af blekkingunni sem gerir mannfólkinu kleift að leggja á sig erfiði í dag til þess að njóta ávaxtanna síðar.Árangurinn lifir Allar erfiðu æfingarnar sem íþróttamenn leggja á sig gleymast þegar þeir ná árangri. Púlið við að læra fyrir erfið próf, eða að reyna að skilja flókna hluti virkar rómantískt og skemmtilegt eftir á. Og þekking, skilningur og færni sem maður öðlast með miklum harmkvælum og álagi virðist augljós þegar maður hefur náð almennilegu valdi á henni. Og það sem meira er; maður getur ekki ímyndað sér að þekkingin hafi ekki alltaf leikið í höndunum á manni. Þeir sem hafa náð árangri á einhverju sviði—hvort sem það eru hlauparar, stærðfræðingar eða listafólk—vanmeta oftast vinnuna og erfiðið sem þeir hafa lagt á sig. Þeir eru ekki óheiðarlegir, og eru hvorki að ljúga að sjálfum sér né öðrum—þeim einfaldlega finnst af algjörri einlægni þeir ekki hafa þurft að leggja svo á sig; þekkingin og getan hafi alltaf verið til staðar. Þetta er ágætt að hafa í huga núna á vormánuðum þegar margt kyrrsetufólk er byrjað að velta fyrir sér skráningu í Reykjavíkurmaraþon. Það eru vissulega ósannindi að það sé „ekkert mál“ að koma sér í form—en þó er það ekki lygi heldur. Þetta er bara erfitt á meðan á því stendur, en ekkert mál þegar það er afstaðið. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Þegar fólk tekur ákvörðun um að byrja á einhverju nýju eða taka upp bættan lífsstíl vantar yfirleitt ekki stuðning frá umhverfinu. Dæmi um þetta er þegar fólk tekur ákvörðun um að byrja að stunda útihlaup. Þá liggur vitaskuld beinast við að leita ráða og stuðnings hjá þeim sem hafa reynslu af því undarlega háttalagi að klæðast óhemjuljótum fatnaði og trimma svo í risastóran hring til þess eins að mæðast í algjöru tilgangsleysi. Hlaupin enda oftast á sama stað og þau hófust og hafa eftir því hvernig maður horfir á það annaðhvort engan tilgang eða tilgang í sjálfum sér, sem virðist reyndar af andlitsdráttum hlauparanna oft vera einhvers konar sjálfspíning. Hlauparar sem hafa gert útiskokk að lífsstíl ljóma gjarnan upp í hvetjandi brosi þegar við þá er ámálgaður áhugi á að taka upp þetta atferli. Það stendur þá hvorki á vinsamlegum ráðleggingum né stuðningi. „Mikilvægt að byrja rólega,“ er það sem er sagt fyrst. „Finna sitt tempó.“ „Hafa gaman af þessu.“ „Njóta, en ekki þjóta.“Nesti og nýir hlaupaskór Og svo segja þessir hlauparar oft: „Þetta verður ekkert mál. Svo skellirðu þér bara í 10 kílómetrana í Reykjavíkurmaraþoninu. Þú verður enga stund að koma þér í form.“ Já, já, einmitt. Taktu því rólega fyrst—en svo þarftu að komast í form og hlaupa 10 km, hálfmaraþon, maraþon, Laugavegshlaup, últramaraþon. „Þú verður enga stund að koma þér í form.“ Og á bak við þessi hvatningarorð verður strax óþægileg pressa. „Ef þú ert að þessu á annað borð, þá er eins gott að vera að keppa.“ Og með þessi ráð í nesti, og nýja hlaupaskó á fótunum, hefjast æfingarnar. Þá er enginn til að hvetja mann áfram. Það er bara gangstéttin, rigningin, rokið eða sólin, lognið og maður sjálfur einn með sinn metnað og vilja til þess að sýna og sanna fyrir sjálfum sér og heiminum að maður geti þetta eins og allir aðrir. Og fyrir þá sem hafa verið duglegir að spara sér sporin eru fyrstu „æfingarnar“ eins og ísköld vatnsgusa. Það að hlaupa 10 kílómetra virðist eins fjarlægur raunveruleiki og að geta stokkið yfir 10 metra í langstökki. Meira að segja fimm kílómetrar virðast óyfirstíganlegir. Maður er orðinn undarlega úrvinda á innan við kílómetra. „Það verður ekkert mál að koma þér í form.“ Einmitt það já.Ósannindi eða lygar Kannski er það rétt sem mig hefur alla tíð grunað—að ég sé alveg einstaklega illa fallinn til þess að stunda hlaup. Mín reynsla af því að byrja að reyna að hlaupa—eftir margra áratuga kyrrsetu, reykingar, sælgætisát og almennt hóglífi—er einmitt ekki að það sé „ekkert mál“ eða að það sé eitthvað annað en sturluð hugmynd að skrá mig í 10 kílómetra hlaup. Um leið og ég byrja að skokka, þá byrja ég að bíða eftir að geta hætt. Það er ekki taug eða fruma í líkama mínum sem hefur eina einustu trú á því að ég muni nokkru sinni ná að hlaupa fimm kílómetra, hvað þá meira. Og þá hugsa ég að það megi fara til fjandans allt það lygahyski sem er í samsæri um að halda fram þessari þvælu um að „allir geti hlaupið“ og að maður eigi bara að „hafa gaman af þessu“. Já, hafið þið bara gaman af ykkar tilgangslausa skokki og ég skal hafa gaman af því að láta draga neglurnar af fingrunum á mér. Er það lygi hjá öllu þessu hlaupaliði að það sé „ekkert mál“ að koma sér í form? Það eru vissulega ósannindi—en eru það lygar?Sársaukinn gleymist Eftir að hafa harkað af mér nokkuð mörg örfárra kílómetra skokk yfir margra mánaða tímabil fór nefnilega eitthvað að gerast sem ég átti ekki von á. Smám saman virðist það hafa virkað sem allir sögðu að myndi virka. Ég fór að nálgast staðinn sem allir sögðu að „tæki enga stund“ að komast á. Að geta hlaupið nokkra kílómetra, jafnvel allt undir tíu, og farið að hafa gaman af því. Reyndar eru hlaupin lúshæg; en þetta er betra en ég átti von á og ánægjulegt að sjá að þrátt fyrir yfirgnæfandi lélega burði til langhlaupa þá sé hægt að bæta sig ögn. Og kemur þá að þessu með lygarnar og ósannindin. Í staðinn fyrir að vera stoltur af því að hafa þraukað í gegnum langan tíma þar sem enginn árangur virtist vera að nást, finn ég að ég byrjaði sjálfur að sannfærast um að þetta hefði í raun og veru ekki verið neitt mál. Ég einfaldlega man ekki eftir því hversu erfitt og vonlaust mér fannst þetta allt saman fyrir ári síðan. Það eina sem bjargar mér frá algjörri veruleikafirringu er nákvæm skráning á hlaupunum frá upphafi. Ég get séð framfarirnar á pappír þótt mér finnist í raun eins og ég hafi alltaf verið á nákvæmlega þeim stað sem ég er núna. Svona virkar margt sem krefst fyrirhafnar en er þó þess virði. Foreldrar sem berjast í gegnum fyrstu ár barna sinna vansvefta og pirraðir gleyma því öllu algjörlega og líta til baka til tímans sem algjörs sælutímabils. Hér er það sama á seyði. Þetta er hluti af blekkingunni sem gerir mannfólkinu kleift að leggja á sig erfiði í dag til þess að njóta ávaxtanna síðar.Árangurinn lifir Allar erfiðu æfingarnar sem íþróttamenn leggja á sig gleymast þegar þeir ná árangri. Púlið við að læra fyrir erfið próf, eða að reyna að skilja flókna hluti virkar rómantískt og skemmtilegt eftir á. Og þekking, skilningur og færni sem maður öðlast með miklum harmkvælum og álagi virðist augljós þegar maður hefur náð almennilegu valdi á henni. Og það sem meira er; maður getur ekki ímyndað sér að þekkingin hafi ekki alltaf leikið í höndunum á manni. Þeir sem hafa náð árangri á einhverju sviði—hvort sem það eru hlauparar, stærðfræðingar eða listafólk—vanmeta oftast vinnuna og erfiðið sem þeir hafa lagt á sig. Þeir eru ekki óheiðarlegir, og eru hvorki að ljúga að sjálfum sér né öðrum—þeim einfaldlega finnst af algjörri einlægni þeir ekki hafa þurft að leggja svo á sig; þekkingin og getan hafi alltaf verið til staðar. Þetta er ágætt að hafa í huga núna á vormánuðum þegar margt kyrrsetufólk er byrjað að velta fyrir sér skráningu í Reykjavíkurmaraþon. Það eru vissulega ósannindi að það sé „ekkert mál“ að koma sér í form—en þó er það ekki lygi heldur. Þetta er bara erfitt á meðan á því stendur, en ekkert mál þegar það er afstaðið.