Tugir dóma um heimilisofbeldi á árinu Aðalheiður Ámundadóttir skrifar 31. desember 2018 08:20 Sigrún Jónasdóttir, reynslubolti í lögreglunni, var á bakvakt þegar ljósmyndari smellti af henni mynd á lögreglustöðinni við Hlemm í gær. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR Í 22 dómum sem féllu hjá héraðsdómstólum landsins í heimilisofbeldismálum á árinu, voru tveir sýknaðir. Breytt verklag lögreglu, nýtt ákvæði í hegningarlögum og aukin umræða í samfélaginu um heimilisofbeldi; allt hefur þetta haft þau áhrif að bæði ákærum og sakfellingum fyrir brot í nánu sambandi hefur fjölgað mjög á undanförnum árum. „Ég hugsa að fólk sé orðið meðvitaðra í dag um að líta ekki undan. Þegar verklaginu var breytt var það kynnt mjög vel og ég hugsa að það hafi líka hjálpað til; aukin umræða um heimilisofbeldi,“ segir Sigrún Jónasdóttir rannsóknarlögreglumaður. Hún segir nágranna duglegri að hringja í neyðarlínu og þá eru þeir yfirleitt að tilkynna hávaða eða öskur úr næstu íbúð. Upplifunin er að fólki sé hreinlega annt um nágranna sína. Þolendur sjálfir hringja líka á lögreglu og í einstaka tilvikum eru það börn sem hringja; segja foreldra sína vera að rífast. „Einnig hafa tilkynningar í einhverjum tilvikum komið þannig, þá aðallega frá erlendu fólki sem talar litla íslensku, að það sendir skilaboð til vinar og biður hann að hafa samband við lögreglu fyrir sína hönd,“ segir Sigrún. Það sem breyttist þegar nýtt verklag lögreglu var tekið upp árið 2014 er fyrst og fremst að öll mál eru rannsökuð, en áður var alls ekki alltaf haft samband við rannsóknarlögreglu. Reynt var að stilla til friðar og oft náðu afskipti lögreglu ekki lengra. Samkvæmt hinu nýja verklagi kemur útkallsdeild almennu lögreglunnar fyrst á vettvang, ástandið er metið og hvort einhver brot hafi átt sér stað; ofbeldi, hótanir, eignaspjöll. Ef svo er er kallaður til rannsóknarlögreglumaður og tekin skýrsla af geranda óháð því hvort brotaþoli vill kæra. „Sem brotaþoli í svona máli geturðu skorast undan vitnaskyldu vegna tengsla og margir nýta sér það,“ segir Sigrún en tekur fram að öll ofbeldismál fari þó í rannsókn og að lokum til ákærusviðs þar sem ákvörðun er tekin um ákæru. Ef börn búa á heimilinu er félagsþjónustan alltaf kölluð til og barnavernd. „Fulltrúi barnaverndar sér um að ræða við börnin og fá þeirra upplifun á ástandinu á heimilinu og fulltrúi félagsþjónustunnar kynnir þolanda hvaða úrræði eru í boði fyrir þolendur ofbeldis, svo sem Kvennaathvarfið og Bjarkarhlíð,“ segir Sigrún og nefnir einnig að túlkur sé að auki kallaður til ef um erlendan geranda eða þolanda sé að ræða. Í hinu nýja verklagi felst einnig eftirfylgni sem félagsþjónustan sér um og í sumum tilvikum fer rannsóknarlögreglumaður ásamt fulltrúa félagsþjónustunnar í heimsókn til brotaþola til að kanna ástandið á heimilinu. „Það hjálpar mikið að félagsþjónustan komi strax inn í málið. Fólk fær aðstoð, ráðgjöf og nær betur að vinna úr sínum málum. Í einhverjum tilvikum veit fólk ekki hvert það á að leita eða hvaða aðstoð er í boði og þar kemur félagsþjónustan sterk inn,“ segir Sigrún og bætir því við að þegar börn eru í spilinu fái þau viðtal hjá barnavernd. Sigrún hefur 20 ára reynslu í lögreglunni og meðal breytinga sem hún merkir eftir hið breytta verklag er að það er mun fátíðara en áður að lögregla þurfi að hafa ítrekuð afskipti af sama heimili og segir hún að aðkoma félagsþjónustunnar og eftirfylgnin eigi eflaust stóran þátt í því. Svo hefjast ekki öll málin með símtali til neyðarlínu. „Það hefur líka aukist að brotaþoli leiti beint til lögreglu, panti tíma í kærumóttöku, komi á lögreglustöð og leggi fram kæru.“ Vísbendingar eru um fjölgun tilkynninga um heimilisófrið yfir jólin. Að jafnaði er tilkynnt um fjögur ofbeldis- og ágreiningsmál milli skyldra og tengdra á hverjum sólarhring en yfir jól fer þetta meðaltal upp í sex tilvik á sólarhring samkvæmt upplýsingum frá Rannveigu Þórisdóttur, afbrotafræðingi hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Sigrún segist þó ekki upplifa þennan mun. „Það er bara allur gangur á þessu,“ segir hún og nefnir að í sínu hverfi; Kópavogi og Breiðholti, hafi ekkert heimilisofbeldismál komið upp á aðfangadag, jóladag eða annan jóladag. Þá viti hún að svo hafi einnig verið á stöðinni í Hafnarfirði sem nái einnig til Garðabæjar og Álftaness. Aðspurð segir Sigrún útköllin í raun ekkert ólík um jól. „Þetta er alltaf jafn erfiður málaflokkur. Að koma inn á heimili þar sem sambýlisfólk hefur verið að rífast og hefur jafnvel verið beitt ofbeldi. Allir í uppnámi og lögregla, félagsþjónusta, barnavernd og jafnvel túlkur komin inn á gólf til þín og vilja fara að ræða málin og fá framburð um hvað var að gerast milli ykkar.“ Sigrún segir svona mál koma upp í öllum þjóðfélagshópum. „Heimilisofbeldi spyr hvorki um stétt né stöðu og gerist á heimilum bæði ríkra og fátækra, hjá fólki á öllum aldri, bæði af íslenskum og erlendum uppruna.“Nokkurra mánaða fangelsi algengasta refsingin Nýtt ákvæði hegningarlaga þar sem heimilisofbeldi er sérstaklega skilgreint tók gildi 5. apríl árið 2016. Ekki eru til tölur um fjölda ákæra það ár en árið á eftir voru gefnar út átján ákærur hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu vegna brota gegn ákvæðinu og 21 það sem af er þessu ári vegna 28 brota. Af 22 dómum í þessum málaflokki féllu tveir sýknudómar í héraði á árinu. Refsingar fyrir heimilisofbeldi voru yfirleitt fangelsi í nokkra mánuði, allt frá tveimur og upp í tólf, en þyngri fyrir alvarlegustu brotin. Sá þyngsti féll fyrir hrottafengna nauðgun og brot í nánu sambandi en brotaþoli skipti um réttargæslumann í málinu, dró framburð sinn til baka, lagðist gegn skýrslutökum af heilbrigðisstarfsfólki og fór fram á að málið yrði fellt niður. Á það var ekki hlustað og gerandinn dæmdur í fjögurra ára fangelsi. Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Lögreglumál Mest lesið Fimm handteknir í aðgerðum sérsveitar Innlent Kynnir stríðsmálaráðuneytið til leiks Erlent Hefur sætt umsáturseinelti í 14 ár: „Þetta hefur bara rústað lífi mínu“ Innlent Stefna um mikla og hraða fólksfjölgun „alið á stéttaskiptingu á Íslandi“ Innlent Tveir á sjúkrahús eftir harðan árekstur Innlent „Ekkert óeðlilegt við það að endurskoða þetta kerfi“ Innlent Vegurinn yfir Kjöl gerir ferðalöngum lífið leitt Innlent Öryrkjar í hlutastarfi oft tekjuhærri en fólk í fullu starfi Innlent Ættum að fara varlega í orkudrykki með sætuefnum Innlent Sérsveitin vaktaði heimili Snorra og fjölskyldu í nótt Innlent Fleiri fréttir „Ekkert óeðlilegt við það að endurskoða þetta kerfi“ Tveir á sjúkrahús eftir harðan árekstur Vegurinn yfir Kjöl gerir ferðalöngum lífið leitt Stefna um mikla og hraða fólksfjölgun „alið á stéttaskiptingu á Íslandi“ Fimm handteknir í aðgerðum sérsveitar Ættum að fara varlega í orkudrykki með sætuefnum „Mér fannst þetta vera svolítil vonbrigði“ Allt tiltækt slökkvilið kallað út vegna elds í íbúð Hefur sætt umsáturseinelti í 14 ár: „Þetta hefur bara rústað lífi mínu“ Öryrkjar í hlutastarfi oft tekjuhærri en fólk í fullu starfi Ofsótt af eltihrelli sem enn gengur laus Kvenmannshár í farangurshlera reyndist vera hrekkjavökuskraut Formannsslagur í vændum hjá Ungu jafnaðarfólki Móðirin á Edition gengur laus Fjórðungur drekki orkudrykki daglega Líkur á nýju eldgosi meiri í seinni hluta september Boða mann til landsins vegna líkamsárásar þegar hann var sextán ára Snorri rýfur þögnina: Viðbrögðin staðfesti áhyggjur af þöggun „Fáum enn á borð til okkar atriði sem maður missir hökuna yfir“ Stjórn Samtakanna ´78 fordæmir hótanir í garð Snorra og fjölskyldu Feðgar alsælir með fyrsta rafmagnsvörubílinn Segir ómögulegt að spá fyrir um kostnað vegna starfslokanna Jarðskjálfti að stærð 3,7 í norðvestanverðri öskju Bárðarbungu Vildi enga „lobbýista“ í nýskipað atvinnustefnuráð „Ætlar þú að græða á spilafíklum? Bara svo Excel og bankinn líti vel út?“ „Við viljum að fjölskyldan fari saman heim“ Innkalla Ashwagandha vegna mögulegs jarðhnetusmits Forsætisráðherra segir tíma stórframkvæmda runninn upp Sérsveitin vaktaði heimili Snorra og fjölskyldu í nótt Engan sakaði þegar eldur kviknaði í bát út af Tjörnesi Sjá meira
Í 22 dómum sem féllu hjá héraðsdómstólum landsins í heimilisofbeldismálum á árinu, voru tveir sýknaðir. Breytt verklag lögreglu, nýtt ákvæði í hegningarlögum og aukin umræða í samfélaginu um heimilisofbeldi; allt hefur þetta haft þau áhrif að bæði ákærum og sakfellingum fyrir brot í nánu sambandi hefur fjölgað mjög á undanförnum árum. „Ég hugsa að fólk sé orðið meðvitaðra í dag um að líta ekki undan. Þegar verklaginu var breytt var það kynnt mjög vel og ég hugsa að það hafi líka hjálpað til; aukin umræða um heimilisofbeldi,“ segir Sigrún Jónasdóttir rannsóknarlögreglumaður. Hún segir nágranna duglegri að hringja í neyðarlínu og þá eru þeir yfirleitt að tilkynna hávaða eða öskur úr næstu íbúð. Upplifunin er að fólki sé hreinlega annt um nágranna sína. Þolendur sjálfir hringja líka á lögreglu og í einstaka tilvikum eru það börn sem hringja; segja foreldra sína vera að rífast. „Einnig hafa tilkynningar í einhverjum tilvikum komið þannig, þá aðallega frá erlendu fólki sem talar litla íslensku, að það sendir skilaboð til vinar og biður hann að hafa samband við lögreglu fyrir sína hönd,“ segir Sigrún. Það sem breyttist þegar nýtt verklag lögreglu var tekið upp árið 2014 er fyrst og fremst að öll mál eru rannsökuð, en áður var alls ekki alltaf haft samband við rannsóknarlögreglu. Reynt var að stilla til friðar og oft náðu afskipti lögreglu ekki lengra. Samkvæmt hinu nýja verklagi kemur útkallsdeild almennu lögreglunnar fyrst á vettvang, ástandið er metið og hvort einhver brot hafi átt sér stað; ofbeldi, hótanir, eignaspjöll. Ef svo er er kallaður til rannsóknarlögreglumaður og tekin skýrsla af geranda óháð því hvort brotaþoli vill kæra. „Sem brotaþoli í svona máli geturðu skorast undan vitnaskyldu vegna tengsla og margir nýta sér það,“ segir Sigrún en tekur fram að öll ofbeldismál fari þó í rannsókn og að lokum til ákærusviðs þar sem ákvörðun er tekin um ákæru. Ef börn búa á heimilinu er félagsþjónustan alltaf kölluð til og barnavernd. „Fulltrúi barnaverndar sér um að ræða við börnin og fá þeirra upplifun á ástandinu á heimilinu og fulltrúi félagsþjónustunnar kynnir þolanda hvaða úrræði eru í boði fyrir þolendur ofbeldis, svo sem Kvennaathvarfið og Bjarkarhlíð,“ segir Sigrún og nefnir einnig að túlkur sé að auki kallaður til ef um erlendan geranda eða þolanda sé að ræða. Í hinu nýja verklagi felst einnig eftirfylgni sem félagsþjónustan sér um og í sumum tilvikum fer rannsóknarlögreglumaður ásamt fulltrúa félagsþjónustunnar í heimsókn til brotaþola til að kanna ástandið á heimilinu. „Það hjálpar mikið að félagsþjónustan komi strax inn í málið. Fólk fær aðstoð, ráðgjöf og nær betur að vinna úr sínum málum. Í einhverjum tilvikum veit fólk ekki hvert það á að leita eða hvaða aðstoð er í boði og þar kemur félagsþjónustan sterk inn,“ segir Sigrún og bætir því við að þegar börn eru í spilinu fái þau viðtal hjá barnavernd. Sigrún hefur 20 ára reynslu í lögreglunni og meðal breytinga sem hún merkir eftir hið breytta verklag er að það er mun fátíðara en áður að lögregla þurfi að hafa ítrekuð afskipti af sama heimili og segir hún að aðkoma félagsþjónustunnar og eftirfylgnin eigi eflaust stóran þátt í því. Svo hefjast ekki öll málin með símtali til neyðarlínu. „Það hefur líka aukist að brotaþoli leiti beint til lögreglu, panti tíma í kærumóttöku, komi á lögreglustöð og leggi fram kæru.“ Vísbendingar eru um fjölgun tilkynninga um heimilisófrið yfir jólin. Að jafnaði er tilkynnt um fjögur ofbeldis- og ágreiningsmál milli skyldra og tengdra á hverjum sólarhring en yfir jól fer þetta meðaltal upp í sex tilvik á sólarhring samkvæmt upplýsingum frá Rannveigu Þórisdóttur, afbrotafræðingi hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu. Sigrún segist þó ekki upplifa þennan mun. „Það er bara allur gangur á þessu,“ segir hún og nefnir að í sínu hverfi; Kópavogi og Breiðholti, hafi ekkert heimilisofbeldismál komið upp á aðfangadag, jóladag eða annan jóladag. Þá viti hún að svo hafi einnig verið á stöðinni í Hafnarfirði sem nái einnig til Garðabæjar og Álftaness. Aðspurð segir Sigrún útköllin í raun ekkert ólík um jól. „Þetta er alltaf jafn erfiður málaflokkur. Að koma inn á heimili þar sem sambýlisfólk hefur verið að rífast og hefur jafnvel verið beitt ofbeldi. Allir í uppnámi og lögregla, félagsþjónusta, barnavernd og jafnvel túlkur komin inn á gólf til þín og vilja fara að ræða málin og fá framburð um hvað var að gerast milli ykkar.“ Sigrún segir svona mál koma upp í öllum þjóðfélagshópum. „Heimilisofbeldi spyr hvorki um stétt né stöðu og gerist á heimilum bæði ríkra og fátækra, hjá fólki á öllum aldri, bæði af íslenskum og erlendum uppruna.“Nokkurra mánaða fangelsi algengasta refsingin Nýtt ákvæði hegningarlaga þar sem heimilisofbeldi er sérstaklega skilgreint tók gildi 5. apríl árið 2016. Ekki eru til tölur um fjölda ákæra það ár en árið á eftir voru gefnar út átján ákærur hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu vegna brota gegn ákvæðinu og 21 það sem af er þessu ári vegna 28 brota. Af 22 dómum í þessum málaflokki féllu tveir sýknudómar í héraði á árinu. Refsingar fyrir heimilisofbeldi voru yfirleitt fangelsi í nokkra mánuði, allt frá tveimur og upp í tólf, en þyngri fyrir alvarlegustu brotin. Sá þyngsti féll fyrir hrottafengna nauðgun og brot í nánu sambandi en brotaþoli skipti um réttargæslumann í málinu, dró framburð sinn til baka, lagðist gegn skýrslutökum af heilbrigðisstarfsfólki og fór fram á að málið yrði fellt niður. Á það var ekki hlustað og gerandinn dæmdur í fjögurra ára fangelsi.
Birtist í Fréttablaðinu Dómsmál Lögreglumál Mest lesið Fimm handteknir í aðgerðum sérsveitar Innlent Kynnir stríðsmálaráðuneytið til leiks Erlent Hefur sætt umsáturseinelti í 14 ár: „Þetta hefur bara rústað lífi mínu“ Innlent Stefna um mikla og hraða fólksfjölgun „alið á stéttaskiptingu á Íslandi“ Innlent Tveir á sjúkrahús eftir harðan árekstur Innlent „Ekkert óeðlilegt við það að endurskoða þetta kerfi“ Innlent Vegurinn yfir Kjöl gerir ferðalöngum lífið leitt Innlent Öryrkjar í hlutastarfi oft tekjuhærri en fólk í fullu starfi Innlent Ættum að fara varlega í orkudrykki með sætuefnum Innlent Sérsveitin vaktaði heimili Snorra og fjölskyldu í nótt Innlent Fleiri fréttir „Ekkert óeðlilegt við það að endurskoða þetta kerfi“ Tveir á sjúkrahús eftir harðan árekstur Vegurinn yfir Kjöl gerir ferðalöngum lífið leitt Stefna um mikla og hraða fólksfjölgun „alið á stéttaskiptingu á Íslandi“ Fimm handteknir í aðgerðum sérsveitar Ættum að fara varlega í orkudrykki með sætuefnum „Mér fannst þetta vera svolítil vonbrigði“ Allt tiltækt slökkvilið kallað út vegna elds í íbúð Hefur sætt umsáturseinelti í 14 ár: „Þetta hefur bara rústað lífi mínu“ Öryrkjar í hlutastarfi oft tekjuhærri en fólk í fullu starfi Ofsótt af eltihrelli sem enn gengur laus Kvenmannshár í farangurshlera reyndist vera hrekkjavökuskraut Formannsslagur í vændum hjá Ungu jafnaðarfólki Móðirin á Edition gengur laus Fjórðungur drekki orkudrykki daglega Líkur á nýju eldgosi meiri í seinni hluta september Boða mann til landsins vegna líkamsárásar þegar hann var sextán ára Snorri rýfur þögnina: Viðbrögðin staðfesti áhyggjur af þöggun „Fáum enn á borð til okkar atriði sem maður missir hökuna yfir“ Stjórn Samtakanna ´78 fordæmir hótanir í garð Snorra og fjölskyldu Feðgar alsælir með fyrsta rafmagnsvörubílinn Segir ómögulegt að spá fyrir um kostnað vegna starfslokanna Jarðskjálfti að stærð 3,7 í norðvestanverðri öskju Bárðarbungu Vildi enga „lobbýista“ í nýskipað atvinnustefnuráð „Ætlar þú að græða á spilafíklum? Bara svo Excel og bankinn líti vel út?“ „Við viljum að fjölskyldan fari saman heim“ Innkalla Ashwagandha vegna mögulegs jarðhnetusmits Forsætisráðherra segir tíma stórframkvæmda runninn upp Sérsveitin vaktaði heimili Snorra og fjölskyldu í nótt Engan sakaði þegar eldur kviknaði í bát út af Tjörnesi Sjá meira