Áhrif hækkana Kjararáðs 2016 segja til sín Jón Tryggvi Jóhannsson skrifar 23. október 2018 14:16 Mörg undanfarin ár hafa aðilar vinnumarkaðarins litið til hinna Norðurlandanna sem fyrirmynda með það í huga að taka upp nýtt kjarasamningsmódel hér á landi. Það sem einkennir kjarasamningsgerð á hinum Norðurlöndunum er meðal annars mikil samvinna og einhugur allra sem koma að kjarasamningsgerð þar um vinnslu upplýsinga og tölfræðigagna sem notast er við við samningsgerðina. Þar eru aðilar sammála um stöðuna og vita fyrirfram hvað hægt er að semja um. Í þessum efnum getum við Íslendingar mikið lært af hinum Norðurlöndunum. Björn Snæbjörnsson, formaður Starfsgreinasambandsins, brást hart við því þegar farið var fram á það að Starfsgreinasambandið legði fram kostnaðarmat á kröfugerð þess. Björn taldi að það væri óþarft og sagði m.a. að menn lifðu ekki á kostnaðarmötum, heldur á því hvað þeir fengju í kjarasamningum. Þessi vinnubrögð, að koma fram með kröfugerð án þess að vita eða upplýsa hvað hún í raun kostar, myndi ekki geta átt sér stað á hinum Norðurlöndunum. Ég tel að þessi háttsemi Björns, að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerðinni, sé til komin vegna mikillar uppsafnaðrar reiði í garð Alþingis. Þessi reiði er í raun til komin vegna tveggja atriða. Fyrra atriðið snýr að ákvörðunum Kjararáðs sem leiddu til megnrar óánægju í samfélaginu árið 2016. Um sumarið 2016 ákvað kjararáð að hækka laun skrifstofustjóra í ráðuneytum um 35%. Kjararáð lét ekki hér við sitja heldur tók ákvörðun um það á kosningadag í október 2016 að hækka laun forseta Íslands upp í tæpar þrjár milljónir og þingfararkaup alþingismanna um tæplega 45% upp í rúmlega ellefu hundruð þúsund og setti þar norðurlandamet. Hækkun til alþingismanna nam kr. 338.254 á mánuði. Alþingi kaus að þiggja þessa hækkun og grípa ekki inní þrátt fyrir gríðarlega óánægju í samfélaginu og mótmæli frá forystumönnum nánast allra stéttarfélaga. Í rökstuðningi sínum fyrir því að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerð Starfsgreinasambandsins, segir Björn Snæbjörnsson m.a.; „Ég man ekki til þess að það hafi verið sett upp kostnaðarmat þegar kjararáð birti niðurstöðu sína, og ekki þegar forstjórarnir hækkuðu. Þegar láglaunafólk á að fá hækkanir er allt annað í kortunum“. Af þessum orðum Björns má ráða að óhjákvæmilegt sé annað en að líta á aðgerðarleysi Alþingis gagnvart ákvörðunum Kjararáðs sem fordæmi í komandi kjarasamningum. Síðara atriðið tekur til skrifa Stefáns Ólafssonar sem heldur því fram að stór skattatilfærsla hafi átt sér stað á síðastliðnum 25 árum. Stefán segir að skattbyrði hafi verið færð frá þeim tejkuhærri yfir á millitekjuhópa en þó mest yfir á tekjulægsta fólkið. Stéttarfélögin gera nú flest kröfu um að skattkerfið verði tekið til endurskoðunar enda sé svo komið að fólk á lágmarkslaunum nær ekki endum saman en er samt sem áður að borga skatt af um helmingi launa sinna. Stefán bendir á að þetta sé breyting frá því sem áður var þegar ekki var greiddur skattur af lágmarkslaunum. Þessar staðhæfingar Stefáns Ólafssonar hafa hert baráttuhug forystumanna flestra stéttarfélaga og það er full nauðsyn á því að kanna hvort sú mynd og þær staðhæfingar sem koma frá Stefáni séu réttar. Ef svo er þá bíður það vandasama verk Alþingis að breyta skattkerfinu til bættra kjara fyrir lágtekjufólk þ.e.a.s. ef vilji Alþingis stendur til þess. Þó svo að ríkið sé einungis beinn aðili að örfáum kjarasamningum sem losna um ármót og í byrjun næsta árs þá háttar þannig til núna að það er mjög litið til ríkisins með lausnir. Því hefur verið haldið fram, m.a. af Gylfa Zoega, að svigrúm til beinna launahækkana sé lítið og að lausnin felist í öðrum hlutum. Eftirfarandi gæti snúið að ríkinu. -Skattalagabreytingar sem miða að því að skattbyrði verði létt af lægstu launum. -Ríkið komi með úrræði til að bæta ástandið á húsnæðismarkaði. -Ríkið stuðli að lækkun vaxta á lánum til íbúðakaupa. -Alþingismenn tóku við hækkun Kjararáðs árið 2016 og nú er sá tímapunktur kominn að stéttarfélögin eru með lausa samninga. Alþingi þarf nú að útskýra það fyrir forystumönnum stéttarfélaga hvers vegna þau ættu ekki að fara fram á tuga prósenta hækkanir líka? Ríkið þarf að koma með útspil sem slekkur í reiðinni sem ríkir vegna Kjararáðshækkananna. Útspil sem getur bætt lífskör fólks án launahækkana. Höfundur: Jón Tryggvi Jóhannsson Lögfræðingur og MS í mannauðsstjórnun jon.tryggvi.johannsson@gmail.com Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Mörg undanfarin ár hafa aðilar vinnumarkaðarins litið til hinna Norðurlandanna sem fyrirmynda með það í huga að taka upp nýtt kjarasamningsmódel hér á landi. Það sem einkennir kjarasamningsgerð á hinum Norðurlöndunum er meðal annars mikil samvinna og einhugur allra sem koma að kjarasamningsgerð þar um vinnslu upplýsinga og tölfræðigagna sem notast er við við samningsgerðina. Þar eru aðilar sammála um stöðuna og vita fyrirfram hvað hægt er að semja um. Í þessum efnum getum við Íslendingar mikið lært af hinum Norðurlöndunum. Björn Snæbjörnsson, formaður Starfsgreinasambandsins, brást hart við því þegar farið var fram á það að Starfsgreinasambandið legði fram kostnaðarmat á kröfugerð þess. Björn taldi að það væri óþarft og sagði m.a. að menn lifðu ekki á kostnaðarmötum, heldur á því hvað þeir fengju í kjarasamningum. Þessi vinnubrögð, að koma fram með kröfugerð án þess að vita eða upplýsa hvað hún í raun kostar, myndi ekki geta átt sér stað á hinum Norðurlöndunum. Ég tel að þessi háttsemi Björns, að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerðinni, sé til komin vegna mikillar uppsafnaðrar reiði í garð Alþingis. Þessi reiði er í raun til komin vegna tveggja atriða. Fyrra atriðið snýr að ákvörðunum Kjararáðs sem leiddu til megnrar óánægju í samfélaginu árið 2016. Um sumarið 2016 ákvað kjararáð að hækka laun skrifstofustjóra í ráðuneytum um 35%. Kjararáð lét ekki hér við sitja heldur tók ákvörðun um það á kosningadag í október 2016 að hækka laun forseta Íslands upp í tæpar þrjár milljónir og þingfararkaup alþingismanna um tæplega 45% upp í rúmlega ellefu hundruð þúsund og setti þar norðurlandamet. Hækkun til alþingismanna nam kr. 338.254 á mánuði. Alþingi kaus að þiggja þessa hækkun og grípa ekki inní þrátt fyrir gríðarlega óánægju í samfélaginu og mótmæli frá forystumönnum nánast allra stéttarfélaga. Í rökstuðningi sínum fyrir því að leggja ekki fram kostnaðarmat með kröfugerð Starfsgreinasambandsins, segir Björn Snæbjörnsson m.a.; „Ég man ekki til þess að það hafi verið sett upp kostnaðarmat þegar kjararáð birti niðurstöðu sína, og ekki þegar forstjórarnir hækkuðu. Þegar láglaunafólk á að fá hækkanir er allt annað í kortunum“. Af þessum orðum Björns má ráða að óhjákvæmilegt sé annað en að líta á aðgerðarleysi Alþingis gagnvart ákvörðunum Kjararáðs sem fordæmi í komandi kjarasamningum. Síðara atriðið tekur til skrifa Stefáns Ólafssonar sem heldur því fram að stór skattatilfærsla hafi átt sér stað á síðastliðnum 25 árum. Stefán segir að skattbyrði hafi verið færð frá þeim tejkuhærri yfir á millitekjuhópa en þó mest yfir á tekjulægsta fólkið. Stéttarfélögin gera nú flest kröfu um að skattkerfið verði tekið til endurskoðunar enda sé svo komið að fólk á lágmarkslaunum nær ekki endum saman en er samt sem áður að borga skatt af um helmingi launa sinna. Stefán bendir á að þetta sé breyting frá því sem áður var þegar ekki var greiddur skattur af lágmarkslaunum. Þessar staðhæfingar Stefáns Ólafssonar hafa hert baráttuhug forystumanna flestra stéttarfélaga og það er full nauðsyn á því að kanna hvort sú mynd og þær staðhæfingar sem koma frá Stefáni séu réttar. Ef svo er þá bíður það vandasama verk Alþingis að breyta skattkerfinu til bættra kjara fyrir lágtekjufólk þ.e.a.s. ef vilji Alþingis stendur til þess. Þó svo að ríkið sé einungis beinn aðili að örfáum kjarasamningum sem losna um ármót og í byrjun næsta árs þá háttar þannig til núna að það er mjög litið til ríkisins með lausnir. Því hefur verið haldið fram, m.a. af Gylfa Zoega, að svigrúm til beinna launahækkana sé lítið og að lausnin felist í öðrum hlutum. Eftirfarandi gæti snúið að ríkinu. -Skattalagabreytingar sem miða að því að skattbyrði verði létt af lægstu launum. -Ríkið komi með úrræði til að bæta ástandið á húsnæðismarkaði. -Ríkið stuðli að lækkun vaxta á lánum til íbúðakaupa. -Alþingismenn tóku við hækkun Kjararáðs árið 2016 og nú er sá tímapunktur kominn að stéttarfélögin eru með lausa samninga. Alþingi þarf nú að útskýra það fyrir forystumönnum stéttarfélaga hvers vegna þau ættu ekki að fara fram á tuga prósenta hækkanir líka? Ríkið þarf að koma með útspil sem slekkur í reiðinni sem ríkir vegna Kjararáðshækkananna. Útspil sem getur bætt lífskör fólks án launahækkana. Höfundur: Jón Tryggvi Jóhannsson Lögfræðingur og MS í mannauðsstjórnun jon.tryggvi.johannsson@gmail.com