Hvað gat Kaninn gert? Þorvaldur Gylfason skrifar 23. ágúst 2018 06:00 Stokkhólmur – Svíar lögðu niður herskyldu 2010, svo friðvænlegt sýndist þeim ástandið í álfunni. Sænski herinn varð þá atvinnuher, þ.e. her sem enginn þurfti lengur að ganga í gegn vilja sínum. Frelsi undan herskyldu var og er enn meginreglan í Evrópu. Herir Breta og Frakka, hryggjarstykkið í vörnum álfunnar, eru atvinnuherir þar eð herskylda var afnumin í Bretlandi 1963 og Frakklandi 2001. Þjóðverjar afnámu herskyldu 2011 þótt hún sé heimiluð í stjórnarskrá landsins. Herir Danmerkur og Noregs eru atvinnuherir að langmestu leyti. Finnland hefur þá sérstöðu að finnskir karlmenn 18 ára og eldri þurfa að gegna herskyldu í næstum heilt ár og vera síðan reiðubúnir til herþjónustu. Konur eru velkomnar í finnska herinn þótt herskyldan nái ekki til þeirra. Nábýlið við Rússa, vetrarstríðið 1939-1940 og framhaldsstríðið 1941-1944 bregða birtu á þessa sérstöðu Finna.Breytt viðhorf Svíar tóku aftur upp herskyldu 2017. Það voru viðbrigði. Sænska ríkisstjórnin gaf þá skýringu á breytingunni að Rússar létu ófriðlega. Þeir höfðu innlimað Krímskaga 2014 – ólöglega segja Svíar, Nató, Úkraínustjórn o.fl., löglega segja Rússar. Nokkru áður hafði Viktor Yanukovych, forseti landsins, horfið skyndilega frá að staðfesta frágengið samkomulag um viðskipti Úkraínu við ESB, hrakizt úr embætti og flúið til Rússlands þar sem hann hefur haldið sig síðan. Hann bíður nú dóms fyrir landráð í heimalandi sínu. Forsetabústað hans með einkadýragarði, gullklósettum o.fl. hefur verið breytt í safn. Úkraína er gerspillt. Forseti landsins nú, Petro Poroshenko, var í Panama-skjölunum, en þar fundust að vísu mun færri Úkraínumenn en Íslendingar. Borgarastríð með aðild Rússa geisar enn í austur-hluta Úkraínu. Áður höfðu Rússar ráðizt á Georgíu 2008. Rússneskar herþotur höfðu rofið lofthelgi Svíþjóðar og flogið hættulega nærri farþegaflugvélum SAS. Sænska leyniþjónustan sagðist einnig vita um árásir Rússa á tölvukerfi í Svíþjóð, sams konar árásir og Eistar höfðu orðið fyrir. Almenningur í Svíþjóð virtist líta málið sömu augum og stjórnvöld. Meiri hluti sænskra kjósenda 2014 var skv. skoðanakönnunum orðinn hlynntur inngöngu Svíþjóðar í Nató.Hver ber sökina? Mönnum ber ekki saman um skýringuna á þessum skyndilegu umskiptum. Sumir kenna Rússum um eða réttara sagt Pútín forseta og mönnum hans. Aðrir skella skuldinni á Kanann. Árin eftir 1991 þegar Kommúnistaflokkurinn missti völdin í Sovétríkjunum og landið leystist upp í frumeindir sínar, 15 sjálfstæð ríki, þóttust margir sjá hilla undir framfarir og frið í stað kalds stríðs og stöðnunar þar eystra. Margir töldu líklegt að Rússar og aðrar þjóðir sem kommúnisminn hafði haldið í fjötrum fátæktar hlytu að fagna nýfengnu frelsi með því að semja sig að háttum þeirra þjóða – Bandaríkin, Kanada, Bretland, Frakkland, Þýzkaland o.s.frv. – sem höfðu náð miklu betri árangri með markaðsbúskap og lýðræði. Hugsunin var að nýfrjálsar þjóðir hlytu að neyta lags. Til að flýta fyrir þeirri niðurstöðu kölluðu sumir eftir nýrri Marshall-aðstoð handa Rússum o.fl. í ljósi reynslunnar af því hvernig Evrópa var reist úr rústum heimsstyrjaldarinnar síðari eftir 1945.Versnandi samskipti Bandaríkjastjórn hlýddi ekki þessu kalli. Sumir töldu að Kaninn kærði sig ekki um að hjálpa Rússum, betra þætti að hafa Rússland veikt. Rússar létu þetta ekki á sig fá framan af en þeir segja nú margir að þeir hafi smám saman komizt að þeirri niðurstöðu að Kaninn væri ósannfærandi samherji. Rússar fordæmdu sprengjuárásir Nató á Júgóslavíu 1999 og sögðu þær brjóta gegn alþjóðalögum. Nató-ríkin sögðu árásirnar löglegar og nauðsynlegar til að stöðva þjóðarmorð. Rússum mislíkaði einnig að Eystrasalts- og Austur-Evrópuríkjum skyldi veitt innganga í Nató. Kaninn á einfalt svar við því atriði: Allar þessar þjóðir óskuðu eftir inngöngu. Það var ekki hægt að hafna umsóknum þeirra eftir það sem á undan var gengið. Samband Bandaríkjanna og Rússlands er að sumu leyti verra nú en í kalda stríðinu. Afskipti Rússa af bandarísku forsetakosningunum 2016 – nauðvörn, myndu margir Rússar segja – spilla ástandinu og það gera einnig morð á rússneskum blaðamönnum, stjórnarandstæðingum o.fl. og meðfylgjandi efnahagsþvinganir gegn Rússum í mótmælaskyni af hálfu Bandaríkjastjórnar. Bandaríkjamenn kalla Rússland þjófræðisríki og benda á ríkidæmi Pútíns forseta, Medvedevs forsætisráðherra o.fl. stjórnmálamanna og vina þeirra. Æ fleiri Bandaríkjamenn orða einnig eigið land við fáveldi (e. oligarchy) enda hefur lýðræði í Bandaríkjunum hrakað undangengin ár. Mörgum þykja horfurnar ískyggilegar.Það sést langar leiðir Trump Bandaríkjaforseti sætir rannsókn fyrir samskipti sín við Rússa, samskipti sem John Brennan fv. forstjóri leyniþjónustunnar CIA kallar næsta bæ við landráð. Aðrir benda á að Trump forseti hafi verið í slagtogi með rússnesku mafíunni í meira en 30 ár. Enn aðrir segja: Hlustið og horfið á manninn! Hann er eins og Berlusconi. Það sést á honum langar leiðir að hann er gangster. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson Skoðun Hví borgar útgerðin – ekki malarnáman? Guðmundur Edgarsson Skoðun Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun Vantraust Flokks fólksins á Viðreisn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Hverjir eiga Ísland? Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Undirbúum börnin fyrir skólann með hjálp gervigreindar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Enginn skilinn eftir á götunni Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stúdentar eiga ekki að borga fyrir vanfjármögnun háskólanna Ármann Leifsson,María Björk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Hví borgar útgerðin – ekki malarnáman? Guðmundur Edgarsson skrifar Skoðun Vantraust Flokks fólksins á Viðreisn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 48 daga blekking: Loforð sem leiðir til lögbrota? Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar Skoðun Málþóf á kostnað ungs fólks Lísa Margrét Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Ómeðvituð vörn í orðræðu – þegar vald ver sjálft sig Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Við krefjumst sanngirni og aðgerð strax Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Úrsúla og öryggismálin - Stöndum gegn vígvæðingu Guttormur Þorsteinsson skrifar Skoðun Verðmætatap auðlindagjaldanna – Hverra og hvernig? Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Ertu nú alveg viss um að hafa læst hurðinni? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Sanngirni að brenna 230 milljarða króna? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Strandveiðar eru ekki sóun Örn Pálsson skrifar Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar Skoðun SFS skuldar Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Hvar er hjálpin sem okkur var lofað? Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Áform um fleiri strandveiðidaga: Áhættusöm ákvörðun Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Slítum stjórnmálasambandi við Ísrael! Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Aukið við sóun með einhverjum ráðum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kæru valkyrjur, hatrið sigraði líklega í þetta skiptið Arnar Laxdal skrifar Sjá meira
Stokkhólmur – Svíar lögðu niður herskyldu 2010, svo friðvænlegt sýndist þeim ástandið í álfunni. Sænski herinn varð þá atvinnuher, þ.e. her sem enginn þurfti lengur að ganga í gegn vilja sínum. Frelsi undan herskyldu var og er enn meginreglan í Evrópu. Herir Breta og Frakka, hryggjarstykkið í vörnum álfunnar, eru atvinnuherir þar eð herskylda var afnumin í Bretlandi 1963 og Frakklandi 2001. Þjóðverjar afnámu herskyldu 2011 þótt hún sé heimiluð í stjórnarskrá landsins. Herir Danmerkur og Noregs eru atvinnuherir að langmestu leyti. Finnland hefur þá sérstöðu að finnskir karlmenn 18 ára og eldri þurfa að gegna herskyldu í næstum heilt ár og vera síðan reiðubúnir til herþjónustu. Konur eru velkomnar í finnska herinn þótt herskyldan nái ekki til þeirra. Nábýlið við Rússa, vetrarstríðið 1939-1940 og framhaldsstríðið 1941-1944 bregða birtu á þessa sérstöðu Finna.Breytt viðhorf Svíar tóku aftur upp herskyldu 2017. Það voru viðbrigði. Sænska ríkisstjórnin gaf þá skýringu á breytingunni að Rússar létu ófriðlega. Þeir höfðu innlimað Krímskaga 2014 – ólöglega segja Svíar, Nató, Úkraínustjórn o.fl., löglega segja Rússar. Nokkru áður hafði Viktor Yanukovych, forseti landsins, horfið skyndilega frá að staðfesta frágengið samkomulag um viðskipti Úkraínu við ESB, hrakizt úr embætti og flúið til Rússlands þar sem hann hefur haldið sig síðan. Hann bíður nú dóms fyrir landráð í heimalandi sínu. Forsetabústað hans með einkadýragarði, gullklósettum o.fl. hefur verið breytt í safn. Úkraína er gerspillt. Forseti landsins nú, Petro Poroshenko, var í Panama-skjölunum, en þar fundust að vísu mun færri Úkraínumenn en Íslendingar. Borgarastríð með aðild Rússa geisar enn í austur-hluta Úkraínu. Áður höfðu Rússar ráðizt á Georgíu 2008. Rússneskar herþotur höfðu rofið lofthelgi Svíþjóðar og flogið hættulega nærri farþegaflugvélum SAS. Sænska leyniþjónustan sagðist einnig vita um árásir Rússa á tölvukerfi í Svíþjóð, sams konar árásir og Eistar höfðu orðið fyrir. Almenningur í Svíþjóð virtist líta málið sömu augum og stjórnvöld. Meiri hluti sænskra kjósenda 2014 var skv. skoðanakönnunum orðinn hlynntur inngöngu Svíþjóðar í Nató.Hver ber sökina? Mönnum ber ekki saman um skýringuna á þessum skyndilegu umskiptum. Sumir kenna Rússum um eða réttara sagt Pútín forseta og mönnum hans. Aðrir skella skuldinni á Kanann. Árin eftir 1991 þegar Kommúnistaflokkurinn missti völdin í Sovétríkjunum og landið leystist upp í frumeindir sínar, 15 sjálfstæð ríki, þóttust margir sjá hilla undir framfarir og frið í stað kalds stríðs og stöðnunar þar eystra. Margir töldu líklegt að Rússar og aðrar þjóðir sem kommúnisminn hafði haldið í fjötrum fátæktar hlytu að fagna nýfengnu frelsi með því að semja sig að háttum þeirra þjóða – Bandaríkin, Kanada, Bretland, Frakkland, Þýzkaland o.s.frv. – sem höfðu náð miklu betri árangri með markaðsbúskap og lýðræði. Hugsunin var að nýfrjálsar þjóðir hlytu að neyta lags. Til að flýta fyrir þeirri niðurstöðu kölluðu sumir eftir nýrri Marshall-aðstoð handa Rússum o.fl. í ljósi reynslunnar af því hvernig Evrópa var reist úr rústum heimsstyrjaldarinnar síðari eftir 1945.Versnandi samskipti Bandaríkjastjórn hlýddi ekki þessu kalli. Sumir töldu að Kaninn kærði sig ekki um að hjálpa Rússum, betra þætti að hafa Rússland veikt. Rússar létu þetta ekki á sig fá framan af en þeir segja nú margir að þeir hafi smám saman komizt að þeirri niðurstöðu að Kaninn væri ósannfærandi samherji. Rússar fordæmdu sprengjuárásir Nató á Júgóslavíu 1999 og sögðu þær brjóta gegn alþjóðalögum. Nató-ríkin sögðu árásirnar löglegar og nauðsynlegar til að stöðva þjóðarmorð. Rússum mislíkaði einnig að Eystrasalts- og Austur-Evrópuríkjum skyldi veitt innganga í Nató. Kaninn á einfalt svar við því atriði: Allar þessar þjóðir óskuðu eftir inngöngu. Það var ekki hægt að hafna umsóknum þeirra eftir það sem á undan var gengið. Samband Bandaríkjanna og Rússlands er að sumu leyti verra nú en í kalda stríðinu. Afskipti Rússa af bandarísku forsetakosningunum 2016 – nauðvörn, myndu margir Rússar segja – spilla ástandinu og það gera einnig morð á rússneskum blaðamönnum, stjórnarandstæðingum o.fl. og meðfylgjandi efnahagsþvinganir gegn Rússum í mótmælaskyni af hálfu Bandaríkjastjórnar. Bandaríkjamenn kalla Rússland þjófræðisríki og benda á ríkidæmi Pútíns forseta, Medvedevs forsætisráðherra o.fl. stjórnmálamanna og vina þeirra. Æ fleiri Bandaríkjamenn orða einnig eigið land við fáveldi (e. oligarchy) enda hefur lýðræði í Bandaríkjunum hrakað undangengin ár. Mörgum þykja horfurnar ískyggilegar.Það sést langar leiðir Trump Bandaríkjaforseti sætir rannsókn fyrir samskipti sín við Rússa, samskipti sem John Brennan fv. forstjóri leyniþjónustunnar CIA kallar næsta bæ við landráð. Aðrir benda á að Trump forseti hafi verið í slagtogi með rússnesku mafíunni í meira en 30 ár. Enn aðrir segja: Hlustið og horfið á manninn! Hann er eins og Berlusconi. Það sést á honum langar leiðir að hann er gangster.
Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir Skoðun
Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir skrifar
Skoðun Stúdentar eiga ekki að borga fyrir vanfjármögnun háskólanna Ármann Leifsson,María Björk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Frá vinnuþræli til ríkisborgara: Ég er innflytjandi sem þið getið ekki losnað við Ian McDonald skrifar
Skoðun Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar
Skoðun Verið öll hjartanlega velkomin á Unglingalandsmót á Egilsstöðum Jónína Brynjólfsdóttir skrifar
Skoðun „Ísland mun taka þátt í þvingunaraðgerðum gegn Ísrael náist samstaða fleiri ríkja“ Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson skrifar
Skoðun Flugnám - Fjórði hluti: Hlutverk Reykjavíkurflugvallar í flugnámi Matthías Arngrímsson skrifar
Ég hef ofurtrú á manneskjunni í forvörnum og öryggi á bæjarhátíðunum Arnrún María Magnúsdóttir Skoðun
Í nafni „sanngirni“ brenndi ríkisstjórn 230 milljörðum – lífeyrir landsmanna fór á bálið Elliði Vignisson Skoðun
Tóbakslausar nikótínvörur - Tímabært að horfast í augu við staðreyndir Bjarni Freyr Guðmundsson Skoðun