Viltu köku eða kínóa? Sif Sigmarsdóttir skrifar 2. júní 2018 08:00 Undur og stórmerki mánaðarins hefðu ekki getað legið meira í augum uppi: Leikreglur virka. Bretar eru feitasta þjóð Evrópu. Kvillar tengdir offitu kosta heilbrigðiskerfið sextán milljarða punda á ári, eða um 2.200 milljarða íslenskra króna. Offita barna er að verða jafnstórt heilbrigðisvandamál og í Bandaríkjunum. Bresk stjórnvöld hafa þrátt fyrir það verið treg til að skikka fyrirtæki í matvælaframleiðslu til að bjóða upp á hollari vörur. Árið 2016 stóð til að setja á víðtækan sykurskatt til að minnka sykur í tilbúnum mat. Fögur fyrirheitin fjöruðu hins vegar út í kjölfar þrýstings hagsmunaaðila. Matvælaframleiðendur hófu upp harmakvein og fullyrtu að leikreglur á borð við sykurskatt gerðu ekkert gagn. Þeir lofuðu hins vegar bót og betrun ef þeim yrði í sjálfsvald sett hvernig umbótum á vörum þeirra yrði háttað. Stjórnvöld létu undan. En til málamynda var lagður sykurskattur á eina vörutegund: gosdrykki. Í síðustu viku sendu heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi frá sér niðurstöður um árangurinn. Tveimur þriðju matvælaframleiðenda hafði „mistekist með öllu“ að bregðast við óskum stjórnvalda um minni sykur. Eitt af hverjum átta fyrirtækjum hafði aukið sykurmagn í vörum sínum. Ein undantekning var þó á annars misheppnuðu framtakinu. Sykur í gosdrykkjum minnkaði um ellefu prósent. Grímulaust ofbeldi Á sama tíma og skýrslan um sykurskattinn kom út í Bretlandi afhenti Íbúðalánasjóður Ásmundi Einari Daðasyni, félags- og jafnréttismálaráðherra, skýrslu þar sem fjallað var um erfiðar aðstæður leigjenda á Íslandi. Stéttarfélagið VR hefur undanfarið safnað sögum leigjenda af hækkun húsaleiguverðs. Dæmi eru um að leiga hafi hækkað um 50-70% á rúmu ári. Kallaði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, framgöngu leigufélaga gagnvart leigjendum fjárkúgun og krafðist þess að „stjórnvöld setji lagaramma sem að verndar þennan hóp fólks fyrir þessu grímulausa ofbeldi.“ Í skýrslu sinni leggur Íbúðalánasjóður til að leigusölum og leigufélögum verði settar „skýrari leikreglur“ til að auka húsnæðisöryggi leigjenda. Er stungið upp á að horft verði til nágrannalandanna í leit að leiðum til að sporna gegn „óheyrilegum hækkunum á leiguverði“. Er Noregur tekið sem dæmi. Í skýrslunni kemur fram að þar séu leigusamningar sjaldnast gerðir til skemmri tíma en þriggja ára; leigusala er ekki heimilt að hækka leigu nema vegna vísitöluhækkana og þá aðeins einu sinni á ári; leigusamband þarf að hafa varað í það minnsta tvö og hálft ár áður en heimilt er að setja fram kröfu um að leiga verði færð til samræmis við markaðsverð og skal þá gefinn hálfs árs fyrirvari áður en breytingin tekur gildi. En hvernig hyggst Ásmundur Einar bregðast við tillögunum? Hann ætlar að kalla til sín „þessi helstu leigufélög til þess að fara yfir þetta og … meta hvort og þá til hvaða aðgerða verður gripið.“ Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund samtal Ásmundar Einars og hagsmunaaðilanna: Ásmundur: „Hvað finnst ykkur?“ Hagsmunaaðilar: „Leikreglur gera ekkert gagn. Við skulum hætta að sýna af okkur græðgi ef okkur er í sjálfsvald sett hvernig við útfærum umbæturnar.“ Með einu pennastriki Sé leigusölum falið að ákveða hvernig leigumarkaðurinn gangi fyrir sig mun það enda eins og breska sykurátakið: fyrr mun bresta á ný ísöld en bóla á breytingum. Að leyfa hagsmunaaðilum að setja eigin leikreglur er eins og að ráðast gegn offituvandanum með því að setja kökusneið og skál af kínóa fyrir framan barn og segja því að velja. Spurningin sem Ásmundur Einar stendur frammi fyrir ætti ekki að vera „hvort“ heldur „hvenær“. Svarið ætti að vera: „Strax“. Með skýrum og einföldum leikreglum í anda þeirra sem ríkja í nágrannalöndum okkar má draga úr óréttlæti íslenska leigumarkaðarins með einu pennastriki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Sif Sigmarsdóttir Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Undur og stórmerki mánaðarins hefðu ekki getað legið meira í augum uppi: Leikreglur virka. Bretar eru feitasta þjóð Evrópu. Kvillar tengdir offitu kosta heilbrigðiskerfið sextán milljarða punda á ári, eða um 2.200 milljarða íslenskra króna. Offita barna er að verða jafnstórt heilbrigðisvandamál og í Bandaríkjunum. Bresk stjórnvöld hafa þrátt fyrir það verið treg til að skikka fyrirtæki í matvælaframleiðslu til að bjóða upp á hollari vörur. Árið 2016 stóð til að setja á víðtækan sykurskatt til að minnka sykur í tilbúnum mat. Fögur fyrirheitin fjöruðu hins vegar út í kjölfar þrýstings hagsmunaaðila. Matvælaframleiðendur hófu upp harmakvein og fullyrtu að leikreglur á borð við sykurskatt gerðu ekkert gagn. Þeir lofuðu hins vegar bót og betrun ef þeim yrði í sjálfsvald sett hvernig umbótum á vörum þeirra yrði háttað. Stjórnvöld létu undan. En til málamynda var lagður sykurskattur á eina vörutegund: gosdrykki. Í síðustu viku sendu heilbrigðisyfirvöld í Bretlandi frá sér niðurstöður um árangurinn. Tveimur þriðju matvælaframleiðenda hafði „mistekist með öllu“ að bregðast við óskum stjórnvalda um minni sykur. Eitt af hverjum átta fyrirtækjum hafði aukið sykurmagn í vörum sínum. Ein undantekning var þó á annars misheppnuðu framtakinu. Sykur í gosdrykkjum minnkaði um ellefu prósent. Grímulaust ofbeldi Á sama tíma og skýrslan um sykurskattinn kom út í Bretlandi afhenti Íbúðalánasjóður Ásmundi Einari Daðasyni, félags- og jafnréttismálaráðherra, skýrslu þar sem fjallað var um erfiðar aðstæður leigjenda á Íslandi. Stéttarfélagið VR hefur undanfarið safnað sögum leigjenda af hækkun húsaleiguverðs. Dæmi eru um að leiga hafi hækkað um 50-70% á rúmu ári. Kallaði Ragnar Þór Ingólfsson, formaður VR, framgöngu leigufélaga gagnvart leigjendum fjárkúgun og krafðist þess að „stjórnvöld setji lagaramma sem að verndar þennan hóp fólks fyrir þessu grímulausa ofbeldi.“ Í skýrslu sinni leggur Íbúðalánasjóður til að leigusölum og leigufélögum verði settar „skýrari leikreglur“ til að auka húsnæðisöryggi leigjenda. Er stungið upp á að horft verði til nágrannalandanna í leit að leiðum til að sporna gegn „óheyrilegum hækkunum á leiguverði“. Er Noregur tekið sem dæmi. Í skýrslunni kemur fram að þar séu leigusamningar sjaldnast gerðir til skemmri tíma en þriggja ára; leigusala er ekki heimilt að hækka leigu nema vegna vísitöluhækkana og þá aðeins einu sinni á ári; leigusamband þarf að hafa varað í það minnsta tvö og hálft ár áður en heimilt er að setja fram kröfu um að leiga verði færð til samræmis við markaðsverð og skal þá gefinn hálfs árs fyrirvari áður en breytingin tekur gildi. En hvernig hyggst Ásmundur Einar bregðast við tillögunum? Hann ætlar að kalla til sín „þessi helstu leigufélög til þess að fara yfir þetta og … meta hvort og þá til hvaða aðgerða verður gripið.“ Það er ekki erfitt að gera sér í hugarlund samtal Ásmundar Einars og hagsmunaaðilanna: Ásmundur: „Hvað finnst ykkur?“ Hagsmunaaðilar: „Leikreglur gera ekkert gagn. Við skulum hætta að sýna af okkur græðgi ef okkur er í sjálfsvald sett hvernig við útfærum umbæturnar.“ Með einu pennastriki Sé leigusölum falið að ákveða hvernig leigumarkaðurinn gangi fyrir sig mun það enda eins og breska sykurátakið: fyrr mun bresta á ný ísöld en bóla á breytingum. Að leyfa hagsmunaaðilum að setja eigin leikreglur er eins og að ráðast gegn offituvandanum með því að setja kökusneið og skál af kínóa fyrir framan barn og segja því að velja. Spurningin sem Ásmundur Einar stendur frammi fyrir ætti ekki að vera „hvort“ heldur „hvenær“. Svarið ætti að vera: „Strax“. Með skýrum og einföldum leikreglum í anda þeirra sem ríkja í nágrannalöndum okkar má draga úr óréttlæti íslenska leigumarkaðarins með einu pennastriki.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar