Hvalárvirkjun og HS-Orka Stefán Arnórsson og Tómas Guðbjartsson skrifar 5. október 2018 07:00 Hvalá á Ströndum verður mögulega virkjuð í náinni framtíð. Með þessari virkjun yrði reistur minnisvarði um vondar ákvarðanir og skjótræði okkar Íslendinga. Gríðarlegum ósnortnum víðernum verður spillt og um leið þrengt að möguleikum á ferðamennsku á svæðinu. Dæmi frá utanverðu Snæfellsnesi sýna að ferðamennska er mjög vænleg tekjulind fyrir lítil sveitarfélög og ekkert segir að sama eigi ekki við um byggð eins og í Árneshreppi.Tómas Guðbjartsson læknir og náttúruverndarsinniHáskóli ÍslandsVirkjun mun ekki skapa störf Hvalárvirkjun verður ómönnuð og mun því ekki bæta hag byggðar í Árneshreppi með aukinni atvinnusköpun nema hugsanlega eitthvað á framkvæmdatíma. Tekjur sveitarfélagsins af virkjun yrðu því fyrst og fremst aðstöðugjöld, sem ekki eru háar upphæðir.Er nægilegt framboð á raforku fyrir byggð á Vestfjörðum? Svarið er já. Hins vegar er flutningsgetu raforku innan svæðisins til notenda og rekstraröryggi ábótavant. Byggð á Vestfjörðum hefur ekki þörf fyrir 55 megavatta (MW) virkjun í Hvalá fyrir eigin raforkumarkað, hvorki nú né í nánustu framtíð. Afkastageta vatnsaflsvirkjana í eigu Orkubús Vestfjarða er í dag rúm 18 MW og afl annarra vatnsaflsvirkjana á Vestfjörðum er um 6 MW til viðbótar. Vestfirðingar kaupa árlega rafmagn frá virkjunum utan Vestfjarða sem nemur nálægt 150 gígavattstundum (GWst). Lækka mætti þessa tölu um a.m.k. 20% með notkun varmadælna. Hvalárvirkjun getur framleitt um 320 GWst rafmagns í meðalári en rennsli vatns í ánni er mjög breytilegt eftir árstíðum og einnig milli ára. Því þarf að flytja um 200 GWst út af Vestfjörðum í meðalári ef selja á allt rafmagn frá Hvalárvirkjun. Og hverjum á að selja? Varla Vestfirðingum sem neinu nemur.Aukning í notkun varmadælna mikilvæg Rafmagn til húshitunar á Vestfjörðum er niðurgreitt um nálægt 100 GWst á ári (um 342 milljónir króna, 2017). Spara mætti umtalsvert rafmagn á Vestfjörðum með varmadælum, eða a.m.k. um 30 GWst á ári með því að skipta út rafmagnsofnum fyrir varmadælur. Um 30 ár eru síðan varmadælur urðu raunverulegur valkostur við upphitun húsa á heimsvísu. Þær eru víða notaðar hér á landi við upphitun íbúðarhúsa og sumarbústaða, enda spara þær verulegt rafmagn. Vestfirðingar sem ekki hafa jarðhitavatn til húshitunar eða þiggja varma frá fjarveitum ættu að íhuga varmadælur sem valkost. Þar gæti ríkið komið að málum, sem aftur myndi lækka niðurgreiðslu hins opinbera á rafmagni til húshitunar.Hvalárvirkjun er dýr kostur Kostnaður á orkueiningu fyrir vatnsaflsvirkjanir er mjög breytilegur. Eðlilegt væri að velja á hverjum tíma hagkvæmustu kostina. Hvalárvirkjun er afar dýr valkostur, í flokki þeirra dýrustu af þeim virkjunum sem hafa fengið blessun rammasamkomulags. Auk þess er kostnaður við flutning rafmagns til notenda mikill. Rafmagn frá virkjuninni virðist ekki vera ætlað ákveðnum notendum og ekki byggt á spá um raforkuþörf markaðarins. Slík spá er þó forsenda þess að meta stærð og hagkvæmni nýrra virkjana.Hvað veldur áhuga jarðhitafyrirtækisins HS-Orku á vatnsorku? Dótturfyrirtæki HS-Orku, Vesturverk, vinnur að því að reisa virkjun í Hvalá. Hitaveita Suðurnesja og arftaki hennar, HS-Orka, reisti og rekur nú 100 megavatta (MW) jarðgufustöð á Reykjanesi og 76 MW virkjun í Svartsengi. Auk þess undirbýr fyrirtækið jarðgufuvirkjun í Eldvörpum sem er einstök gígaröð á Reykjanesskaga. Upphaflegt mat (1985) á afli jarðhitasvæðisins á Reykjanesi var 28 MW miðað við 50 ára endingartíma. Nýrra mat gaf síðan 40 MW, en af óskiljanlegum ástæðum samþykkti Orkustofnun beiðni HS-Orku um 80-100 MW virkjun og var 100 MW virkjun gangsett 2006. En HS-orka seildist lengra og keypti 50 MW túrbínu til stækkunar virkjunarinnar í 150 MW. Af þeirri stækkun varð þó ekki enda hafði þrýstingur í jarðhitalindinni lækkað mikið og gufurennsli í borholum dvínað í samræmi við það. Minnkandi gufurennsli úr borholum hefur valdið HS-Orku umtalsverðu tekjutapi. En af hverju virkja dragá lengst norður á Ströndum? Hvalárvirkjun hentar ekki fyrir sölu á rafmagni til stórnotenda eins og ál- og kísiliðjuvera því notkun þeirra er jöfn allan sólarhringinn alla daga ársins. Hún tryggir HS-Orku hins vegar svokallað toppafl á helstu álagstímum fyrir viðskiptavini sína á SV-horninu, þegar gufuvirkjanir þeirra sinna ekki eftirspurn. Þessa topporku þurfa þeir í dag að kaupa af Landsvirkjun á háu verði. Þetta eru raunverulegir hagsmunir HS-Orku – ekki það að styrkja rafmagnsbúskapinn á Vestfjörðum.Íslenskar náttúruauðlindir seldar útlendingum HS-Orka er í meirihlutaeigu (51%) kanadískra auðjöfra en fyrirtækið greiddi á árinu 2017 sem næst 35 milljónir í auðlindagjald fyrir afnot af jarðhitasvæðinu á Reykjanesi. Við Íslendingar verðum að spyrja okkur hvort eðlilegt geti talist að erlendir fjárfestar geti keypt land eða hlut í íslenskum orkufyrirtækjum og þannig komist í að virkja íslensk fallvötn og jarðhitakerfi. Lagabókstafurinn gagnvart slíku eignarhaldi er því miður óljós á Íslandi, ólíkt því sem gildir víða erlendis. Lögin eru hins vegar afar skýr þegar kemur að fiskveiðum í íslenskri lögsögu. Hér verður heilbrigð skynsemi að ráða för. Þótt Ísland sé smáríki eru helstu auðlindir þess samt sem áður sameign allra Íslendinga, þar með taldar árnar og þeir stórkostlegu fossar sem er að finna upp af Ófeigsfirði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Tómas Guðbjartsson Mest lesið Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði Ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Sleppir ekki takinu svo auðveldlega aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Opið bréf til fullorðna fólksins Úlfhildur Elísa Hróbjartsdóttir skrifar Skoðun Vill Sjálfstæðisflokkurinn láta taka sig alvarlega? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Hvalá á Ströndum verður mögulega virkjuð í náinni framtíð. Með þessari virkjun yrði reistur minnisvarði um vondar ákvarðanir og skjótræði okkar Íslendinga. Gríðarlegum ósnortnum víðernum verður spillt og um leið þrengt að möguleikum á ferðamennsku á svæðinu. Dæmi frá utanverðu Snæfellsnesi sýna að ferðamennska er mjög vænleg tekjulind fyrir lítil sveitarfélög og ekkert segir að sama eigi ekki við um byggð eins og í Árneshreppi.Tómas Guðbjartsson læknir og náttúruverndarsinniHáskóli ÍslandsVirkjun mun ekki skapa störf Hvalárvirkjun verður ómönnuð og mun því ekki bæta hag byggðar í Árneshreppi með aukinni atvinnusköpun nema hugsanlega eitthvað á framkvæmdatíma. Tekjur sveitarfélagsins af virkjun yrðu því fyrst og fremst aðstöðugjöld, sem ekki eru háar upphæðir.Er nægilegt framboð á raforku fyrir byggð á Vestfjörðum? Svarið er já. Hins vegar er flutningsgetu raforku innan svæðisins til notenda og rekstraröryggi ábótavant. Byggð á Vestfjörðum hefur ekki þörf fyrir 55 megavatta (MW) virkjun í Hvalá fyrir eigin raforkumarkað, hvorki nú né í nánustu framtíð. Afkastageta vatnsaflsvirkjana í eigu Orkubús Vestfjarða er í dag rúm 18 MW og afl annarra vatnsaflsvirkjana á Vestfjörðum er um 6 MW til viðbótar. Vestfirðingar kaupa árlega rafmagn frá virkjunum utan Vestfjarða sem nemur nálægt 150 gígavattstundum (GWst). Lækka mætti þessa tölu um a.m.k. 20% með notkun varmadælna. Hvalárvirkjun getur framleitt um 320 GWst rafmagns í meðalári en rennsli vatns í ánni er mjög breytilegt eftir árstíðum og einnig milli ára. Því þarf að flytja um 200 GWst út af Vestfjörðum í meðalári ef selja á allt rafmagn frá Hvalárvirkjun. Og hverjum á að selja? Varla Vestfirðingum sem neinu nemur.Aukning í notkun varmadælna mikilvæg Rafmagn til húshitunar á Vestfjörðum er niðurgreitt um nálægt 100 GWst á ári (um 342 milljónir króna, 2017). Spara mætti umtalsvert rafmagn á Vestfjörðum með varmadælum, eða a.m.k. um 30 GWst á ári með því að skipta út rafmagnsofnum fyrir varmadælur. Um 30 ár eru síðan varmadælur urðu raunverulegur valkostur við upphitun húsa á heimsvísu. Þær eru víða notaðar hér á landi við upphitun íbúðarhúsa og sumarbústaða, enda spara þær verulegt rafmagn. Vestfirðingar sem ekki hafa jarðhitavatn til húshitunar eða þiggja varma frá fjarveitum ættu að íhuga varmadælur sem valkost. Þar gæti ríkið komið að málum, sem aftur myndi lækka niðurgreiðslu hins opinbera á rafmagni til húshitunar.Hvalárvirkjun er dýr kostur Kostnaður á orkueiningu fyrir vatnsaflsvirkjanir er mjög breytilegur. Eðlilegt væri að velja á hverjum tíma hagkvæmustu kostina. Hvalárvirkjun er afar dýr valkostur, í flokki þeirra dýrustu af þeim virkjunum sem hafa fengið blessun rammasamkomulags. Auk þess er kostnaður við flutning rafmagns til notenda mikill. Rafmagn frá virkjuninni virðist ekki vera ætlað ákveðnum notendum og ekki byggt á spá um raforkuþörf markaðarins. Slík spá er þó forsenda þess að meta stærð og hagkvæmni nýrra virkjana.Hvað veldur áhuga jarðhitafyrirtækisins HS-Orku á vatnsorku? Dótturfyrirtæki HS-Orku, Vesturverk, vinnur að því að reisa virkjun í Hvalá. Hitaveita Suðurnesja og arftaki hennar, HS-Orka, reisti og rekur nú 100 megavatta (MW) jarðgufustöð á Reykjanesi og 76 MW virkjun í Svartsengi. Auk þess undirbýr fyrirtækið jarðgufuvirkjun í Eldvörpum sem er einstök gígaröð á Reykjanesskaga. Upphaflegt mat (1985) á afli jarðhitasvæðisins á Reykjanesi var 28 MW miðað við 50 ára endingartíma. Nýrra mat gaf síðan 40 MW, en af óskiljanlegum ástæðum samþykkti Orkustofnun beiðni HS-Orku um 80-100 MW virkjun og var 100 MW virkjun gangsett 2006. En HS-orka seildist lengra og keypti 50 MW túrbínu til stækkunar virkjunarinnar í 150 MW. Af þeirri stækkun varð þó ekki enda hafði þrýstingur í jarðhitalindinni lækkað mikið og gufurennsli í borholum dvínað í samræmi við það. Minnkandi gufurennsli úr borholum hefur valdið HS-Orku umtalsverðu tekjutapi. En af hverju virkja dragá lengst norður á Ströndum? Hvalárvirkjun hentar ekki fyrir sölu á rafmagni til stórnotenda eins og ál- og kísiliðjuvera því notkun þeirra er jöfn allan sólarhringinn alla daga ársins. Hún tryggir HS-Orku hins vegar svokallað toppafl á helstu álagstímum fyrir viðskiptavini sína á SV-horninu, þegar gufuvirkjanir þeirra sinna ekki eftirspurn. Þessa topporku þurfa þeir í dag að kaupa af Landsvirkjun á háu verði. Þetta eru raunverulegir hagsmunir HS-Orku – ekki það að styrkja rafmagnsbúskapinn á Vestfjörðum.Íslenskar náttúruauðlindir seldar útlendingum HS-Orka er í meirihlutaeigu (51%) kanadískra auðjöfra en fyrirtækið greiddi á árinu 2017 sem næst 35 milljónir í auðlindagjald fyrir afnot af jarðhitasvæðinu á Reykjanesi. Við Íslendingar verðum að spyrja okkur hvort eðlilegt geti talist að erlendir fjárfestar geti keypt land eða hlut í íslenskum orkufyrirtækjum og þannig komist í að virkja íslensk fallvötn og jarðhitakerfi. Lagabókstafurinn gagnvart slíku eignarhaldi er því miður óljós á Íslandi, ólíkt því sem gildir víða erlendis. Lögin eru hins vegar afar skýr þegar kemur að fiskveiðum í íslenskri lögsögu. Hér verður heilbrigð skynsemi að ráða för. Þótt Ísland sé smáríki eru helstu auðlindir þess samt sem áður sameign allra Íslendinga, þar með taldar árnar og þeir stórkostlegu fossar sem er að finna upp af Ófeigsfirði.
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Þjórsá í hættu – Hvammsvirkjun og rof á náttúrulegu ástandi árinnar Gunnar Þór Jónsson skrifar