Villandi vísindi Kjartan Hreinn Njálsson skrifar 15. ágúst 2017 06:00 Eigum við að hætta að borða kjöt, fisk, mjólkurvörur og alifuglakjöt? Björgum við þannig loftslagi plánetunnar og okkar eigin heilsu? Svarið er afdráttarlaust „já“ samkvæmt heimildarmyndinni What the Health, sem rúmlega hundrað milljón áskrifendur Netflix geta nú horft á. Meginniðurstaða myndarinnar er að mataræði sem byggir á grænmeti og engum dýraafurðum sé í raun eina lyfið sem við mannfólkið þurfum til að koma í veg fyrir hjartasjúkdóma og krabbamein, og til að stemma stigu við faröldrum offitu og sykursýki. Fjölmargar rannsóknir hafa leitt í ljós heilsufarslegan ávinning þess að éta ekki kjöt, og það eru ekki bara heilsutengdar ástæður fyrir því að gerast grænmetisæta, heldur einnig siðferðilegar. Nægir að benda á slæman aðbúnað dýra og gríðarlegt magn gróðurhúsalofttegunda sem rekja má til skepnuhalds. What the Health hefur vakið töluverða athygli. Skiljanlega, enda kemur fram í myndinni að eitt egg á dag jafnast á við fimm sígarettur og mjólk er krabbameinsvaldandi. Staðreyndin er auðvitað sú að ekkert af þessu á við rök að styðjast og í fullyrðingum kvikmyndagerðarmannanna er ítrekað að finna meiriháttar afbakanir á rannsóknarniðurstöðum virtra vísindamanna og vísindastofnana. Það er ekki markmið kvikmyndagerðarmannanna að leggja fram rök með eða á móti af hlutlægni. What the Health er áróðursmynd, dulbúin sem einlæg tilraun til að stuðla að byltingu í matarvenjum okkar. Hvernig getur mynd eins og What the Health haft jafn mikil áhrif og raun ber vitni? Ekki nægir að skella skuldinni á kvikmyndagerðarmennina, enda fylgja þeir aðeins sannfæringu sinni, þó svo að það útheimti útúrsnúning. Við þurfum að líta í eigin barm og freista þess að skilja af hverju við látum blekkjast svo auðveldlega, þá sérstaklega þegar vísindi eru annars vegar. Samkvæmt PISA-könnunum síðustu ára er vísindalæsi á hraðri niðurleið hér á landi. Það er einmitt í vísindagreinunum þar sem við tileinkum okkur gagnrýna hugsun og lærum að taka ekki fullyrðingum ofstækismanna sem heilögum sannleika, sama hversu göfug hugsjón þeirra er. Vitanlega er ekki aðeins hægt að sakast við menntakerfi sem á erfitt með að virkja áhuga ungs fólks á vísindum. Beina þarf sjónum að því hvernig við umgöngumst vísindi í okkar daglega lífi, þá sérstaklega hvernig fjölmiðlar gera það. Fullyrðingar eins og þær sem birtast í What the Health eru eitthvað sem við sjáum daglega í fyrirsögnum fréttamiðla. Ein af megin röksemdafærslum kvikmyndagerðarmannanna er að Alþjóða heilbrigðismálastofnun (WHO) telji unnið kjöt vera jafn hættulegt heilsu fólks og reykingar. Fjölmargar fréttastofur birtu fréttir þar sem þessu var slegið fram, þegar staðreyndin er sú að WHO telur sjálfar vísbendingarnar um tengsl unnins kjöts og krabbameins vera jafn sterkar og þegar tengsl reykinga og krabbameins eru skoðuð. Með því að tileinka okkur gagnrýna hugsun og gæða efasemdamanninn innra með okkur lífi getum við horft á kvikmynd eins og What the Health og séð í gegnum áróðurinn. Að baki býr nefnilega nauðsynlegur boðskapur sem varðar heimsbyggðina alla. Farsælli heilsufarsbyltingu verður þó ekki hrundið af stað með blekkingum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Skoðun Mest lesið Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Eigum við að hætta að borða kjöt, fisk, mjólkurvörur og alifuglakjöt? Björgum við þannig loftslagi plánetunnar og okkar eigin heilsu? Svarið er afdráttarlaust „já“ samkvæmt heimildarmyndinni What the Health, sem rúmlega hundrað milljón áskrifendur Netflix geta nú horft á. Meginniðurstaða myndarinnar er að mataræði sem byggir á grænmeti og engum dýraafurðum sé í raun eina lyfið sem við mannfólkið þurfum til að koma í veg fyrir hjartasjúkdóma og krabbamein, og til að stemma stigu við faröldrum offitu og sykursýki. Fjölmargar rannsóknir hafa leitt í ljós heilsufarslegan ávinning þess að éta ekki kjöt, og það eru ekki bara heilsutengdar ástæður fyrir því að gerast grænmetisæta, heldur einnig siðferðilegar. Nægir að benda á slæman aðbúnað dýra og gríðarlegt magn gróðurhúsalofttegunda sem rekja má til skepnuhalds. What the Health hefur vakið töluverða athygli. Skiljanlega, enda kemur fram í myndinni að eitt egg á dag jafnast á við fimm sígarettur og mjólk er krabbameinsvaldandi. Staðreyndin er auðvitað sú að ekkert af þessu á við rök að styðjast og í fullyrðingum kvikmyndagerðarmannanna er ítrekað að finna meiriháttar afbakanir á rannsóknarniðurstöðum virtra vísindamanna og vísindastofnana. Það er ekki markmið kvikmyndagerðarmannanna að leggja fram rök með eða á móti af hlutlægni. What the Health er áróðursmynd, dulbúin sem einlæg tilraun til að stuðla að byltingu í matarvenjum okkar. Hvernig getur mynd eins og What the Health haft jafn mikil áhrif og raun ber vitni? Ekki nægir að skella skuldinni á kvikmyndagerðarmennina, enda fylgja þeir aðeins sannfæringu sinni, þó svo að það útheimti útúrsnúning. Við þurfum að líta í eigin barm og freista þess að skilja af hverju við látum blekkjast svo auðveldlega, þá sérstaklega þegar vísindi eru annars vegar. Samkvæmt PISA-könnunum síðustu ára er vísindalæsi á hraðri niðurleið hér á landi. Það er einmitt í vísindagreinunum þar sem við tileinkum okkur gagnrýna hugsun og lærum að taka ekki fullyrðingum ofstækismanna sem heilögum sannleika, sama hversu göfug hugsjón þeirra er. Vitanlega er ekki aðeins hægt að sakast við menntakerfi sem á erfitt með að virkja áhuga ungs fólks á vísindum. Beina þarf sjónum að því hvernig við umgöngumst vísindi í okkar daglega lífi, þá sérstaklega hvernig fjölmiðlar gera það. Fullyrðingar eins og þær sem birtast í What the Health eru eitthvað sem við sjáum daglega í fyrirsögnum fréttamiðla. Ein af megin röksemdafærslum kvikmyndagerðarmannanna er að Alþjóða heilbrigðismálastofnun (WHO) telji unnið kjöt vera jafn hættulegt heilsu fólks og reykingar. Fjölmargar fréttastofur birtu fréttir þar sem þessu var slegið fram, þegar staðreyndin er sú að WHO telur sjálfar vísbendingarnar um tengsl unnins kjöts og krabbameins vera jafn sterkar og þegar tengsl reykinga og krabbameins eru skoðuð. Með því að tileinka okkur gagnrýna hugsun og gæða efasemdamanninn innra með okkur lífi getum við horft á kvikmynd eins og What the Health og séð í gegnum áróðurinn. Að baki býr nefnilega nauðsynlegur boðskapur sem varðar heimsbyggðina alla. Farsælli heilsufarsbyltingu verður þó ekki hrundið af stað með blekkingum.
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Enn einn kvennahópurinn sem þarf bara að vera duglegri að harka af sér? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun