Skoðun

Ástin troðin niður af tabúi, hatri og kerfinu

Toshiki Toma skrifar
Á milli Bagdad, höfuðborgar Íraks, og Mósul, borgar sem er í Norður írak, er sýsla sem heitir Salahadin. Í Salahaldin búa um 1,4 milljón manns. Margir íbúar eru kúrdískir en fleiri en tíu mismunandi þjóðarbrot búa í Salahaldin-sýslu.

Tuz Khurma er bær Shexni-þjóðarbrotsins og Karkuk, sem er í nágrenni Tuz Khurma, er bær Goran-þjóðbrotsins. Shexni og Goran eru bæði Kúrdanar en þeir geta ekki staðið saman, því miður eru þeir óvinir.

„Víða í Salahaldinsýslu eru lífsaðstæður íbúa skelfilegar,“ segir Imad Ahmed Hasan (31 árs) sem var áður íbúi í Tuz Khurma. „Hörð barátta er nú um borgina Mósul þessa dagana, en ISIS hefur verið mjög virkt þar. Sprengjur eða jarðsprengjur eru hversdagslegir hlutir. Þarna var enginn friður.“

„Vopnaðir meðlimir ISIS koma í bæi í svæðinu og ræna mönnum til að misnota,“ segir Taban Wahid Mhealddin (36 ára) sem var íbúi Karkuk. „Andrúmsloftið var mjög þungt.“

Engu að síður var ISIS ekki eina ástæða sem hafði líf Imad og Taban er og hefur verið jafn erfitt eins og raun ber vitni en þau þurftu að lokum að yfirgefa heimaborgir sínar. Helsta ástæðan var þó hatur fjölskyldna þeirra í þeirra garð, hatur vegna þess að þau urðu ástfanginn hvort af öðru og giftust.

Imad og Taban.
Imad og Taban segja að það er algert „tabú“ að Shexani-manneskja og Goran-manneskja giftist í þeirra samfélagi og þeim sem brjóta bannið eigi að refsa, en það er samt ekki refsing samkvæmt borgarlegum lögum, heldur er hún „lynch“, sem sé, einkarefsing án dóms og laga.

„Lög eru ekki til á ákveðnu svæði þar sem við vorum. Lögregla er til, en þó að maður drepi einhvern sem hefur brotið tabú, bregst hún ekki við,“ segir Imad og sýnir myndband af kúrdískum sjónvarpsfréttum sem herma slík tilfelli.

Hann sýnir annað myndband á YouTube þar sem ung kona er barin illa og sparkað í af mörgum mönnum. „Hún átti kærasta sem tilheyrði þjóðarbroti sem henni hafði verið bannað að vera í samskiptum við.“

Það er tvímælalaust sláandi að horfa á slíkt myndband og að slíkt sé tekið upp á myndband, því þar var maður að horfa á ofbeldið án þess að stöðva það.

Imad segir að margir fjölskyldumeðlimir hans hafi verið drepnir af hermönnum Saddm Hussein þegar hann var við völd og fjölskylda sín sé núna ekki stór. Því kom hatrið gegn Imad og Taban aðallega frá fjölskyldu Taban og ættingjum. Tveir ættingjar Taban voru sérstaklega hatursfullir og reyndu að gera árás á Imad.

Misstu barnið og lögðu á flótta

Í tvö ár, frá árinu 2013 til 2015, voru þau neydd þess að fela sig í kjallara bílaverkstæðis í Tuz Khurma. Faðir Imad hafði hjálpað eiganda bílaverkstæðisins fyrir mörgum árum, og hann vildi sýna Imad miskunnsemi í ljósi ástandsins.

Frelsi þeirra hjónanna var mjög takmarkað þegar þau voru í felum. Þau gátu ekki gengið um göturnar, þar sem allir þeir í bænum sem hugsanlega þekktu þau gátu verið ógn.

En í erfiðleikunum fengu þau von. Taban varð ófrísk í þessu tímabili. Barnið mýkti hið harða líf Imad og Taban, en raunveruleikinn reyndist þó kaldari en þau höfðu búist við.

Í meðgöngunni gat Taban ekki farið á spítala í reglulega skoðun því hún var hrædd að fólkið þar myndi uppgötva að hún af væri af Goran-þjóðarbroti. Því fór hún ekki á spítalann jafnvel þegar fæðingarhríðirnar komu. Ljósmóðir, sem þau höfðu þekkt, kom í kjallarann þeim til aðstoðar, en henni tókst ekki að bjarga barninu og það dó.

Nú voru aðstæðurnar í Tuz Khurma óþolandi fyrir hjónin og þau ákváðu að flýja landið.

Imad og Taban komu til Noregs í október 2015. Þau vildu ekki sækja um hæli í Noregi af því að þau vissu að margir hælisleitendur frá Írak væru þar og eðlilega óttuðust þau að þar gæti verið einhver frá Salahaldin sem eltist við þau.

En Taban segist hafa verið neydd til þess að gefa fingraför við komuna til landsins án nægilegrar útskýringar. Og síðar tók hún eftir því að þau hjónin virtust vera búin að sækja um hæli í Noregi.

„Við skynjuðum eins konar mismunun í hælisumsóknarmeðferð okkar í Noregi,“ segir Imad. „Á meðan flóttafólk frá Sýrlandi fékk mjög góðar móttökur, sýndist mér að við sem kæmum frá Írak þættum „álagspakki“ fyrir Norðmenn en ekki einstaklingar.“

Þau voru í Noregi í tæplega eitt ár eða til ágúst 2016 þegar þau fengu endanlega synjun um hæli. Þeim var sagt að Norðmenn myndu senda þau til baka til Íraks og þess vegna lögðu þau af stað þaðan til Íslands.

Imad og Taban sóttu um hæli á ný hér á Íslandi lok ágúst 2016 en Útlendingastofnun hafnaði að taka umsóknina í efnislega meðferð vegna Dyflinnarreglugerðar í desember 2016 og kærunefnd útlendingamála staðfesti ákvörðun Útlendingastofnunar í febrúar sl.

Taban var í miklu áfalli eftir að hafa misst barn sitt og kveið einnig fyrir framtíðinni. Því fékk hún að tala við sálfræðing hér á Íslandi og sálfræðingurinn mat Taban með áfallastreituröskun, þunglyndi og mjög alvarlegan kvíða að þeirra sögn. Hún þyrfti að fá þjónustu og aðstoð við hæfi.

Því miður breyttu þessi ummæli sálfræðingsins ekki ákvörðun kærunefndar um endursendingu Imad og Taban til Noregs, þar sem Noregur getur gæti veitt Taban sálræna þjónustu við hæfi að mati kærunefndar útlendingarmála.

En þá var Noregur búinn að ákveða að senda þau baka til Íraks.

Enn um Dyflinnarkerfið

Ofangreind er saga hjónanna Imad og Taban. Ég reyndi að segja sögu þeirra eins og ég hef hlustað á hana af þeirra hendi. En mig langar að lokum að bæta nokkrum línum sem minni eigin skoðun.

Dyflinnarkerfið er ómannúðlegt kerfi. Það er alls ekki eitthvað nýtt. Hugsum okkur að við værum í lífshættu og yrðum að flýja heimaland okkar. Við bönkum á dyrnar í næsta ríki og biðjum um hjálp.

En ef það ríki segir: „Nei, því miður“, hvað sá eigum við þá að gera? Auðvitað munum við fara til þarnæsta ríkis og biðja um hjálp - aftur. Við myndum gera það þangað til við fengjum hjálp í einhverju ríki. Ég tel það vera mjög eðlilegt og sjálfsagt en Dyflinnarkerfi bannar okkur að gera það.

Eins og við ef til vill vitum, gerðu norsk yfirvöld samning við írösk stjórnvöld varðandi heimild um endursendingu flóttafólks þaðan sem hafði fengið synjun í Noregi. Nú geta Norðmenn sent flóttafólk frá Írak til baka.

Á sama hátt gerðu ESB-ríki samning við stjórnvöld Afganistan og hvert ESB-ríki getur nú „losað sig við“ afganskt flóttafólk úr sínu landi.

Vegna slíkrar „þróunar“ í málefnum flóttafólks í Evrópu, er Dyflinnarkerfið núna orðið jafnvel ómannúðarlegra en hingað til að mínu mati. Hingað til, þó að endursending flóttafólks hafi verið ómannúðleg, var það samt grunnstefna að senda ekki fólk til baka til ríkis sem það óttaðist að fara til.

En núna er þessari grunnstefnu var hent út varðandi nokkur ríki eins og Írak eða Afganistan. Við getum séð fyrir hvaða örlög bíða flóttafólks frá þessum ríkjum þegar Dyflinnarreglugerðinni er beitt fyrir vagninn.

Vegna þessara breytinga tel ég að ábyrgðarríki á hælisumsókn, sem á erindi við Dyflinnarreglugerð, þurfi að velta því vel fyrir sér hvenær það eigi beita Dyflinnarreglugerðinni og hvenær ekki, af því að sú gjörð, eins og að senda írakskt eða afganskt flóttafólk aftur t.d. til Noregs, gæti einfaldlega þýtt endursendingu til heimalands þess og síðan dauðadóm fyrir það.

Hvað um tilfelli þeirra Imad og Taban? Hvað gerist ef þau verða send baka til Íraks? Þau eru kúrdísk og ekki ríkiborgarar frá Suður-Írak. Heimabæir þeirra eru ein af hættulegustu svæðum heims þessa dagana auk þess sem þau eru í lífshættu vegna einkalífs síns og ástar.

Við getum ekki ráðið hugarfari Kúrda eða menningar- og samfélagslega vondri hefð í Salahaldin-sýslu. Samt getum við hugsað um, hvernig við ættum að haga okkur þegar um er að tefla líf og mannréttindi, samkvæmt viðmiðum sem við höfum í heiðri undir nafni kærleiks og réttlætis. Eða hvað?




Skoðun

Sjá meira


×