Ósvífnar álögur á börn Anna María Gunnarsdóttir skrifar 11. september 2017 15:38 Kostnaður vegna námsgagna framhaldsskólanemenda er verulegur. Þrátt fyrir ákvæði í framhaldsskólalögum um að mæta skuli kostnaði nemenda vegna námsgagna þurfa þeir að kaupa sín námsgögn sjálfir, hvort sem það eru kennslubækur, aðgangur að vefsvæðum, kostnaður vegna verklegra áfanga, stílabækur, tölvur eða annað. Framhaldsskólinn sækir fjármuni vegna alls þessa í vasa nemenda. Ríkið hefur aldrei komið að námsgagnaútgáfu fyrir framhaldsskólastigið heldur er hún alfarið í höndum einkaaðila. Sem dæmi um kostnað má nefna ungan námsmann sem var að hefja nám í framhaldsskóla nú í haust. Námsgögn voru keypt samkvæmt bókalista. Gætt var fyllstu aðgætni við bókakaupin og keyptar notaðar bækur ef þær litu vel út. Þær orðabækur sem voru á bókalistanum voru til á heimilinu svo ekki þurfti að kaupa þær. Heildarkostnaður vegna námgagnakaupa þessa nemenda í upphafi náms við framhaldsskóla var 82.889 krónur. Þess ber að geta að dýrustu bækurnar tvær munu fylgja nemandanum í gegnum allt námið, svo væntanlega verður kostnaður eitthvað minni á næstu önn. Það er ótækt í íslensku velferðarsamfélagi að leggja slíkar álögur á börn. Því miður ganga þeir sem selja námsgögn fyrir framhaldsskóla á lagið og námsbækur eru miklu dýrari en aðrar bækur. Má sjá mörg dæmi um það, ef t.d. íslensk skáldsaga lendir á leslista framhaldsskóla hækkar verðið snarlega. Og verðlagning er í mörgum tilfellum ekkert annað en ósvífin. Og hverjir aðrir en nemendur þurfa að reiða fram tæplega 7.000 krónur fyrir þýdda bók sem fyrst kom út fyrir 27 árum? Þetta hefur í för með sér að nemendur leita eftir því að kaupa notaðar bækur og sitja uppi með þvældar og skítugar bækur sem búið er að fylla inn í og geta með engu móti talist boðleg námsgögn. Því má svo bæta við að í verðkönnun sem ASÍ gerði á námsbókum fyrir framhaldsskóla var verðmunurinn allt upp í 85% milli bókabúða og var þar þó eingöngu miðað við nýjar bækur.Og hverjir aðrir en nemendur þurfa að reiða fram tæplega 7.000 krónur fyrir þýdda bók sem fyrst kom út fyrir 27 árum? Hluti af námsgagnavanda framhaldsskólanna liggur í löggjöfinni sjálfri um skólastigið og í námskránni frá árinu 2011 þegar námsskrárgerðin færðist út til skólanna sjálfra. Hæfniviðmiðin sem skipulagt er eftir eru mjög víð og því misjafnt hvernig námið er skipulagt í skólunum. Með námskránni 2011 heyrði það sögunni til að útgefendur gætu gefið út námsbækur og verið nokkuð vissir um að þær yrðu kenndar við meginþorra framhaldsskóla. Kennarar hafa nú meira frelsi en áður til að setja saman áfanga og velja námsefni í takt við áherslur sínar og það er auðvitað gott en til þess þurfa kennarar að hafa eitthvað námsefni til að velja úr. Í aðdraganda þess að framhaldsskólalögin voru sett árið 2008 var rætt um að bragarbót þyrfti að gera á aðgengi nemenda að námsefni og inn í lögin var sett grein nr. 51 sem kveður á um að á hverjum fjárlögum skuli tilgreind fjárhæð sem nemendur eiga að fá vegna námsgagna. Þrátt fyrir að ákvæðið hafi ratað í lög hafa aldrei verið settar verklagsreglur um það eða tilgreindar neinar fjárhæðir í fjárlögum. Af þessu má sjá að stjórnvöld hafa ekki brugðist við vandanum. Í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem Ísland er aðili að, er ákvæði þess efnis að öllum börnum skuli standa til boða frí skólaganga. Á Íslandi er þetta ákvæði þverbrotið og ekkert hefur verið brugðist við þó 20 ár séu nú síðan sjálfræðisaldur íslenskra barna varð 18 ár. Viljugir kennarar, tilneyddir af skorti á aðgengilegu námsefni, neyðast því til að taka upp erlendar kennslubækur eða búa sjálfir til námsefni. Ef íslenskir framhaldsskólakennarar þyrftu ekki að eyða svo miklu af tíma sínum til námsefnisgerðar, með tilheyrandi vinnuálagi, gæfist aukið svigrúm til skólaþróunar í skólunum sjálfum. En hvað er til ráða? Námsbókaútgáfa fyrir framhaldsskólastigið þyrfti að vera líkari því sem hún er í grunnskóla og námsefni ætti að vera nemendum að kostnaðarlausu. Ég vildi sjá miklu betri greiningu á hvaða námsefni vantar og meiri gæði. Fjármunir Þróunarsjóðs námsgagna þyrftu að fara fyrst og fremst til þróunar á námsefni og ætti alls ekki að nýta til að kosta bókaútgáfu. Vefsvæði námsgagna fyrir framhaldsskólastigið hjá Menntamálastofnun þyrfti að þróast meira og það rafræna námsefni sem Þróunarsjóðurinn styrkir ætti einnig að fá heimili þar. Menntamálastofnun og Þróunarsjóður námsgagna ættu að líta til nágrannalandanna og byggja íslenska námsgagnaútgáfu fyrir framhaldsskólastigið upp á myndarlegan hátt og búa nemendur vel undir framtíðina. Íslensk menntamálayfirvöld ættu að geta gert svo miklu miklu betur fyrir næstu kynslóð nýtra þjóðfélagsþegna, byggt frumlega upp, nýtt og bætt þá innviði sem fyrir eru.Höfundur er framhaldsskólakennari og sérfræðingur hjá Félagi framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Kostnaður vegna námsgagna framhaldsskólanemenda er verulegur. Þrátt fyrir ákvæði í framhaldsskólalögum um að mæta skuli kostnaði nemenda vegna námsgagna þurfa þeir að kaupa sín námsgögn sjálfir, hvort sem það eru kennslubækur, aðgangur að vefsvæðum, kostnaður vegna verklegra áfanga, stílabækur, tölvur eða annað. Framhaldsskólinn sækir fjármuni vegna alls þessa í vasa nemenda. Ríkið hefur aldrei komið að námsgagnaútgáfu fyrir framhaldsskólastigið heldur er hún alfarið í höndum einkaaðila. Sem dæmi um kostnað má nefna ungan námsmann sem var að hefja nám í framhaldsskóla nú í haust. Námsgögn voru keypt samkvæmt bókalista. Gætt var fyllstu aðgætni við bókakaupin og keyptar notaðar bækur ef þær litu vel út. Þær orðabækur sem voru á bókalistanum voru til á heimilinu svo ekki þurfti að kaupa þær. Heildarkostnaður vegna námgagnakaupa þessa nemenda í upphafi náms við framhaldsskóla var 82.889 krónur. Þess ber að geta að dýrustu bækurnar tvær munu fylgja nemandanum í gegnum allt námið, svo væntanlega verður kostnaður eitthvað minni á næstu önn. Það er ótækt í íslensku velferðarsamfélagi að leggja slíkar álögur á börn. Því miður ganga þeir sem selja námsgögn fyrir framhaldsskóla á lagið og námsbækur eru miklu dýrari en aðrar bækur. Má sjá mörg dæmi um það, ef t.d. íslensk skáldsaga lendir á leslista framhaldsskóla hækkar verðið snarlega. Og verðlagning er í mörgum tilfellum ekkert annað en ósvífin. Og hverjir aðrir en nemendur þurfa að reiða fram tæplega 7.000 krónur fyrir þýdda bók sem fyrst kom út fyrir 27 árum? Þetta hefur í för með sér að nemendur leita eftir því að kaupa notaðar bækur og sitja uppi með þvældar og skítugar bækur sem búið er að fylla inn í og geta með engu móti talist boðleg námsgögn. Því má svo bæta við að í verðkönnun sem ASÍ gerði á námsbókum fyrir framhaldsskóla var verðmunurinn allt upp í 85% milli bókabúða og var þar þó eingöngu miðað við nýjar bækur.Og hverjir aðrir en nemendur þurfa að reiða fram tæplega 7.000 krónur fyrir þýdda bók sem fyrst kom út fyrir 27 árum? Hluti af námsgagnavanda framhaldsskólanna liggur í löggjöfinni sjálfri um skólastigið og í námskránni frá árinu 2011 þegar námsskrárgerðin færðist út til skólanna sjálfra. Hæfniviðmiðin sem skipulagt er eftir eru mjög víð og því misjafnt hvernig námið er skipulagt í skólunum. Með námskránni 2011 heyrði það sögunni til að útgefendur gætu gefið út námsbækur og verið nokkuð vissir um að þær yrðu kenndar við meginþorra framhaldsskóla. Kennarar hafa nú meira frelsi en áður til að setja saman áfanga og velja námsefni í takt við áherslur sínar og það er auðvitað gott en til þess þurfa kennarar að hafa eitthvað námsefni til að velja úr. Í aðdraganda þess að framhaldsskólalögin voru sett árið 2008 var rætt um að bragarbót þyrfti að gera á aðgengi nemenda að námsefni og inn í lögin var sett grein nr. 51 sem kveður á um að á hverjum fjárlögum skuli tilgreind fjárhæð sem nemendur eiga að fá vegna námsgagna. Þrátt fyrir að ákvæðið hafi ratað í lög hafa aldrei verið settar verklagsreglur um það eða tilgreindar neinar fjárhæðir í fjárlögum. Af þessu má sjá að stjórnvöld hafa ekki brugðist við vandanum. Í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem Ísland er aðili að, er ákvæði þess efnis að öllum börnum skuli standa til boða frí skólaganga. Á Íslandi er þetta ákvæði þverbrotið og ekkert hefur verið brugðist við þó 20 ár séu nú síðan sjálfræðisaldur íslenskra barna varð 18 ár. Viljugir kennarar, tilneyddir af skorti á aðgengilegu námsefni, neyðast því til að taka upp erlendar kennslubækur eða búa sjálfir til námsefni. Ef íslenskir framhaldsskólakennarar þyrftu ekki að eyða svo miklu af tíma sínum til námsefnisgerðar, með tilheyrandi vinnuálagi, gæfist aukið svigrúm til skólaþróunar í skólunum sjálfum. En hvað er til ráða? Námsbókaútgáfa fyrir framhaldsskólastigið þyrfti að vera líkari því sem hún er í grunnskóla og námsefni ætti að vera nemendum að kostnaðarlausu. Ég vildi sjá miklu betri greiningu á hvaða námsefni vantar og meiri gæði. Fjármunir Þróunarsjóðs námsgagna þyrftu að fara fyrst og fremst til þróunar á námsefni og ætti alls ekki að nýta til að kosta bókaútgáfu. Vefsvæði námsgagna fyrir framhaldsskólastigið hjá Menntamálastofnun þyrfti að þróast meira og það rafræna námsefni sem Þróunarsjóðurinn styrkir ætti einnig að fá heimili þar. Menntamálastofnun og Þróunarsjóður námsgagna ættu að líta til nágrannalandanna og byggja íslenska námsgagnaútgáfu fyrir framhaldsskólastigið upp á myndarlegan hátt og búa nemendur vel undir framtíðina. Íslensk menntamálayfirvöld ættu að geta gert svo miklu miklu betur fyrir næstu kynslóð nýtra þjóðfélagsþegna, byggt frumlega upp, nýtt og bætt þá innviði sem fyrir eru.Höfundur er framhaldsskólakennari og sérfræðingur hjá Félagi framhaldsskólakennara.