Fyrsta alheimsákvörðunin Ívar Halldórsson. skrifar 22. ágúst 2016 09:12 Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ívar Halldórsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Sjá meira
Í þættinum Sprengisandi var tekin upp áhugaverð umræða um alheiminn og trúna. Þessi umræða orsakaði vangaveltur hjá mér sem og væntanlega hjá öðrum sem á samræðurnar hlýddu. Ósvaraðar spurningar um tilvist okkar í alheiminum eru víst fleiri en á fingrum alls mannkyns verður talið. Kenningarnar eru fjölmargar og vegna takmarkaðrar þekkingar eru þær flestar ákaflega götóttar. Þó skipast jarðarbúar í tvo meginflokka; þá sem trúa á einhvers konar æðri mátt og þá sem trúa á eintómar tilviljanir. Samkvæmt kenningum þeirra sem trúa ekki á tilvist æðri máttar erum við öll hér fyrir tilviljun. Stjarnfræðilega stóra og djarfa tilviljun sem hefur í kjölfarið getið af sér aragrúa af hinum ólíklegustu viðbótartilviljunum. Ekkert yfirskilvitlegt stýrði gangi mála er við fikruðum okkur fyrst í gegnum handahófskennda heimsmyndun sem örsmáir einfrumungar. Smátt og smátt þróuðumst við í að verða flóknari lífverur. Sem betur fer æxlaðist þróunin þannig að við urðum ekki bara eitt kyn, heldur tvö - þótt að vísu hefði líklega öll neikvæð umræða um samkynhneigð aldrei skapast ef við hefðum öll ávallt verið sama kyn. Fjölgun okkar hefði hins vegar farið forgörðum og mannkynið mistekist hrapalega. Heppnin var því svo sannarlega með okkur þarna í denn. Í þá gömlu og góðu alheimsdaga var þó ekkert siðferði. Ekkert illt og ekkert gott. Dagar alheimsins voru í raun hvorki slæmir né góðir dagar. Þetta voru bara dagar. Þróun er hugsunarlaus og siðfrjáls aðgerðaröð ófyrirséðra atburða af náttúrunnar hendi. Ómyndað mannkynið átti eftir að ákveða hvað skyldi almennt talið gott eða illt. Það átti eftir að finna upp morðið, þjófnaðinn, nauðganirnar og margt annað sem manneskjan ákvað áramilljörðum seinna að setja í flokk sem endurspeglaði svokallaða slæma hegðun mannvera. Það var ákveðið að skilgreina það sem hugsanlega var aðeins óheppileg þróun af náttúrunnar hendi í heilum vissra einstaklinga og í kjölfarið leiddi til svokallaðra siðabrota, sem refsiverða hegðun af yfirlögðu ráði. Manneskjan hefur þurft að taka ýmsar ákvarðanir í gegnum tíðina. En hvenær skyldi þó fyrsta ákvörðunin hafa verið tekin? Fram að fyrstu meðvituðu ákvörðuninni réðu tilviljanir ríkjum. Eitt orsakaði annað og svo koll af kolli. Fyrsta orsökin er enn á huldu, en siðaðir og sérmenntaðir snillingar sitja sveittir yfir því hvað gæti hafa orsakað fyrstu orsök alheimsins og svo koll af kolli. Við bíðum eftir að einhver vísindamaðurinn hrópi „Eureka!!!“ En sem sagt á einhverjum tímapunkti var hin fyrsta meðvitaða ákvörðun tekin. Ég geri ráð fyrir að einhvers konar undirmeðvitund hafi tekið hana; meðvitund sem hefur seinna þróast í meðvitaðri meðvitund, en í dag geta flestir notað báðar útgáfur meðvitundar til að taka ákvarðanir. Sem sagt einn góðan veðurdag tók einhver lífvera í einhvers konar formi ákvörðun. Ég veit ekki hvað fékk hana til að gera eitthvað sem stangaðist svona stórlega á við tilviljunarkennda stefnu þróunarinnar til þessa andartaks og fara langt út fyrir þann stíg sem handahófskenndar tilviljanir höfðu markað alheiminum. Hvað orsakaði þessa innri löngun lífverunnar að taka hina fyrstu meðvituðu ákvörðun? Ekkert sem gott má heita fyrirfannst í alheiminum, og þar af leiðandi ekkert betra eða best - ekkert slæmt, verra eða verst. Ákvörðun felst eins og við vitum í því að velja á milli tveggja eða fleiri möguleika, sem þýðir væntanlega að ein leið sé betri en önnur. Þróun tekur engar ákvarðanir. Þróun hefur aldrei tekið tillit til siðferðis. Hún er miskunnarlaus og gerist bara. Með fyrstu ákvörðuninni innan alheimsins hafði andþróun af einhverju tagi litið dagsins ljós í alheiminum. Þessi fyrsta ákvörðun var þá líklega óútskýranleg afleiðing einhvers konar jafn óútskýranlegrar réttlætisvitundar nýs lífs í alheimi þar sem ekkert réttlæti hafði nokkru sinni fundist. Fyrsta óútskýranlega ákvörðunin var sem sagt tekin fyrir algjöra tilviljun á einhverjum óþekktum tímapunkti á títuprjónshausnum sem við í dag köllum Jörð. Réttlætisvitundin var svo fullkomnuð af þróaðri mönnum seinni tíma í alheimsumhverfinu sem enn í dag er í stöðugri tilviljunarkenndri og greindarlausri útvíkkun. Lögfræðin hefði í frumdaga verið fjarstæðukennd og fyndin andþróunarhyggja, þar sem hún hafði enga réttlætisvitund eða siðferðislegan grunn til að byggja á í skugga tilgangslausrar þróunar sem engin siðferðislega þenkjandi vitsmunavera hafði skipulagt. Í öllum alheiminum var ekkert rangt eða rétt því að líf var enn ekki búinn að flokka hegðun sína í rétta og ranga hegðun. En lífveran ákvað samt sem áður einn daginn á einhverju þróunarstigi sínu að taka sína fyrstu ákvörðun. Hvernig hún gat allt í einu ákveðið að taka ákvörðun átta ég mig ekki á. Mér finnst þó rökrétt að ákvörðun sé aldrei tekin án þess að einhver ákveði að taka hana. Sá sem ákveður að taka ákvörðun þarf að mínu mati að hafa einhverja ástæðu til að taka þá ákvörðun sem hann ákveður að taka. Það er í raun eins og ákvörðun sé einhvers konar eilífðar elementi gædd. Þú getur ekki tekið ákvörðun án þess fyrst að luma á henni. Eins konar hringur án upphafs. Eins og eilífðin. Eitthvað sem getur ekki verið til án síns sjálfs og stendur og fellur með sjálfu sér. Eins og Guð. Hvaðan siðferðislegir ákvarðanatökueiginleikar okkar mannanna koma er í ljósi ósiðbundinnar þróunar alheimsins hin mesta ráðgáta. Kannski hefur þó fyrsta ákvörðunin alltaf verið til á bak við alheimstjöldin. Það skyldi þó aldrei vera. Og kannski ákváðu síðan einhverjar afleiðingar ófyrirhugaðs lífs hér í alheiminum, þ.e. einhverjir meðvitaðir snillingar að hún væri alls ekki Guð. Mikilvægur eiginleiki okkar til að taka meðvitaðar ákvarðanir gefur okkur frelsi til að móta stefnu okkar í lífinu. Við tökum til að mynda hvert fyrir sig persónulega ákvörðun um hverju við viljum trúa um ósannaða tilurð alheimsins - þ.e. hvað orsakaði alheimssprengjuna. Frumorsökin er enn ekki fundin, enda eru vísindamenn enn að rannsaka þessa stærstu spurningu tilvistar okkar. Ef hugsandi máttur orsakaði ekki alheiminn þá á svitalyktin frá rannsóknarstöðvum ráðgátuleysara líklega eftir að aukast talsvert á næstu misserum. Hvernig og hvers vegna siðferðisleg meðvitundin og einstakt ákvörðunarvaldið áskotnaðist mannkyninu, verður víst hver og einn að taka sína eigin og vel ígrunduðu ákvörðun um út frá þeim takmörkuðu upplýsingum sem mannkynið býr yfir. Hér hef ég ákveðið að setja punkt...punkt sem er þá ef til vill bara liður í minni tilgangslausu þróun í alheimi sem margir vilja meina að hafi ungað mér út fyrir tóma tilviljun?
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun