Er um raunverulegar umbætur í húsnæðismálum að ræða? Ellen Calmon og stefán vilbergsson skrifar 8. júní 2015 09:30 Á dögunum var kynnt áætlun ríkisstjórnarinnar um „stórfelldar umbætur í húsnæðismálum landsmanna“. Mörgu sem felst í áætluninni ber að fagna. Það er mikilvægt að byggja félagslegar íbúðir, breyta fjármögnun félagslega húsnæðiskerfisins, styðja ungt fólk til íbúðarkaupa og veita leigjendum húsnæðisbætur. Þörfin fyrir litlar og ódýrar íbúðir er mikil og mun aukast. Það er því brýnt að skoða allar leiðir til að minnka byggingarkostnað. Leiðin sem stjórnvöld hafa ákveðið að feta í þá átt er þó ekki sú álitlegasta. Aðskilnaður er ekki umbætur Í tilkynningu frá velferðarráðuneytinu segir: „Stuðlað verður að sem hagkvæmustum aðferðum við húsnæðisbyggingar til að lækka kostnað, m.a. með endurskoðun byggingarreglugerðar og skipulagslaga. Gert er ráð fyrir nýjum flokki mannvirkja sem verður undanskilinn ákvæðum um altæka hönnun.“ Ákvæði byggingarreglugerðar og skipulagslaga um algilda hönnun og aðgengi fyrir alla fela í sér að mannvirki skuli vera byggð svo að allir hafi sama aðgang að þeim. Þrjár meginástæður eru fyrir því að misráðið er að undanskilja flokk mannvirkja þessum ákvæðum. Það skerðir réttindi fjölda fólks, það felur ekki í sér sparnað og það er óhagkvæmt fyrir þjóðfélagið til lengri tíma litið. Sjálfstætt líf er sjálfsögð mannréttindi Nútímaþjóðfélag á ekki að vera byggt á aðskilnaði og mismunun. Í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólk sem Ísland undirritaði 2007 er áréttað að mannréttindi og grundvallarfrelsi eru algild og ódeilanleg, gagnvirk og samtvinnuð og jafnframt er áréttuð nauðsyn þess að fötluðu fólki séu tryggð þessi réttindi og frelsi að fullu án mismununar. Jafnframt er viðurkennt að hugtakið fötlun þróast og að fötlun verður til í samspili fólks með skerðingar og umhverfis og viðhorfa sem hindra fulla og árangursríka samfélagsþátttöku til jafns við aðra. Í þessu felst meðal annars að fötluðu fólki skuli verða kleift að lifa sjálfstæðu lífi og taka fullan þátt á öllum sviðum lífsins. Öllum hindrunum eigi að vera útrýmt sem hefta aðgengi, meðal annars að byggingum innan dyra sem utan. Með öðrum orðum hefur ríkisstjórn Íslands skuldbundið sig til að eyða hindrunum, ekki setja nýjar upp eins og felst í þessari áætlun. Algild hönnun felur ekki í sér aukinn kostnað Það þarf ekki að vera dýrara að byggja húsnæði samkvæmt ákvæðum um algilda hönnun. Það getur verið dýrt að breyta eldra húsnæði, en ef gert er ráð fyrir þessum ákvæðum þegar frá byrjun þá getur aðgengilegt húsnæði jafnvel verið ódýrara í byggingu en húsnæði sem byggt er samkvæmt eldri stöðlum. Talsvert hefur verið vitnað í mat sem Samtök iðnaðarins létu gera fyrir sig á kostnaðaráhrifum nýrrar byggingarreglugerðar og sýndi fram á verulega hækkun byggingarkostnaðar. Ákvæði um algilda hönnun ollu ekki þeim kostnaði heldur ákvæði um orkusparnað sem síðan hafa verið tekin út úr reglugerðinni. Algild hönnun veldur ekki auknum byggingarkostnaði ef byggt er samkvæmt henni frá grunni. Auk þess sýnir samanburðarúttekt Mannvirkjastofnunar á fjórum gerðum íbúða sem byggðar eru eftir ákvæðum eldri og gildandi byggingarreglugerðar fram á að í öllum tilvikum er unnt að gera minni íbúðir eftir nýju reglugerðinni en eftir þeirri gömlu. Nú er hægt að byggja 26 m2 íbúðir en í áratugi var minnst hægt að byggja 36,2 m2 íbúðir. Kröfur um lágmarksstærðir íbúða hafa því minnkað umtalsvert. Til lengri tíma litið Áætlað er að 10-15% landsmanna eigi við skerðingu að stríða og það hlutfall fer hækkandi. Þjóðin er að eldast og sífellt fleiri munu þurfa á aðgengilegu húsnæði að halda á komandi árum. Eftir 20 ár er talið að um 20% þjóðarinnar séu 65 ára og eldri. Þörfin fyrir minni og ódýrari íbúðir verður síst minni fyrir öryrkja og ellilífeyrisþega en ungt og barnlaust fólk. Meirihluti eldra húsnæðis á Íslandi er óaðgengilegur fyrir stóran hóp fólks. Einstaklingar geta hlotið skerðingu á lífsleiðinni, þá er það andlegt, líkamlegt og í mörgum tilvikum líka fjárhagslegt áfall. Í tengslum við áföll þarf oft að breyta húsnæði eða einstaklingur þarf að skipta um húsnæði ef hann býr ekki í húsnæði sem er byggt samkvæmt algildri hönnun og getur það verið dýrt eða jafnvel ómögulegt. Félagsleg einangrun getur fylgt því að fatlað fólk getur ekki heimsótt vini og ættingja vegna þess hvernig það býr. Þó svo að allt nýtt húsnæði á næstu áratugum yrði byggt samkvæmt algildri hönnun þá myndi það ekki nægja til að uppfylla þörf þjóðarinnar fyrir aðgengilegt húsnæði. Aðgengilegt húsnæði er ódýrara til lengri tíma litið því þá geta meðal annars eldri borgarar búið lengur heima hjá sér en ella, fólk getur frekar verið heima þótt um tímabundna skerðingu sé að ræða og þarf ekki að flytja þótt um varanlega skerðingu væri að ræða. Húsnæði sem fólk kaupir fyrir eigin fjármuni hlýtur að vera ódýrara fyrir samfélagið en að byggja fleiri hjúkrunarrými og reka á vegum ríkisins. Áætlun ríkisstjórnarinnar ætti að miða að því að byggðar séu litlar, ódýrar og ekki síst aðgengilegar íbúðir. Í dag þarf fjöldi fólks að yfirgefa heimili sín til að flytja á stofnun eða í þjónustuíbúð. Það er öllum í hag að fólk geti búið á heimili sínu sem lengst. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ellen Jacqueline Calmon Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Á dögunum var kynnt áætlun ríkisstjórnarinnar um „stórfelldar umbætur í húsnæðismálum landsmanna“. Mörgu sem felst í áætluninni ber að fagna. Það er mikilvægt að byggja félagslegar íbúðir, breyta fjármögnun félagslega húsnæðiskerfisins, styðja ungt fólk til íbúðarkaupa og veita leigjendum húsnæðisbætur. Þörfin fyrir litlar og ódýrar íbúðir er mikil og mun aukast. Það er því brýnt að skoða allar leiðir til að minnka byggingarkostnað. Leiðin sem stjórnvöld hafa ákveðið að feta í þá átt er þó ekki sú álitlegasta. Aðskilnaður er ekki umbætur Í tilkynningu frá velferðarráðuneytinu segir: „Stuðlað verður að sem hagkvæmustum aðferðum við húsnæðisbyggingar til að lækka kostnað, m.a. með endurskoðun byggingarreglugerðar og skipulagslaga. Gert er ráð fyrir nýjum flokki mannvirkja sem verður undanskilinn ákvæðum um altæka hönnun.“ Ákvæði byggingarreglugerðar og skipulagslaga um algilda hönnun og aðgengi fyrir alla fela í sér að mannvirki skuli vera byggð svo að allir hafi sama aðgang að þeim. Þrjár meginástæður eru fyrir því að misráðið er að undanskilja flokk mannvirkja þessum ákvæðum. Það skerðir réttindi fjölda fólks, það felur ekki í sér sparnað og það er óhagkvæmt fyrir þjóðfélagið til lengri tíma litið. Sjálfstætt líf er sjálfsögð mannréttindi Nútímaþjóðfélag á ekki að vera byggt á aðskilnaði og mismunun. Í samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólk sem Ísland undirritaði 2007 er áréttað að mannréttindi og grundvallarfrelsi eru algild og ódeilanleg, gagnvirk og samtvinnuð og jafnframt er áréttuð nauðsyn þess að fötluðu fólki séu tryggð þessi réttindi og frelsi að fullu án mismununar. Jafnframt er viðurkennt að hugtakið fötlun þróast og að fötlun verður til í samspili fólks með skerðingar og umhverfis og viðhorfa sem hindra fulla og árangursríka samfélagsþátttöku til jafns við aðra. Í þessu felst meðal annars að fötluðu fólki skuli verða kleift að lifa sjálfstæðu lífi og taka fullan þátt á öllum sviðum lífsins. Öllum hindrunum eigi að vera útrýmt sem hefta aðgengi, meðal annars að byggingum innan dyra sem utan. Með öðrum orðum hefur ríkisstjórn Íslands skuldbundið sig til að eyða hindrunum, ekki setja nýjar upp eins og felst í þessari áætlun. Algild hönnun felur ekki í sér aukinn kostnað Það þarf ekki að vera dýrara að byggja húsnæði samkvæmt ákvæðum um algilda hönnun. Það getur verið dýrt að breyta eldra húsnæði, en ef gert er ráð fyrir þessum ákvæðum þegar frá byrjun þá getur aðgengilegt húsnæði jafnvel verið ódýrara í byggingu en húsnæði sem byggt er samkvæmt eldri stöðlum. Talsvert hefur verið vitnað í mat sem Samtök iðnaðarins létu gera fyrir sig á kostnaðaráhrifum nýrrar byggingarreglugerðar og sýndi fram á verulega hækkun byggingarkostnaðar. Ákvæði um algilda hönnun ollu ekki þeim kostnaði heldur ákvæði um orkusparnað sem síðan hafa verið tekin út úr reglugerðinni. Algild hönnun veldur ekki auknum byggingarkostnaði ef byggt er samkvæmt henni frá grunni. Auk þess sýnir samanburðarúttekt Mannvirkjastofnunar á fjórum gerðum íbúða sem byggðar eru eftir ákvæðum eldri og gildandi byggingarreglugerðar fram á að í öllum tilvikum er unnt að gera minni íbúðir eftir nýju reglugerðinni en eftir þeirri gömlu. Nú er hægt að byggja 26 m2 íbúðir en í áratugi var minnst hægt að byggja 36,2 m2 íbúðir. Kröfur um lágmarksstærðir íbúða hafa því minnkað umtalsvert. Til lengri tíma litið Áætlað er að 10-15% landsmanna eigi við skerðingu að stríða og það hlutfall fer hækkandi. Þjóðin er að eldast og sífellt fleiri munu þurfa á aðgengilegu húsnæði að halda á komandi árum. Eftir 20 ár er talið að um 20% þjóðarinnar séu 65 ára og eldri. Þörfin fyrir minni og ódýrari íbúðir verður síst minni fyrir öryrkja og ellilífeyrisþega en ungt og barnlaust fólk. Meirihluti eldra húsnæðis á Íslandi er óaðgengilegur fyrir stóran hóp fólks. Einstaklingar geta hlotið skerðingu á lífsleiðinni, þá er það andlegt, líkamlegt og í mörgum tilvikum líka fjárhagslegt áfall. Í tengslum við áföll þarf oft að breyta húsnæði eða einstaklingur þarf að skipta um húsnæði ef hann býr ekki í húsnæði sem er byggt samkvæmt algildri hönnun og getur það verið dýrt eða jafnvel ómögulegt. Félagsleg einangrun getur fylgt því að fatlað fólk getur ekki heimsótt vini og ættingja vegna þess hvernig það býr. Þó svo að allt nýtt húsnæði á næstu áratugum yrði byggt samkvæmt algildri hönnun þá myndi það ekki nægja til að uppfylla þörf þjóðarinnar fyrir aðgengilegt húsnæði. Aðgengilegt húsnæði er ódýrara til lengri tíma litið því þá geta meðal annars eldri borgarar búið lengur heima hjá sér en ella, fólk getur frekar verið heima þótt um tímabundna skerðingu sé að ræða og þarf ekki að flytja þótt um varanlega skerðingu væri að ræða. Húsnæði sem fólk kaupir fyrir eigin fjármuni hlýtur að vera ódýrara fyrir samfélagið en að byggja fleiri hjúkrunarrými og reka á vegum ríkisins. Áætlun ríkisstjórnarinnar ætti að miða að því að byggðar séu litlar, ódýrar og ekki síst aðgengilegar íbúðir. Í dag þarf fjöldi fólks að yfirgefa heimili sín til að flytja á stofnun eða í þjónustuíbúð. Það er öllum í hag að fólk geti búið á heimili sínu sem lengst.
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar