Er Evrópusambandið vandamálið? – um Grikkland og vald fjármagns yfir fólki Árni Páll Árnason skrifar 23. júlí 2015 07:00 Staða mála í Grikklandi og á evrusvæðinu hefur mjög verið í fréttum undanfarna daga, vikur og ár. Mér þykir sú umræða hafa verið um of einhæf og ráðist af þeim sjónarhóli sem hver og einn kýs að standa á. Það er óþarfi og skaðar skilning okkar á þessum miklu atburðum. Að mínu viti er staða Grikklands og togstreita um ríkisskuldir á alþjóðavettvangi til vitnis um að efnahagskerfi Vesturlanda er komið að endimörkum þess sem samfélög byggð á lýðræði og félagslegu réttlæti geta þolað, þegar reynir á mörk fjármagns og almannaréttar. Þetta á við jafnt á alþjóðlegum vettvangi og innanlands – jafnt á Grikklandi og Íslandi. Og jafnvel við Íslendingar sem nú berum okkur borginmannlega höfum þurft að beygja okkur undir ofurvald hins alþjóðlega fjármálakerfis og stjórnarskrárvarið og venjuhelgað ofbeldi eiganda peningakröfu á hendur þeim sem á að greiða. Skuld á ekki alltaf að gjalda. Um þetta allt langar mig að fjalla í nokkrum greinum. Eitt er mikilvægt að taka fram í upphafi: Vandi Grikklands og Evrusvæðisins er vissulega mikill og margþættur, en hann stafar á engan hátt af aðild Grikklands að ESB. Sumir ganga svo langt að telja vandann dauðadóm yfir evrópskri samvinnu og að í honum felist áfellisdómur yfir þeim hér á landi sem horft hafa til aðildar að Evrópusambandinu sem kosts fyrir íslenska þjóð. Fátt er fjær sanni. Aðild að ESB hefur fært Grikkjum fjölmörg tækifæri, rétt eins og við Íslendingar höfum notið ríkulega af aðild að Evrópusamrunanum í gegnum EES-samninginn. Opnun hagkerfisins með slíkri aðild skapar tækifæri til vaxtar og aðstæður skapast til að auka samkeppni í öllum atvinnugreinum. Árangur ríkja af alþjóðasamvinnu á efnahagssviðinu ræðst svo almennt af því hvernig þessi tækifæri eru nýtt.Kostir við sameiginlegan gjaldmiðil Það er ekkert launungarmál að talsmenn aðildar að ESB hér á landi hafa margir horft til sameiginlegs gjaldmiðils, evrunnar, sem stærsta kostsins við fulla aðild. Ástæðan er marggreind og margrædd: Kostnaður heimila og atvinnulífs af óstöðugleika íslenskrar krónu og skortur á utanaðkomandi aga um hagstjórn hér á landi. Launafólk á Íslandi býr við fullkomna óvissu um raunvirði launa sinna og er algerlega berskjaldað fyrir áhrifum frjálsra fjármagnsflutninga á verðmæti vinnu sinnar. Einungis haftabúskapur eins og sá sem nú stendur yfir, með undanþágum frá evrópsku regluverki, gerir krónuna þolanlega um stund. Aðild að evrunni takmarkar vissulega möguleika Grikkja á lausnum á núverandi vanda. Þeir geta ekki fellt gengið, komið útflutningsgreinum í skjól og sent heimilunum reikninginn, eins og hér gerðist með gengisfalli krónunnar í hruninu. Þegar lokið er lofsorði á íslenskan efnahagsbata eftir hrun er aldrei fjallað um skuggahlið krónunnar: Gríðarlegur afkomubati útflutningsgreina var greiddur af heimilunum með hærri skuldum heimila og lægri launum. Óviðráðanleg krafa um skuldaleiðréttingu var ein afleiðing þessa og yfirstandandi átök á vinnumarkaði og óstarfhæft heilbrigðiskerfi er önnur. Krónan leiddi með öðrum orðum til pólitískrar og samfélagslegrar upplausnar á Íslandi, sem enn sér ekki fyrir endann á. Þegar lofræður um íslensku krónuna eru lesnar vekur það athygli að jafnvel nú eftir fimm ára þrautagöngu, er ekkert fylgi meðal grísks almennings við að fara út úr evrunni og fara hina íslensku leið. Almennt er viðurkennt að útganga Grikkja úr evrunni myndi kalla á gríðarlega gengisfellingu. Upptaka drökmu á nýjan leik myndi nefnilega bara gilda um laun almennings, en erlendar skuldir jafnt ríkis, sveitarfélaga, fyrirtækja og einstaklinga yrðu áfram í evrum. Almenningur, sem nú þegar er aðkrepptur, þyrfti að þola kaupmáttarskerðingu upp á tugi prósenta ofan á allt annað. Þessa íslensku leið langar engan í Grikklandi að fara. Í umræðunni heyrum við oft að vandi Grikkja sé þeim sjálfum að kenna. Um þá ranghugmynd langar mig að fjalla í næstu grein. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Staða mála í Grikklandi og á evrusvæðinu hefur mjög verið í fréttum undanfarna daga, vikur og ár. Mér þykir sú umræða hafa verið um of einhæf og ráðist af þeim sjónarhóli sem hver og einn kýs að standa á. Það er óþarfi og skaðar skilning okkar á þessum miklu atburðum. Að mínu viti er staða Grikklands og togstreita um ríkisskuldir á alþjóðavettvangi til vitnis um að efnahagskerfi Vesturlanda er komið að endimörkum þess sem samfélög byggð á lýðræði og félagslegu réttlæti geta þolað, þegar reynir á mörk fjármagns og almannaréttar. Þetta á við jafnt á alþjóðlegum vettvangi og innanlands – jafnt á Grikklandi og Íslandi. Og jafnvel við Íslendingar sem nú berum okkur borginmannlega höfum þurft að beygja okkur undir ofurvald hins alþjóðlega fjármálakerfis og stjórnarskrárvarið og venjuhelgað ofbeldi eiganda peningakröfu á hendur þeim sem á að greiða. Skuld á ekki alltaf að gjalda. Um þetta allt langar mig að fjalla í nokkrum greinum. Eitt er mikilvægt að taka fram í upphafi: Vandi Grikklands og Evrusvæðisins er vissulega mikill og margþættur, en hann stafar á engan hátt af aðild Grikklands að ESB. Sumir ganga svo langt að telja vandann dauðadóm yfir evrópskri samvinnu og að í honum felist áfellisdómur yfir þeim hér á landi sem horft hafa til aðildar að Evrópusambandinu sem kosts fyrir íslenska þjóð. Fátt er fjær sanni. Aðild að ESB hefur fært Grikkjum fjölmörg tækifæri, rétt eins og við Íslendingar höfum notið ríkulega af aðild að Evrópusamrunanum í gegnum EES-samninginn. Opnun hagkerfisins með slíkri aðild skapar tækifæri til vaxtar og aðstæður skapast til að auka samkeppni í öllum atvinnugreinum. Árangur ríkja af alþjóðasamvinnu á efnahagssviðinu ræðst svo almennt af því hvernig þessi tækifæri eru nýtt.Kostir við sameiginlegan gjaldmiðil Það er ekkert launungarmál að talsmenn aðildar að ESB hér á landi hafa margir horft til sameiginlegs gjaldmiðils, evrunnar, sem stærsta kostsins við fulla aðild. Ástæðan er marggreind og margrædd: Kostnaður heimila og atvinnulífs af óstöðugleika íslenskrar krónu og skortur á utanaðkomandi aga um hagstjórn hér á landi. Launafólk á Íslandi býr við fullkomna óvissu um raunvirði launa sinna og er algerlega berskjaldað fyrir áhrifum frjálsra fjármagnsflutninga á verðmæti vinnu sinnar. Einungis haftabúskapur eins og sá sem nú stendur yfir, með undanþágum frá evrópsku regluverki, gerir krónuna þolanlega um stund. Aðild að evrunni takmarkar vissulega möguleika Grikkja á lausnum á núverandi vanda. Þeir geta ekki fellt gengið, komið útflutningsgreinum í skjól og sent heimilunum reikninginn, eins og hér gerðist með gengisfalli krónunnar í hruninu. Þegar lokið er lofsorði á íslenskan efnahagsbata eftir hrun er aldrei fjallað um skuggahlið krónunnar: Gríðarlegur afkomubati útflutningsgreina var greiddur af heimilunum með hærri skuldum heimila og lægri launum. Óviðráðanleg krafa um skuldaleiðréttingu var ein afleiðing þessa og yfirstandandi átök á vinnumarkaði og óstarfhæft heilbrigðiskerfi er önnur. Krónan leiddi með öðrum orðum til pólitískrar og samfélagslegrar upplausnar á Íslandi, sem enn sér ekki fyrir endann á. Þegar lofræður um íslensku krónuna eru lesnar vekur það athygli að jafnvel nú eftir fimm ára þrautagöngu, er ekkert fylgi meðal grísks almennings við að fara út úr evrunni og fara hina íslensku leið. Almennt er viðurkennt að útganga Grikkja úr evrunni myndi kalla á gríðarlega gengisfellingu. Upptaka drökmu á nýjan leik myndi nefnilega bara gilda um laun almennings, en erlendar skuldir jafnt ríkis, sveitarfélaga, fyrirtækja og einstaklinga yrðu áfram í evrum. Almenningur, sem nú þegar er aðkrepptur, þyrfti að þola kaupmáttarskerðingu upp á tugi prósenta ofan á allt annað. Þessa íslensku leið langar engan í Grikklandi að fara. Í umræðunni heyrum við oft að vandi Grikkja sé þeim sjálfum að kenna. Um þá ranghugmynd langar mig að fjalla í næstu grein.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun