Pólverjar á vinnumarkaði í Reykjavík, Ósló og Kaupmannahöfn Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar 1. mars 2014 06:00 Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal Skoðun Skoðun Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Forseti sem gefur kjark og von Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar Skoðun Offita er langvinnur sjúkdómur Hópur fólks í stjórn Félags fagfólks um offitu skrifar Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson skrifar Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir skrifar Skoðun Nýsköpun er svarið Nótt Thorberg skrifar Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Lokað á börn í vanda Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson skrifar Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Sjá meira
Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570
Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar