Stjórnun norðurslóða: ekkert einkamál Kristinn Schram skrifar 27. október 2014 11:21 Kastljós fjölmiðla hefur í auknum mæli beinst að norðurslóðum. Þessi aukna athygli byggir meðal annars á almennum áhuga fólks á málefnum eins og loftslagsbreytingum, öryggi, hugsanlegum efnahagsumsvifum og umhverfisspjöllum í norðri. Umræðan um málefni norðurslóða er eins og gengur byggð á misgóðum grunni og stundum einblínt á skjótfenginn gróða eða tiltekin átök þjóða á milli. Þá vilja oft gleymast þær alvarlegu áskoranir sem ríki norðurslóða hafa, að minnsta kosti í orði, sammælst um að bregðast við. Næstu dagana munu færustu alþjóðlegu sérfræðingar, fulltrúar erlendra ríkja og einkageirans streyma til Íslands til að taka þátt í ráðstefnum á borð við Efst á heimskautsbaugi, Jafnrétti á norðurslóðum og Hringborði norðurslóða. Íslenskir kolleggar þeirra fá þar tækifæri til að skerpa á og miðla þekkingu sinni á þessum málefnum. Þau eru þó ekki einkamál sérfræðinga eða sérstakra hagsmunahópa. Því er von að viðburðir sem þessir stuðli að almennri umræðu um þessi mikilvægu mál – ekki síst þörfinni á skjótum viðbrögðum og víðtæku samstarfi.Mikilvægi alþjóðlegs samstarfs Norrænt samstarf og samskipti norðurslóðaríkja eru af ýmsum toga en ef vill fer mikilvægasta samstarfið á þessu sviði fram á vettvangi Norðurskautsráðsins. Aðra stofnun er ekki að finna sem tekið getur ákvarðanir sem leiða til beinna aðgerða allra norðurslóðaríkjanna. Stigið var stórt skref, sem fékk þó takmarkaða umfjöllun, þegar norðurslóðaríkin átta, þ.e. Rússland, Bandaríkin, Kanada og Norðurlöndin fimm, gáfu út yfirlýsingu í fyrra um að uppfylla ábyrgð sína á svæðinu. Þar yrði haldið í heiðri grunngildum eins og friðsamlegum samskiptum þjóðanna á milli, að þau fylgi alþjóðalögum, verndi umhverfið og verji rétt staðbundinna hópa. Þegar öll ríkin höfðu gert þau að sínu, eygðu margir von til þess að forðast mætti yfirgangsemi á svæðinu og raunveruleg átök sem yrðu smáríkjum, í fremstu víglinu, sérstaklega hættuleg. Þá má sjá árangur samstarfsins í samkomulagi um samstillt viðbrögð við olíumengun í hafi, samningi um leit og björgun og frekari skref í átt að samhæfingu umhverfismála og vernd lífræðilegrar fjölbreytni.Ljón (og drekar) í veginum Ýmsar erfðileikar, og ekki síst átökin í Úkraínu, hafa sýnt að norðurslóðasamstarfi muni fylgja frekari áskoranir. Norræn ríki leiddu Norðurskautsráðið í sjö ár en nú er fylgst náið með framvindunni undir stjórnarformennsku Kanada og hvers megi vænta þegar Bandaríkin taka við því hlutverki á næsta ári. Aukin þátttaka frumbyggja og ríkja utan norðurslóða er staðreynd en óljóst er enn hvaða hlutverki þau eigi að gegna í alþjóðlegri stjórnun norðurslóða. Þá er varnarmálum að stærstu leyti haldið utan norðurslóðasamstarfs og þrátt fyrir jákvæð teikn á sviði almannaöryggis er ekkert samstarf fyrir hendi um að draga úr hervæðingu norðurslóða. Helst er þó að nefna hvernig breytt loftslag, aukin umferð og auðlindanýting á norðurslóðum ógnar náttúrulegum aðstæðum, öryggi og lífvænlegu umhverfi allra íbúa í norðri og jarðarinnar í heild.Samhent viðbrögð Skynsamleg, sjálfbær og samhent viðbrögð við þessum áskorunum skipta sköpum ef njóta skal einhvers ávinnings af þessum óðfluga breytingum og lágmarka skaða. Við þurfum í auknum mæli að átta okkur á samspili og togstreitu milli viðskipta og umhverfisverndar; að kunna skil á félagasamtökum, hagsmunahópum, viðskiptalífinu og áheyrnaraðilum í Norðurskautsráðinu. Horfa verður til fjölbreyttra viðhorfa þeirra og stefnumála, spyrja hvernig skoðanamyndun á sér stað og hvaða raddir nái eyrum stefnumótunaraðila. Breiðari umræða og aðgerðarstefna á fjölbreyttum vettvangi gæti auk þess þrýst á ríki og stofnanir eins og Norðurskautsráðið til að bregðast hraðar við í sérstökum málum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Skoðun Ég vel Höllu Hrund í liðið mitt Guðmundur Þórður Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr. Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Kastljós fjölmiðla hefur í auknum mæli beinst að norðurslóðum. Þessi aukna athygli byggir meðal annars á almennum áhuga fólks á málefnum eins og loftslagsbreytingum, öryggi, hugsanlegum efnahagsumsvifum og umhverfisspjöllum í norðri. Umræðan um málefni norðurslóða er eins og gengur byggð á misgóðum grunni og stundum einblínt á skjótfenginn gróða eða tiltekin átök þjóða á milli. Þá vilja oft gleymast þær alvarlegu áskoranir sem ríki norðurslóða hafa, að minnsta kosti í orði, sammælst um að bregðast við. Næstu dagana munu færustu alþjóðlegu sérfræðingar, fulltrúar erlendra ríkja og einkageirans streyma til Íslands til að taka þátt í ráðstefnum á borð við Efst á heimskautsbaugi, Jafnrétti á norðurslóðum og Hringborði norðurslóða. Íslenskir kolleggar þeirra fá þar tækifæri til að skerpa á og miðla þekkingu sinni á þessum málefnum. Þau eru þó ekki einkamál sérfræðinga eða sérstakra hagsmunahópa. Því er von að viðburðir sem þessir stuðli að almennri umræðu um þessi mikilvægu mál – ekki síst þörfinni á skjótum viðbrögðum og víðtæku samstarfi.Mikilvægi alþjóðlegs samstarfs Norrænt samstarf og samskipti norðurslóðaríkja eru af ýmsum toga en ef vill fer mikilvægasta samstarfið á þessu sviði fram á vettvangi Norðurskautsráðsins. Aðra stofnun er ekki að finna sem tekið getur ákvarðanir sem leiða til beinna aðgerða allra norðurslóðaríkjanna. Stigið var stórt skref, sem fékk þó takmarkaða umfjöllun, þegar norðurslóðaríkin átta, þ.e. Rússland, Bandaríkin, Kanada og Norðurlöndin fimm, gáfu út yfirlýsingu í fyrra um að uppfylla ábyrgð sína á svæðinu. Þar yrði haldið í heiðri grunngildum eins og friðsamlegum samskiptum þjóðanna á milli, að þau fylgi alþjóðalögum, verndi umhverfið og verji rétt staðbundinna hópa. Þegar öll ríkin höfðu gert þau að sínu, eygðu margir von til þess að forðast mætti yfirgangsemi á svæðinu og raunveruleg átök sem yrðu smáríkjum, í fremstu víglinu, sérstaklega hættuleg. Þá má sjá árangur samstarfsins í samkomulagi um samstillt viðbrögð við olíumengun í hafi, samningi um leit og björgun og frekari skref í átt að samhæfingu umhverfismála og vernd lífræðilegrar fjölbreytni.Ljón (og drekar) í veginum Ýmsar erfðileikar, og ekki síst átökin í Úkraínu, hafa sýnt að norðurslóðasamstarfi muni fylgja frekari áskoranir. Norræn ríki leiddu Norðurskautsráðið í sjö ár en nú er fylgst náið með framvindunni undir stjórnarformennsku Kanada og hvers megi vænta þegar Bandaríkin taka við því hlutverki á næsta ári. Aukin þátttaka frumbyggja og ríkja utan norðurslóða er staðreynd en óljóst er enn hvaða hlutverki þau eigi að gegna í alþjóðlegri stjórnun norðurslóða. Þá er varnarmálum að stærstu leyti haldið utan norðurslóðasamstarfs og þrátt fyrir jákvæð teikn á sviði almannaöryggis er ekkert samstarf fyrir hendi um að draga úr hervæðingu norðurslóða. Helst er þó að nefna hvernig breytt loftslag, aukin umferð og auðlindanýting á norðurslóðum ógnar náttúrulegum aðstæðum, öryggi og lífvænlegu umhverfi allra íbúa í norðri og jarðarinnar í heild.Samhent viðbrögð Skynsamleg, sjálfbær og samhent viðbrögð við þessum áskorunum skipta sköpum ef njóta skal einhvers ávinnings af þessum óðfluga breytingum og lágmarka skaða. Við þurfum í auknum mæli að átta okkur á samspili og togstreitu milli viðskipta og umhverfisverndar; að kunna skil á félagasamtökum, hagsmunahópum, viðskiptalífinu og áheyrnaraðilum í Norðurskautsráðinu. Horfa verður til fjölbreyttra viðhorfa þeirra og stefnumála, spyrja hvernig skoðanamyndun á sér stað og hvaða raddir nái eyrum stefnumótunaraðila. Breiðari umræða og aðgerðarstefna á fjölbreyttum vettvangi gæti auk þess þrýst á ríki og stofnanir eins og Norðurskautsráðið til að bregðast hraðar við í sérstökum málum.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar