Sjávarútvegur, auðlindagjald, þjóðin og sáttin Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar 26. september 2013 06:00 Sjávarútvegur á Íslandi hefur verið, er og verður ein helsta undirstaða farsældar þegna þessa lands. Tölulegur mælikvarði sýnir að heildarvirðiskeðja sjávarútvegsins nemur 27% af landsframleiðslu og af útflutningstekjum vöru nemur hlutur sjávarútvegs 42%, hvorki meira né minna. Ég hef að undanförnu heimsótt sjávarútvegsfyrirtæki víða um land. Það sem kemur á óvart er að mörg hver eru hátæknifyrirtæki þar sem afli er gernýttur, jafnvel til hluta sem maður tengir ekki sérstaklega við fiskvinnslu. Hver hefði til dæmis trúað því fyrir nokkrum árum að búin væri til gervihúð fyrir mannfólkið úr fiskroði á Ísafirði? Þá má geta þess að á Íslandi eru starfandi í það minnsta 60 tæknifyrirtæki sem þjóna haftengdri starfsemi á einn eða annan hátt og mörg þeirra flokkast sem hátæknifyrirtæki. Nú er hafin vinna við að kortleggja hvernig álagningu veiðigjalds, „auðlindagjalds“, verði best háttað og einnig endurskoðun á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Ég vonast til að við getum rætt saman af skynsemi og með virðingu fyrir þessari merku atvinnugrein, þar sem fjölmörg tækifæri liggja svo víða. Og ekki síður með virðingu fyrir samfélaginu sem með réttu vill fá að vera þátttakandi þegar kemur að stefnumótun og því að njóta afraksturs okkar mikilvægu auðlindar. Í þessari fyrri grein minni af tveimur langar mig að ræða veiðigjöldin en gera vinnu við endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins að umfjöllunarefni í þeirri næstu.Hverjir þurfa að sættast? Að ná sátt um sjávarútveginn er eitthvað sem flestir hafa heyrt getið um. Um hvað á sú sátt að snúast? Hverjir þurfa að sættast við hverja? Eru útgerðarmenn á móti öllum, eða allir á móti þeim? Landsbyggð á móti höfuðborgarsvæðinu? Stjórn á móti stjórnarandstöðu? Svarið er ekki einhlítt. Útgangspunktur minn er sá að þjóðin sem eigandi auðlindarinnar fái sem mest út úr henni, með sanngjörnum og sjálfbærum hætti. Að þjóðin sé sátt við arðinn sem af auðlindinni kemur og þeir sem í sjósókn og vinnslu standa séu einnig sáttir við það sem þeir bera úr býtum. Allir útgerðarmenn sem ég hef hitt á undanförnum vikum eru tilbúnir að greiða veiðigjöld. Það er mitt mat að gjöldin eigi að standa undir rekstri stofnana sjávarútvegsins, endurspegla afkomu útgerðarinnar og skila þjóðinni ávinningi fyrir þann einstaka rétt að fá að nýta auðlindina. Við verðum að slá því föstu að ef hagnaðurinn er mikill er eðlilegt að gjöldin séu hærri. En jafnframt að vera tilbúin til þess að horfa á að hagnaður stóru fyrirtækjanna sumra er ekki eingöngu vegna veiða og vinnslu heldur afleiddrar starfsemi; til dæmis fiskeldis og starfsemi erlendis. Við verðum að hafa í huga að gjaldið má ekki svipta sjávarútvegsfyrirtækin þeim mikilvæga drifkrafti sem þau búa yfir og gagnast atvinnulífinu öllu. Þau gegna mikilvægu hlutverki í byggðum landsins, sem vinnuveitendur og við uppbyggingu nærsamfélagsins.Yrkja einstaka auðlind Það er lítið rætt hvað fyrirtæki á einstökum stöðum hafa lagt til síns byggðalags, sem oft og tíðum er æði mikið. Einnig hvað nýsköpun innan sjávarútvegsfyrirtækjanna hefur skotið stoðum undir verðmæt sprotafyrirtæki sem sum hver hafa vaxið upp í öflug útflutningsfyrirtæki. Hvað mörg sjávarútvegsfyrirtækja verja fjármunum til rannsókna og eiga í öflugu samstarfi við háskóla, fé sem kemur innan frá en ekki úr ríkisrekstrinum. Þetta geta fyrirtækin í krafti stöðu sinnar og góðrar afkomu og þeim ber skylda til að leggja lóð á vogarskálar samfélagsins. Þau yrkja einstaka auðlind í eigu íslensku þjóðarinnar og fyrir það ber að greiða eðlilegt og sanngjarnt gjald. Þeim ber einnig að umgangast auðlindina þannig að eigendur hennar hafi af henni sem mestan arð; það er þeirra hagur, það er allra hagur. Þau þurfa að leitast við að skapa sem flestum atvinnu og í vel reknu fyrirtæki ber að greiða sómasamleg laun og bjóða upp á tækifæri til starfsþróunar. Og almenningur og stjórnvöld þurfa samhliða þessu að viðurkenna að nægir fjármunir verði eftir hjá fyrirtækjunum sem gera þeim kleift að uppfylla þetta hlutverk sitt. Þá þarf einnig að horfast í augu við það að samfélagsleg þátttaka sjávarútvegsfyrirtækja er meiri á landsbyggðinni þar sem þau gegna oft lykilhlutverki; eru hornsteinn í héraði. Ekki má draga úr möguleikum þeirra þar til að þau geti sem best þjónað sínu hlutverki sem atvinnurekendur og stuðlað að almennri velsæld og þróun samfélaga. Á þessum grunni langar mig að skipuleggja vinnu og umræður um hvernig veiðigjöld komi okkur öllum til góða, hvort sem við erum til sjávar eða sveitar, í borg eða bæ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigurður Ingi Jóhannsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Sjávarútvegur á Íslandi hefur verið, er og verður ein helsta undirstaða farsældar þegna þessa lands. Tölulegur mælikvarði sýnir að heildarvirðiskeðja sjávarútvegsins nemur 27% af landsframleiðslu og af útflutningstekjum vöru nemur hlutur sjávarútvegs 42%, hvorki meira né minna. Ég hef að undanförnu heimsótt sjávarútvegsfyrirtæki víða um land. Það sem kemur á óvart er að mörg hver eru hátæknifyrirtæki þar sem afli er gernýttur, jafnvel til hluta sem maður tengir ekki sérstaklega við fiskvinnslu. Hver hefði til dæmis trúað því fyrir nokkrum árum að búin væri til gervihúð fyrir mannfólkið úr fiskroði á Ísafirði? Þá má geta þess að á Íslandi eru starfandi í það minnsta 60 tæknifyrirtæki sem þjóna haftengdri starfsemi á einn eða annan hátt og mörg þeirra flokkast sem hátæknifyrirtæki. Nú er hafin vinna við að kortleggja hvernig álagningu veiðigjalds, „auðlindagjalds“, verði best háttað og einnig endurskoðun á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Ég vonast til að við getum rætt saman af skynsemi og með virðingu fyrir þessari merku atvinnugrein, þar sem fjölmörg tækifæri liggja svo víða. Og ekki síður með virðingu fyrir samfélaginu sem með réttu vill fá að vera þátttakandi þegar kemur að stefnumótun og því að njóta afraksturs okkar mikilvægu auðlindar. Í þessari fyrri grein minni af tveimur langar mig að ræða veiðigjöldin en gera vinnu við endurskoðun fiskveiðistjórnunarkerfisins að umfjöllunarefni í þeirri næstu.Hverjir þurfa að sættast? Að ná sátt um sjávarútveginn er eitthvað sem flestir hafa heyrt getið um. Um hvað á sú sátt að snúast? Hverjir þurfa að sættast við hverja? Eru útgerðarmenn á móti öllum, eða allir á móti þeim? Landsbyggð á móti höfuðborgarsvæðinu? Stjórn á móti stjórnarandstöðu? Svarið er ekki einhlítt. Útgangspunktur minn er sá að þjóðin sem eigandi auðlindarinnar fái sem mest út úr henni, með sanngjörnum og sjálfbærum hætti. Að þjóðin sé sátt við arðinn sem af auðlindinni kemur og þeir sem í sjósókn og vinnslu standa séu einnig sáttir við það sem þeir bera úr býtum. Allir útgerðarmenn sem ég hef hitt á undanförnum vikum eru tilbúnir að greiða veiðigjöld. Það er mitt mat að gjöldin eigi að standa undir rekstri stofnana sjávarútvegsins, endurspegla afkomu útgerðarinnar og skila þjóðinni ávinningi fyrir þann einstaka rétt að fá að nýta auðlindina. Við verðum að slá því föstu að ef hagnaðurinn er mikill er eðlilegt að gjöldin séu hærri. En jafnframt að vera tilbúin til þess að horfa á að hagnaður stóru fyrirtækjanna sumra er ekki eingöngu vegna veiða og vinnslu heldur afleiddrar starfsemi; til dæmis fiskeldis og starfsemi erlendis. Við verðum að hafa í huga að gjaldið má ekki svipta sjávarútvegsfyrirtækin þeim mikilvæga drifkrafti sem þau búa yfir og gagnast atvinnulífinu öllu. Þau gegna mikilvægu hlutverki í byggðum landsins, sem vinnuveitendur og við uppbyggingu nærsamfélagsins.Yrkja einstaka auðlind Það er lítið rætt hvað fyrirtæki á einstökum stöðum hafa lagt til síns byggðalags, sem oft og tíðum er æði mikið. Einnig hvað nýsköpun innan sjávarútvegsfyrirtækjanna hefur skotið stoðum undir verðmæt sprotafyrirtæki sem sum hver hafa vaxið upp í öflug útflutningsfyrirtæki. Hvað mörg sjávarútvegsfyrirtækja verja fjármunum til rannsókna og eiga í öflugu samstarfi við háskóla, fé sem kemur innan frá en ekki úr ríkisrekstrinum. Þetta geta fyrirtækin í krafti stöðu sinnar og góðrar afkomu og þeim ber skylda til að leggja lóð á vogarskálar samfélagsins. Þau yrkja einstaka auðlind í eigu íslensku þjóðarinnar og fyrir það ber að greiða eðlilegt og sanngjarnt gjald. Þeim ber einnig að umgangast auðlindina þannig að eigendur hennar hafi af henni sem mestan arð; það er þeirra hagur, það er allra hagur. Þau þurfa að leitast við að skapa sem flestum atvinnu og í vel reknu fyrirtæki ber að greiða sómasamleg laun og bjóða upp á tækifæri til starfsþróunar. Og almenningur og stjórnvöld þurfa samhliða þessu að viðurkenna að nægir fjármunir verði eftir hjá fyrirtækjunum sem gera þeim kleift að uppfylla þetta hlutverk sitt. Þá þarf einnig að horfast í augu við það að samfélagsleg þátttaka sjávarútvegsfyrirtækja er meiri á landsbyggðinni þar sem þau gegna oft lykilhlutverki; eru hornsteinn í héraði. Ekki má draga úr möguleikum þeirra þar til að þau geti sem best þjónað sínu hlutverki sem atvinnurekendur og stuðlað að almennri velsæld og þróun samfélaga. Á þessum grunni langar mig að skipuleggja vinnu og umræður um hvernig veiðigjöld komi okkur öllum til góða, hvort sem við erum til sjávar eða sveitar, í borg eða bæ.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun