Ógnvænleg áhrif kláms á réttindi barna 26. október 2012 06:00 Sex ára telpa lýsir því hvernig 12 ára gamall frændi hennar beitti hana kynferðislegu ofbeldi síendurtekið: „Hann gerði alltaf það sama nema þegar hann lærði eitthvað nýtt af myndunum eins og að binda mig." Þessi lýsing er meðal þess sem kom fram í máli Þorbjargar Sveinsdóttur, sérfræðings hjá Barnahúsi, á ráðstefnu um áhrif kláms sem haldin var af Lagadeild Háskóla Íslands, mennta- og menningarmálaráðuneytinu, velferðarráðuneytinu og innanríkisráðuneytinu 16. október sl. Hjá Barnahúsi eru skýr merki þess að klám sé farið að hafa bein áhrif á kynferðislegt ofbeldi gegn börnum. Sigrún Hjaltalín hjá ákærusviði lögreglunnar tók í sama streng og sagði embættið sjá greinileg áhrif kláms á ofbeldisbrot þar sem börn og ungmenni ættu oftar en ekki í hlut. Þetta eru börn sem þekkja ekki mörkin á því hvað er eðlilegt og óeðlilegt í samskiptum. Klám og aukið aðgengi að grófu klámi er líka greinanlegt í starfi Landspítalans líkt og fram kom nýlega í viðtali Morgunblaðsins við Eyrúnu Jónsdóttur, verkefnisstjóra neyðarmóttöku Landspítalans. Frá því að neyðarmóttaka nauðgana opnaði árið 1993 segir Eyrún áhrifa kláms á kynferðisofbeldi gæta með sífellt skýrari hætti. Fleiri ungir gerendur komi nú við sögu, fyrirmyndirnar komi úr klámi og oft á tíðum sé ofbeldið myndað og tekið upp. Nú séu fleiri en einn gerandi í um 20% tilfella sem er mun meira en áður. Skilaboðin eru skýr. Klám ógnar réttindum barna, velferð þeirra og heilsu með beinum hætti. Þegar slík skilaboð koma frá lykilstofnunum samfélagsins er óhætt að segja að allar viðvörunarbjöllur ættu að vera komnar í gang og vert að staldra við og ræða í alvöru hvernig samfélagið eigi að bregðast við. Baráttukonan Gail Dines vakti mikla athygli á málþinginu þegar hún sagði frá rannsóknum sínum á því klámefni sem ríkjandi er á almennum markaði í dag. Sú frásögn lét engan ósnortinn. Það klámefni sem ríkjandi er einkennist af ofbeldi og stækri kvenfyrirlitningu. Fullorðnir eru látnir líta út eins og börn til að þjóna eftirspurn eftir barnaklámi sem er bannað með lögum í mörgum ríkjum og ströng viðurlög liggja við framleiðslu á slíku efni. Engu að síður er barnaklám enn framleitt og klámefni þar sem fullorðnir sjást í gervi barna má finna víða í samfélaginu. Klám hefur verið bannað á Íslandi í marga áratugi og var erindi Jóns Þórs Ólasonar um skilgreiningu hugtaksins kláms í íslenskum lögum og dómaframkvæmd mjög athyglisvert. Jón Þór rakti hvernig íslenskir dómstólar hafa sakfellt á grunni 210. greinar hegningarlaga um dreifingu kláms í mörgum tilfellum og var niðurstaða hans að raunar væri ekki nein réttaróvissa varðandi klám. Það er bannað að dreifa og selja klám á Íslandi samkvæmt lögum og hefur það verið staðfest fyrir dómstólum. Því er mjög umhugsunarvert að ekki hefur verið sakfellt samkvæmt þessari grein í yfir 10 ár. Ekki er það vegna óskýrra laga eða vegna skorts á klámi í umferð. Nýlegar íslenskar rannsóknir sýna að 75% drengja horfa reglulega á klám.¹ Um 70% barna segja foreldra sína aldrei sitja hjá sér þegar þau eru á netinu. Getur verið að foreldrar þessara barna viti ekki hvað börnin þeirra aðhafast á netinu? Getur verið að foreldrar þessara drengja og stúlkna viti ekki hvers konar klám er framleitt í dag og hversu langt kvenfyrirlitningin og ofbeldið gengur? Ætli foreldrar þessara drengja viti hvaða áhrif áhorf kláms hefur á viðhorf drengja til kynjahlutverka, kynlífs og kvenna almennt? Áhrifa kláms og klámvæðingar gætir víða og áhrifin á sjálfsmynd stúlkna er nokkuð sem vert er að velta fyrir sér. Í klámi er hlutverk kvenna skýrt. Þær eru undirgefnar og hlutverk þeirra og líkama þeirra er að veita þjónustu á meðan hlutverk drengja er að vera ráðandi og beinlínis ofbeldisfullir. Kynjamyndir klámsins endurspeglast svo í dægurmenningu og síast beint inn í auglýsingar, kvikmyndir, sjónvarpsþætti, tónlistarmyndbönd og tísku. Varningur og klæðnaður sem kyngerir börn verður æ vinsælli eins og umboðsmaður barna hefur ítrekað bent á. Rannsóknir sýna að stúlkum í grunnskólum líður almennt verr en drengjum. Þetta kemur t.d. sterklega fram í niðurstöðum rannsóknarinnar Ungt fólk á Íslandi sem lögð er fyrir í 9. og 10. bekk árlega. Nýjustu niðurstöður sýna að allt að 20% stúlkna líður oft eða nær alltaf illa og 10% drengja líður oft eða nær alltaf illa. Þessi munur á sjálfsmynd á milli kynja er óásættanlega mikill og er virkilega umhugsunarverður. Forvarnir og fræðsla til barna og ungmenna um klám og ofbeldi er á ábyrgð okkar allra. Hér á landi er enginn einn aðili sem ber ábyrgð á því að börn fái fræðslu um ofbeldi. UNICEF á Íslandi hefur lagt það til að hérlendis verði sett saman einhvers konar nefnd, ráð eða stofnun sem beri ábyrgð á því að öll börn fái fræðslu um ofbeldi, að ábyrgð og skilvirk samfélagsleg umræða skapist um ofbeldi og hvernig varna megi því að börn verði fyrir því. Hér á landi starfa fjölmargir aðilar að forvörnum og almennt að málefnum barna. Er ekki tími til kominn að aðgerðir séu samræmdar og að fólk taki höndum saman í baráttu gegn ofbeldi gegn börnum? ¹ Nordic Youth Research, bls. 86. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Skoðun Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Skoðun Sakar aðra um það sem hún gerir sjálf Sigurjón Þórðarson skrifar Sjá meira
Sex ára telpa lýsir því hvernig 12 ára gamall frændi hennar beitti hana kynferðislegu ofbeldi síendurtekið: „Hann gerði alltaf það sama nema þegar hann lærði eitthvað nýtt af myndunum eins og að binda mig." Þessi lýsing er meðal þess sem kom fram í máli Þorbjargar Sveinsdóttur, sérfræðings hjá Barnahúsi, á ráðstefnu um áhrif kláms sem haldin var af Lagadeild Háskóla Íslands, mennta- og menningarmálaráðuneytinu, velferðarráðuneytinu og innanríkisráðuneytinu 16. október sl. Hjá Barnahúsi eru skýr merki þess að klám sé farið að hafa bein áhrif á kynferðislegt ofbeldi gegn börnum. Sigrún Hjaltalín hjá ákærusviði lögreglunnar tók í sama streng og sagði embættið sjá greinileg áhrif kláms á ofbeldisbrot þar sem börn og ungmenni ættu oftar en ekki í hlut. Þetta eru börn sem þekkja ekki mörkin á því hvað er eðlilegt og óeðlilegt í samskiptum. Klám og aukið aðgengi að grófu klámi er líka greinanlegt í starfi Landspítalans líkt og fram kom nýlega í viðtali Morgunblaðsins við Eyrúnu Jónsdóttur, verkefnisstjóra neyðarmóttöku Landspítalans. Frá því að neyðarmóttaka nauðgana opnaði árið 1993 segir Eyrún áhrifa kláms á kynferðisofbeldi gæta með sífellt skýrari hætti. Fleiri ungir gerendur komi nú við sögu, fyrirmyndirnar komi úr klámi og oft á tíðum sé ofbeldið myndað og tekið upp. Nú séu fleiri en einn gerandi í um 20% tilfella sem er mun meira en áður. Skilaboðin eru skýr. Klám ógnar réttindum barna, velferð þeirra og heilsu með beinum hætti. Þegar slík skilaboð koma frá lykilstofnunum samfélagsins er óhætt að segja að allar viðvörunarbjöllur ættu að vera komnar í gang og vert að staldra við og ræða í alvöru hvernig samfélagið eigi að bregðast við. Baráttukonan Gail Dines vakti mikla athygli á málþinginu þegar hún sagði frá rannsóknum sínum á því klámefni sem ríkjandi er á almennum markaði í dag. Sú frásögn lét engan ósnortinn. Það klámefni sem ríkjandi er einkennist af ofbeldi og stækri kvenfyrirlitningu. Fullorðnir eru látnir líta út eins og börn til að þjóna eftirspurn eftir barnaklámi sem er bannað með lögum í mörgum ríkjum og ströng viðurlög liggja við framleiðslu á slíku efni. Engu að síður er barnaklám enn framleitt og klámefni þar sem fullorðnir sjást í gervi barna má finna víða í samfélaginu. Klám hefur verið bannað á Íslandi í marga áratugi og var erindi Jóns Þórs Ólasonar um skilgreiningu hugtaksins kláms í íslenskum lögum og dómaframkvæmd mjög athyglisvert. Jón Þór rakti hvernig íslenskir dómstólar hafa sakfellt á grunni 210. greinar hegningarlaga um dreifingu kláms í mörgum tilfellum og var niðurstaða hans að raunar væri ekki nein réttaróvissa varðandi klám. Það er bannað að dreifa og selja klám á Íslandi samkvæmt lögum og hefur það verið staðfest fyrir dómstólum. Því er mjög umhugsunarvert að ekki hefur verið sakfellt samkvæmt þessari grein í yfir 10 ár. Ekki er það vegna óskýrra laga eða vegna skorts á klámi í umferð. Nýlegar íslenskar rannsóknir sýna að 75% drengja horfa reglulega á klám.¹ Um 70% barna segja foreldra sína aldrei sitja hjá sér þegar þau eru á netinu. Getur verið að foreldrar þessara barna viti ekki hvað börnin þeirra aðhafast á netinu? Getur verið að foreldrar þessara drengja og stúlkna viti ekki hvers konar klám er framleitt í dag og hversu langt kvenfyrirlitningin og ofbeldið gengur? Ætli foreldrar þessara drengja viti hvaða áhrif áhorf kláms hefur á viðhorf drengja til kynjahlutverka, kynlífs og kvenna almennt? Áhrifa kláms og klámvæðingar gætir víða og áhrifin á sjálfsmynd stúlkna er nokkuð sem vert er að velta fyrir sér. Í klámi er hlutverk kvenna skýrt. Þær eru undirgefnar og hlutverk þeirra og líkama þeirra er að veita þjónustu á meðan hlutverk drengja er að vera ráðandi og beinlínis ofbeldisfullir. Kynjamyndir klámsins endurspeglast svo í dægurmenningu og síast beint inn í auglýsingar, kvikmyndir, sjónvarpsþætti, tónlistarmyndbönd og tísku. Varningur og klæðnaður sem kyngerir börn verður æ vinsælli eins og umboðsmaður barna hefur ítrekað bent á. Rannsóknir sýna að stúlkum í grunnskólum líður almennt verr en drengjum. Þetta kemur t.d. sterklega fram í niðurstöðum rannsóknarinnar Ungt fólk á Íslandi sem lögð er fyrir í 9. og 10. bekk árlega. Nýjustu niðurstöður sýna að allt að 20% stúlkna líður oft eða nær alltaf illa og 10% drengja líður oft eða nær alltaf illa. Þessi munur á sjálfsmynd á milli kynja er óásættanlega mikill og er virkilega umhugsunarverður. Forvarnir og fræðsla til barna og ungmenna um klám og ofbeldi er á ábyrgð okkar allra. Hér á landi er enginn einn aðili sem ber ábyrgð á því að börn fái fræðslu um ofbeldi. UNICEF á Íslandi hefur lagt það til að hérlendis verði sett saman einhvers konar nefnd, ráð eða stofnun sem beri ábyrgð á því að öll börn fái fræðslu um ofbeldi, að ábyrgð og skilvirk samfélagsleg umræða skapist um ofbeldi og hvernig varna megi því að börn verði fyrir því. Hér á landi starfa fjölmargir aðilar að forvörnum og almennt að málefnum barna. Er ekki tími til kominn að aðgerðir séu samræmdar og að fólk taki höndum saman í baráttu gegn ofbeldi gegn börnum? ¹ Nordic Youth Research, bls. 86.
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun