Skoðun

Jón Steinar Gunnlaugsson og Hæstiréttur Íslands

Valtýr Sigurðsson skrifar
Í sunnudagsblaði Mbl. er að finna viðtal við Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrverandi hæstaréttardómara, sem ber yfirskriftina „Fann fyrir mótbyr og andúð".

Þar kemur fram að Jón Steinar sé ánægður með að vera hættur í réttinum enda hafi honum ekkert orðið ágengt við að bæta starfsemi Hæstaréttar. Í greininni rekur hann það helsta sem hann hefði viljað breyta bæði í fyrirkomulagi réttarins og eins hvernig aðrir dómarar komast að niðurstöðu. Hann hafi fundið fyrir „mótbyr og andstöðu annarra dómara" og að ákvarðanir hafi verið teknar án aðildar hans. Hann hafi því skilað mörgum sératkvæðum í gegnum tíðina. Jón Steinar virðist eiga erfitt með að skilja af hverju þetta gerðist. Ekki virðist hvarfla að Jóni Steinari að eitthvað af þeim erfiðleikum sem hann telur sig hafa orðið fyrir í réttinum eigi e.t.v. rætur að rekja til persónuleika hans sjálfs.

Að sjálfsögðu er ekkert að því að menn ræði breytingar á Hæstarétti og starfsemi hans. Hins vegar er umræða af þessu tagi til þess fallin að draga úr trúverðugleika réttarins. Það virðist einnig vera tilgangurinn.

Ég hef þekkt Jón Steinar lengi og get borið sem fyrrverandi dómari að hann var góður málflytjandi. Fór þar saman góð lagakunnátta en ekki síður hæfileiki til að samsama sig algjörlega málatilbúnaði skjólstæðingsins hverju sinni. Hann átti hins vegar mjög erfitt með að taka því að ekki væri fallist á skoðanir hans. Að mínu mati hentaði dómarastarfið honum því illa.

Í september 2008 sendi ég sem ríkissaksóknari bréf til Hæstaréttar og krafðist þess að Jón Steinar viki sæti í tilteknu kynferðisbrotamáli. Í bréfinu segir m.a. að fyrir ákæruvaldið og málsaðila skipti höfuðmáli að við meðferð dómsmála séu notaðar viðurkenndar og hefðbundnar aðferðir við sönnunarfærslu og sönnunarmat í sakamálum.

Í bréfinu eru rakin greinarskrif Jóns Steinars sem bera yfirskriftina „Mál af þessu tagi" og grein Eiríks Tómassonar þá prófessors af því tilefni. Taldi Eiríkur að Jón Steinar hefði í sératkvæði í tilteknu Hæstaréttarmáli vikið frá settri lagareglu.

Í bréfi ríkissaksóknara til Hæstaréttar segir, að sjónarmið Jóns Steinars hljóti að vekja spurningar hjá ákæruvaldinu um hæfi hans til að skipa sæti í umræddu máli enda sé því haldið fram fullum fetum, að tiltekin sönnunargögn í opinberum málum hafi almennt séð ekkert vægi og að aðeins í undantekningartilvikum sé unnt að taka eitthvert tillit til þeirra.

Í niðurlagi bréfsins segir: „Þá segir Jón Steinar í grein sinni: „Í seinni tíð má finna dæmi um áfellisdóma í kynferðisbrotamálum, þar sem sönnunarfærsla er afar veik svo ekki sé meira sagt. Til athugunar vísast til dæmis til H. 2002.1065, H.2003.3386, H.2005.4042, H 1. júní 2006 í máli nr. 44/2006 og H.1. febrúar 2007 í máli nr. 243/2006."

Jón Steinar sat aðeins í dómi í einu þessara mála þannig að mat hans á að þarna hafi sönnunarfærslan verið afar veik „svo ekki sé meira sagt" hlýtur að vera í aðalatriðum byggð á lestri hans á dómunum.

Því má ætla að í þessu felist sú skoðun hans, að ekki eigi að taka tillit til óbeinna sönnunargagna nema í undantekningartilvikum. Sú skoðun er sem áður sagði í andstöðu við orð 47. gr. laga um meðferð opinberra mála, skýr dómafordæmi Hæstaréttar og hefur auk þess enga stoð í reglum þjóðaréttar. Hún er sett fram opinberlega og sem almenn skoðun dómarans. Þá gengur þessi skoðun, eins og hún er fram sett, mun lengra en leitt getur af fræðilegri umræðu.

Skoðun Jóns Steinars um að sönnunarfærslan sé afar veik „svo ekki sé meira sagt" í þessum tilteknu dómum er því alvarlegt mál enda myndi hún, væri fallist á sjónarmið hans, væntanlega leiða til þess að óhjákvæmilegt yrði að sýkna í flestum, jafnvel öllum málum af þessu tagi svo framarlega sem ákærðu neituðu staðfastlega sök. Sú niðurstaða væri óásættanleg fyrir ákæruvaldið í landinu, brotaþola kynferðisbrota og beinlínis atlaga að réttarríkinu."

Ríkissaksóknari taldi það skyldu skyldu sína að krefjast þess að Jón Steinar viki sæti í málinu þar sem efast mætti um að hann myndi fylgja viðurkenndum og eðlilegum leikreglum við mat á sönnunargögnum.

Í nýjasta þætti Klinksins um helgina hélt Jón Steinar gagnrýni sinni áfram og átaldi dómstóla fyrir að hafa slakað á sönnunarkröfum í kynferðisbrotamálum. Hann gekk jafnframt svo langt að segja að af þeim sökum sæti saklaus maður nú í fangelsi. Slík framsetning fyrrverandi hæstaréttardómara er fordæmalaus.

Af þessu tilefni taldi ég rétt að vekja athygli á umræddu bréfi ríkissaksóknara til Hæstaréttar og þeim vandamálum sem seta Jóns Steinars í réttinum skapaði a. m.k. í kynferðisbrotamálum.




Skoðun

Sjá meira


×