Það verða ekki fleiri álver Guðmundur Hörður Guðmundsson skrifar 16. nóvember 2012 06:00 Það er óhætt að fullyrða að það verða ekki byggð fleiri álver hér á landi. Fyrir því eru þrjár ástæður. Í fyrsta lagi efnahagsleg áhætta sem tekin er með því að auka hlut álvera í hópi orkukaupenda, í öðru lagi ofmetin efnahagsleg áhrif álvera og í þriðja lagi horfur á álmörkuðum.Slæmar horfur Framtíðarhorfur á alþjóðlegum álmörkuðum eru slæmar og verð hefur farið lækkandi undanfarið eitt og hálft ár. Það eru afar vondar fréttir fyrir skuldum vafin orkufyrirtæki sem hafa tengt raforkuverð til stóriðju við verð á áli. Í umfjöllun Financial Times um álmarkaðinn, sem birt var 7. október síðastliðinn, segir að verð á áli hafi lítið breyst frá 1980. Á sama tímabili hefur verð á kopar þrefaldast og járngrýti áttfaldast. Enda eru álframleiðendur í miklum vanda staddir að mati blaðsins. Þannig eru framleiðsluverðmæti stærstu álfyrirtækjanna nú 65 milljarðar dala samanborið við 200 milljarða fyrir fimm árum. Þessi þróun stafar af alþjóðlegu efnahagskreppunni, miklum uppsöfnuðum birgðum og mjög aukinni álframleiðslu Kínverja. Árið 2000 framleiddu Kínverjar 2,8 milljónir tonna af áli en á liðnu ári var framleiðslan komin í 17,8 milljónir tonna og nam þá 40% heimsframleiðslunnar. Kínverjar stefna að því að auka ársframleiðsluna um tíu milljónir tonna á næstu þremur til fjórum árum. Á sama tíma sitja tíu milljónir tonna af álbirgðum í vöruhúsum um allan heim. Þetta gerir það að verkum að aðrir álframleiðendur þurfa að halda að sér höndum eða draga úr framleiðslu sinni.Efnahagsleg áhætta Tæp 80% af framleiddri raforku hér á landi eru seld álverum. Nær öll eggin eru því komin í sömu körfuna með meðfylgjandi efnahagslegri áhættu. Eðlileg krafa um ráðdeild í efnahagsmálum hlýtur að leiða okkur til þeirrar niðurstöðu að hér verði ekki reist fleiri álver. Að minnsta kosti hvatti starfshópur iðnaðarráðherra um erlenda fjárfestingu til þess að ekki yrði sóst sérstaklega eftir frekari erlendri fjárfestingu til nýrra álvera, meðal annars vegna þess að hún væri ekki ákjósanleg fyrir íslenskt efnahagslíf vegna einhæfni í atvinnulífinu. Financial Times segir í áðurnefndri umfjöllun sinni að samfélög sem byggja afkomu sína á álframleiðslu verði berskjölduð fyrir þeirri þróun sem nú á sér stað á álmörkuðum.Ofmetin áhrif Að undanförnu hefur runnið upp fyrir flestum að jákvæð efnahagsleg áhrif álvera hafa verið ofmetin. Í Orkustefnu fyrir Ísland segir t.d. að árið 2009 hafi sjávarafurðir numið tæpum 30% af nettóútflutningi vöru og þjónustu, ferðaþjónusta tæpum 15% en ál og kísiljárn einungis tæpum 14%. Það er mjög lágt hlutfall miðað við þá fjárbindingu sem liggur í álverum og virkjunum, svo ekki sé minnst á þær fjárhagsábyrgðir og náttúrufórnir sem þjóðin hefur tekið á sínar herðar. Skýrsla Landsvirkjunar um efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi fyrirtækisins til ársins 2035 vekur athygli á litlum efnahagslegum ávinningi stóriðjustefnunnar. Þar segir m.a. að stóriðja leggi aðeins um 1,7% til landsframleiðslunnar, sem endurspegli fyrst og fremst þá staðreynd að innlend framleiðsluþáttanotkun þessara fyrirtækja fyrir utan raforku sé mjög takmörkuð. En þessi litlu efnahagslegu áhrif hafa verið dýru verði keypt. Á nokkurra ára tímabili var fjárfest í Kárahnjúkavirkjun, Hellisheiðarvirkjun og Reykjanesvirkjun upp á 220 milljarða króna. Fyrir þetta greiddi almenningur með óhóflegri styrkingu krónunnar, hækkun vaxta og efnahagsbólu. Á sama tíma og orkufyrirtæki í eigu almennings ráða vart við þær skuldir sem á þau hafa verið hlaðnar upplýsa erlendir eigendur Norðuráls að fyrirtækið sé skuldlaust, einungis fjórtán árum frá því að það hóf rekstur.Gullkistan Ísland Ísland hefur ekki efni á fleiri álverum. Eitt álver enn myndi auka á efnahagslega áhættu í hagkerfinu og leiða til óhóflegrar skuldsetningar fyrirtækja í eigu almennings. Samt krefjast ASÍ og SA álvers, jafnvel tveggja. Einn talsmaður verkalýðshreyfingarinnar orðaði það svo að íslenska kotsamfélagið yrði að veruleika ef hér yrðu ekki byggð fleiri álver! Samt eigum við heimsmetið í raforkuframleiðslu á hvern íbúa með tvöfalt meiri raforkuframleiðslu en næsta þjóð á eftir okkur, við erum sautjánda umsvifamesta fiskveiðiþjóð heims með 2% heildarafla og hingað koma ferðamenn á hverju ári sem eru tvöfalt fleiri en þjóðin. Á þessari gullkistu sitjum við, rétt rúmlega 300.000 manna þjóð. Það að hér þurfi fólk að lifa við fátækt stafar ekki af of lítilli nýtingu auðlinda. Orsakir fátæktar eru aðrar, t.d. gríðarlegar skuldir fólks og fyrirtækja og sú staðreynd að þjóðin hefur ekki fengið eðlilegan arð af auðlindum sínum, hvorki orku né afla. En það þjónar hagsmunum ákveðinna hópa að telja þjóðinni trú um að hana vanti eitt álver enn, kannski tvö. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Hörður Guðmundsson Mest lesið Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Hvers konar bull er þetta ! Fjölnir Sæmundsson skrifar Skoðun Líkhús Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Hafnarfjarðarbæjar – Þjóðgarð á Reykjanes Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Svar til Páls Winkel Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Síðasti naglinn í líkkistu innanlandsflugs? Eiður Ragnarsson skrifar Skoðun Forseti lýðveldisins Erlingur Hansson skrifar Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar Skoðun Við elskum föt, eða hvað? Magnús Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Virðulegur forseti Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Það er óhætt að fullyrða að það verða ekki byggð fleiri álver hér á landi. Fyrir því eru þrjár ástæður. Í fyrsta lagi efnahagsleg áhætta sem tekin er með því að auka hlut álvera í hópi orkukaupenda, í öðru lagi ofmetin efnahagsleg áhrif álvera og í þriðja lagi horfur á álmörkuðum.Slæmar horfur Framtíðarhorfur á alþjóðlegum álmörkuðum eru slæmar og verð hefur farið lækkandi undanfarið eitt og hálft ár. Það eru afar vondar fréttir fyrir skuldum vafin orkufyrirtæki sem hafa tengt raforkuverð til stóriðju við verð á áli. Í umfjöllun Financial Times um álmarkaðinn, sem birt var 7. október síðastliðinn, segir að verð á áli hafi lítið breyst frá 1980. Á sama tímabili hefur verð á kopar þrefaldast og járngrýti áttfaldast. Enda eru álframleiðendur í miklum vanda staddir að mati blaðsins. Þannig eru framleiðsluverðmæti stærstu álfyrirtækjanna nú 65 milljarðar dala samanborið við 200 milljarða fyrir fimm árum. Þessi þróun stafar af alþjóðlegu efnahagskreppunni, miklum uppsöfnuðum birgðum og mjög aukinni álframleiðslu Kínverja. Árið 2000 framleiddu Kínverjar 2,8 milljónir tonna af áli en á liðnu ári var framleiðslan komin í 17,8 milljónir tonna og nam þá 40% heimsframleiðslunnar. Kínverjar stefna að því að auka ársframleiðsluna um tíu milljónir tonna á næstu þremur til fjórum árum. Á sama tíma sitja tíu milljónir tonna af álbirgðum í vöruhúsum um allan heim. Þetta gerir það að verkum að aðrir álframleiðendur þurfa að halda að sér höndum eða draga úr framleiðslu sinni.Efnahagsleg áhætta Tæp 80% af framleiddri raforku hér á landi eru seld álverum. Nær öll eggin eru því komin í sömu körfuna með meðfylgjandi efnahagslegri áhættu. Eðlileg krafa um ráðdeild í efnahagsmálum hlýtur að leiða okkur til þeirrar niðurstöðu að hér verði ekki reist fleiri álver. Að minnsta kosti hvatti starfshópur iðnaðarráðherra um erlenda fjárfestingu til þess að ekki yrði sóst sérstaklega eftir frekari erlendri fjárfestingu til nýrra álvera, meðal annars vegna þess að hún væri ekki ákjósanleg fyrir íslenskt efnahagslíf vegna einhæfni í atvinnulífinu. Financial Times segir í áðurnefndri umfjöllun sinni að samfélög sem byggja afkomu sína á álframleiðslu verði berskjölduð fyrir þeirri þróun sem nú á sér stað á álmörkuðum.Ofmetin áhrif Að undanförnu hefur runnið upp fyrir flestum að jákvæð efnahagsleg áhrif álvera hafa verið ofmetin. Í Orkustefnu fyrir Ísland segir t.d. að árið 2009 hafi sjávarafurðir numið tæpum 30% af nettóútflutningi vöru og þjónustu, ferðaþjónusta tæpum 15% en ál og kísiljárn einungis tæpum 14%. Það er mjög lágt hlutfall miðað við þá fjárbindingu sem liggur í álverum og virkjunum, svo ekki sé minnst á þær fjárhagsábyrgðir og náttúrufórnir sem þjóðin hefur tekið á sínar herðar. Skýrsla Landsvirkjunar um efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi fyrirtækisins til ársins 2035 vekur athygli á litlum efnahagslegum ávinningi stóriðjustefnunnar. Þar segir m.a. að stóriðja leggi aðeins um 1,7% til landsframleiðslunnar, sem endurspegli fyrst og fremst þá staðreynd að innlend framleiðsluþáttanotkun þessara fyrirtækja fyrir utan raforku sé mjög takmörkuð. En þessi litlu efnahagslegu áhrif hafa verið dýru verði keypt. Á nokkurra ára tímabili var fjárfest í Kárahnjúkavirkjun, Hellisheiðarvirkjun og Reykjanesvirkjun upp á 220 milljarða króna. Fyrir þetta greiddi almenningur með óhóflegri styrkingu krónunnar, hækkun vaxta og efnahagsbólu. Á sama tíma og orkufyrirtæki í eigu almennings ráða vart við þær skuldir sem á þau hafa verið hlaðnar upplýsa erlendir eigendur Norðuráls að fyrirtækið sé skuldlaust, einungis fjórtán árum frá því að það hóf rekstur.Gullkistan Ísland Ísland hefur ekki efni á fleiri álverum. Eitt álver enn myndi auka á efnahagslega áhættu í hagkerfinu og leiða til óhóflegrar skuldsetningar fyrirtækja í eigu almennings. Samt krefjast ASÍ og SA álvers, jafnvel tveggja. Einn talsmaður verkalýðshreyfingarinnar orðaði það svo að íslenska kotsamfélagið yrði að veruleika ef hér yrðu ekki byggð fleiri álver! Samt eigum við heimsmetið í raforkuframleiðslu á hvern íbúa með tvöfalt meiri raforkuframleiðslu en næsta þjóð á eftir okkur, við erum sautjánda umsvifamesta fiskveiðiþjóð heims með 2% heildarafla og hingað koma ferðamenn á hverju ári sem eru tvöfalt fleiri en þjóðin. Á þessari gullkistu sitjum við, rétt rúmlega 300.000 manna þjóð. Það að hér þurfi fólk að lifa við fátækt stafar ekki af of lítilli nýtingu auðlinda. Orsakir fátæktar eru aðrar, t.d. gríðarlegar skuldir fólks og fyrirtækja og sú staðreynd að þjóðin hefur ekki fengið eðlilegan arð af auðlindum sínum, hvorki orku né afla. En það þjónar hagsmunum ákveðinna hópa að telja þjóðinni trú um að hana vanti eitt álver enn, kannski tvö.
Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Grípum gullið tækifæri og sendum heiminum skýr skilaboð…aftur Svandís Ingimundardóttir skrifar
Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir Skoðun