Vaðlaheiðargöng og forgangsröðun framkvæmda Þóroddur Bjarnason skrifar 25. október 2011 06:00 Á undanförnum áratugum hefur margt áunnist í samgöngumálum þjóðarinnar. Bundið slitlag hefur verið lagt á nánast allan hringveginn og flestum erfiðustu umferðarhindrunum á þeirri leið verið rutt úr vegi. Helstu umferðaræðar innan borgarmarkanna hafa verið tvöfaldaðar eða jafnvel þrefaldaðar og tengingar milli þeirra víða auðveldaðar með mislægum gatnamótum. Allir þéttbýliskjarnar landsins eru jafnframt í vegasambandi við hringveginn þótt víða séu slíkir vegir erfiðir og illfærir stóran hluta ársins. Óleyst viðfangsefni í samgöngumálum eru þó jafnframt mörg og brýn. Umferðarþunginn á suðvesturhorni landsins er mikill og ráðast þarf í umfangsmiklar framkvæmdir til að auka umferðaröryggi og draga úr umferðartöfum á mesta annatíma. Utan suðvesturhornsins eru vegir hins vegar víða mjög lélegir, fjallaskörð varasöm og brýr einbreiðar. Þá búa einstakir byggðakjarnar við afar erfiða einangrun frá næstu nágrönnum sínum og nálægum þjónustukjörnum. Hættur leynast víða á þjóðvegum landsins og stafar öllum vegfarendum þannig til dæmis bráð lífshætta af ökuníðingum sem böðlast fram úr á öfugum vegarhelmingi á móti þungri umferð, á blindhæðum og blindbeygjum, jafnt í rigningu, myrkri sem hálku. Tvöföldun þjóðvega virðist eina leiðin til að verjast þeim og hljóta umferðarþyngstu kaflarnir að njóta þar forgangs. Einnig stafar fólki víða mikil hætta af sundurgröfnum, signum og allt of mjóum vegum þar sem örfáir sentimetrar skilja milli lífs og dauða þegar fjölskyldubílar og flutningabílar mætast á miklum hraða. Flest verða umferðarslysin á umferðarþyngstu vegunum en oft er lífshættan mest á þeim fáfarnari. Lífshætta í umferðinni er þó ekki eina réttlæting vegaframkvæmda. Síðustu öldina hefur Reykjavík verið byggð upp sem þungamiðja opinberrar stjórnsýslu, menntunar, verslunar, heilbrigðisþjónustu og menningar fyrir alla landsmenn en jafnframt hafa stærstu byggðarlög einstakra landshluta verið efld til að sem flestir landsmenn geti notið slíkrar þjónustu. Þessi þéttbýlisstefna hefur valdið umtalsverðri byggðaröskun en flestir eru sammála um að þetta sé skynsamlegri ráðstöfun en að dreifa allri opinberri þjónustu jafnt og þunnt milli stórra og smárra byggðarlaga landsins. Fyrir vikið þarf hins vegar að tryggja að íbúar hinna dreifðu byggða geti af sæmilegu öryggi sótt heilbrigðisþjónustu, menntun, verslun og menningu um þjóðvegi landsins. Þess vegna er fólksfjöldi heldur ekki eini mælikvarðinn á sanngjarna forgangsröðun samgöngubóta. Þannig eru foreldrar og börn á Kjalarnesi til dæmis afar lítill hluti þjóðarinnar en hagsmunir þeirra af undirgöngum undir Vesturlandsveginn afar brýnir. Að sama skapi eru íbúar Norðurlands austan Vaðlaheiðar minnihluti þjóðarinnar en þeir hafa mikla hagsmuni af fyrirhuguðum göngum undir Vaðlaheiðina og öruggum samgöngum allan ársins hring til Akureyrar þar sem börn þeirra fæðast, áætlunarflug þeirra lendir, háskólanemar útskrifast og innkaupakerrur fyllast í lágvöruverslunum. Sú framkvæmd styrkir jafnframt þéttbýlissvæðið á Mið-Norðurlandi frá Sauðárkróki til Siglufjarðar og Húsavíkur þar sem ríflega þrjátíu þúsund manns búa og fólksfjölgun hefur verið um 4% frá síðustu aldamótum. Eðlilega þykir flestum sem öll hagkvæmnis-, öryggis- og sanngirnissjónarmið hnígi að því að þeirra vandamál njóti forgangs og umræða um samgöngumál snýst því auðveldlega upp í illvíga hreppapólitík og ásakanir um kjördæmapot. Vaðlaheiðargöng gagnast Norðlendingum meira en öðrum landsmönnum líkt og tónlistarhúsið Harpa og hátæknisjúkrahús í Þingholtunum gagnast íbúum höfuðborgarsvæðisins meira en öðrum. Mikilvægi þessara samgöngubóta fyrir íbúa Mið-Norðurlands dregur vitaskuld ekki úr nauðsyn brýnna samgöngubóta fyrir íbúa suðvesturhornsins, Vestfirðinga eða Austfirðinga. Fyrr eða síðar þarf að ráðast í allar þessar framkvæmdir og pólitísk forgangsröðun þeirra er erfið en nauðsynleg. Það yrði til mikilla bóta ef stefnumótun í samgöngumálum til næstu áratuga gæti falið í sér formlega forgangsröðun sem rökstudd væri með faglegu mati á margvíslegum og ólíkum ávinningi mismunandi framkvæmda. Það er hins vegar ástæðulaust að níða niður tilteknar framkvæmdir eða ráðast með offorsi að þeim sem tala máli íbúa á einstökum svæðum í samgöngumálum. Sanngjörn forgangsröðun í samgöngumálum byggist á því að við setjum okkur hvert í annars spor. Landsbyggðarfólk sem er búið að skila börnum á barnaheimili og mætt til vinnu tíu mínútum eftir að eldhúsdyrnar lokuðust verður að geta sett sig í spor íbúa suðvesturhornsins sem lenda daglega í seigfljótandi umferðartöfum. Á hinn bóginn þurfa íbúar suðvesturhornsins einnig að ímynda sér augnablik verslanir sínar, háskóla og sjúkrahús handan við fjallaskarð sem oft sé illfært eða jafnvel ófært um að vetrarlagi. Umfram allt þurfa þó blaðamenn á fjölmiðlum allra landsmanna í Reykjavík að setja sig í spor allra landsmanna og stuðla þannig að sanngirni og jafnvægi í opinberri umræðu um samgöngumál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Táknmyndir íslenska lýðveldisins Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Táknmyndir íslenska lýðveldisins skrifar Skoðun Er óverðtryggða lánið að ganga frá fjölskyldunni? Alma Björk Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Tökum Viktor á þetta og enn lengra Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Er mörgum lesendum Vísis slétt sama um afkomu sína og velferð? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Sjá meira
Á undanförnum áratugum hefur margt áunnist í samgöngumálum þjóðarinnar. Bundið slitlag hefur verið lagt á nánast allan hringveginn og flestum erfiðustu umferðarhindrunum á þeirri leið verið rutt úr vegi. Helstu umferðaræðar innan borgarmarkanna hafa verið tvöfaldaðar eða jafnvel þrefaldaðar og tengingar milli þeirra víða auðveldaðar með mislægum gatnamótum. Allir þéttbýliskjarnar landsins eru jafnframt í vegasambandi við hringveginn þótt víða séu slíkir vegir erfiðir og illfærir stóran hluta ársins. Óleyst viðfangsefni í samgöngumálum eru þó jafnframt mörg og brýn. Umferðarþunginn á suðvesturhorni landsins er mikill og ráðast þarf í umfangsmiklar framkvæmdir til að auka umferðaröryggi og draga úr umferðartöfum á mesta annatíma. Utan suðvesturhornsins eru vegir hins vegar víða mjög lélegir, fjallaskörð varasöm og brýr einbreiðar. Þá búa einstakir byggðakjarnar við afar erfiða einangrun frá næstu nágrönnum sínum og nálægum þjónustukjörnum. Hættur leynast víða á þjóðvegum landsins og stafar öllum vegfarendum þannig til dæmis bráð lífshætta af ökuníðingum sem böðlast fram úr á öfugum vegarhelmingi á móti þungri umferð, á blindhæðum og blindbeygjum, jafnt í rigningu, myrkri sem hálku. Tvöföldun þjóðvega virðist eina leiðin til að verjast þeim og hljóta umferðarþyngstu kaflarnir að njóta þar forgangs. Einnig stafar fólki víða mikil hætta af sundurgröfnum, signum og allt of mjóum vegum þar sem örfáir sentimetrar skilja milli lífs og dauða þegar fjölskyldubílar og flutningabílar mætast á miklum hraða. Flest verða umferðarslysin á umferðarþyngstu vegunum en oft er lífshættan mest á þeim fáfarnari. Lífshætta í umferðinni er þó ekki eina réttlæting vegaframkvæmda. Síðustu öldina hefur Reykjavík verið byggð upp sem þungamiðja opinberrar stjórnsýslu, menntunar, verslunar, heilbrigðisþjónustu og menningar fyrir alla landsmenn en jafnframt hafa stærstu byggðarlög einstakra landshluta verið efld til að sem flestir landsmenn geti notið slíkrar þjónustu. Þessi þéttbýlisstefna hefur valdið umtalsverðri byggðaröskun en flestir eru sammála um að þetta sé skynsamlegri ráðstöfun en að dreifa allri opinberri þjónustu jafnt og þunnt milli stórra og smárra byggðarlaga landsins. Fyrir vikið þarf hins vegar að tryggja að íbúar hinna dreifðu byggða geti af sæmilegu öryggi sótt heilbrigðisþjónustu, menntun, verslun og menningu um þjóðvegi landsins. Þess vegna er fólksfjöldi heldur ekki eini mælikvarðinn á sanngjarna forgangsröðun samgöngubóta. Þannig eru foreldrar og börn á Kjalarnesi til dæmis afar lítill hluti þjóðarinnar en hagsmunir þeirra af undirgöngum undir Vesturlandsveginn afar brýnir. Að sama skapi eru íbúar Norðurlands austan Vaðlaheiðar minnihluti þjóðarinnar en þeir hafa mikla hagsmuni af fyrirhuguðum göngum undir Vaðlaheiðina og öruggum samgöngum allan ársins hring til Akureyrar þar sem börn þeirra fæðast, áætlunarflug þeirra lendir, háskólanemar útskrifast og innkaupakerrur fyllast í lágvöruverslunum. Sú framkvæmd styrkir jafnframt þéttbýlissvæðið á Mið-Norðurlandi frá Sauðárkróki til Siglufjarðar og Húsavíkur þar sem ríflega þrjátíu þúsund manns búa og fólksfjölgun hefur verið um 4% frá síðustu aldamótum. Eðlilega þykir flestum sem öll hagkvæmnis-, öryggis- og sanngirnissjónarmið hnígi að því að þeirra vandamál njóti forgangs og umræða um samgöngumál snýst því auðveldlega upp í illvíga hreppapólitík og ásakanir um kjördæmapot. Vaðlaheiðargöng gagnast Norðlendingum meira en öðrum landsmönnum líkt og tónlistarhúsið Harpa og hátæknisjúkrahús í Þingholtunum gagnast íbúum höfuðborgarsvæðisins meira en öðrum. Mikilvægi þessara samgöngubóta fyrir íbúa Mið-Norðurlands dregur vitaskuld ekki úr nauðsyn brýnna samgöngubóta fyrir íbúa suðvesturhornsins, Vestfirðinga eða Austfirðinga. Fyrr eða síðar þarf að ráðast í allar þessar framkvæmdir og pólitísk forgangsröðun þeirra er erfið en nauðsynleg. Það yrði til mikilla bóta ef stefnumótun í samgöngumálum til næstu áratuga gæti falið í sér formlega forgangsröðun sem rökstudd væri með faglegu mati á margvíslegum og ólíkum ávinningi mismunandi framkvæmda. Það er hins vegar ástæðulaust að níða niður tilteknar framkvæmdir eða ráðast með offorsi að þeim sem tala máli íbúa á einstökum svæðum í samgöngumálum. Sanngjörn forgangsröðun í samgöngumálum byggist á því að við setjum okkur hvert í annars spor. Landsbyggðarfólk sem er búið að skila börnum á barnaheimili og mætt til vinnu tíu mínútum eftir að eldhúsdyrnar lokuðust verður að geta sett sig í spor íbúa suðvesturhornsins sem lenda daglega í seigfljótandi umferðartöfum. Á hinn bóginn þurfa íbúar suðvesturhornsins einnig að ímynda sér augnablik verslanir sínar, háskóla og sjúkrahús handan við fjallaskarð sem oft sé illfært eða jafnvel ófært um að vetrarlagi. Umfram allt þurfa þó blaðamenn á fjölmiðlum allra landsmanna í Reykjavík að setja sig í spor allra landsmanna og stuðla þannig að sanngirni og jafnvægi í opinberri umræðu um samgöngumál.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun