Brotin sál Lára Kristín Brynjólfsdóttir skrifar 4. desember 2010 07:00 Í þessu truflaða efnahagsástandi sem herjar yfir Íslendinga hafa margar sálir týnt viðverustað sínum hér á jörðu niðri. Töpuð barátta við geðræna sjúkdóma er nánast daglegur viðburður. Enginn skilur sjálfselsku þeirra sem reyna svo dramatískar aðferðir til að komast í hina hinstu hvílu. Algerlega án skilnings hvað gengið hefur á áður en slíkri aðferð var beitt. Sjálfsvíg eru fordæmd í nútíma samfélagi. Aðstoð ætti að vera til staðar svo þessari aðferð þurfi ekki að beita. Sú er ekki raunin, brotnu einstaklingarnir verða hvað mest fyrir mótlæti og afleiðingum kreppunnar. Fjölskylda og vinir virðast koma fram í hópum eftir að aðstandandi kveður heiminn en voru hvergi sjáanlegir á meðan baráttan var svo hörð. Í öll mín 26 ár í þessu lífi hef ég aldrei hitt eins vel uppbyggða og notalega einstaklinga og þá sem þurfa hvað mest á kerfinu að halda. Æðruleysi, skilningur og umhyggja skín úr augum þessara brotnu einstaklinga sem og þreyta og valdleysi á eigin líðan. Það er erfitt að hafa ekki hlutlæg einkenni; marblett, sár eða kúlu sem við getum sýnt til að fá skilninginn sem svo mikil þörf er á. Erfitt er að leita að þeirri aðstoð sem nauðsynleg er. Oft vegna feluleikja til þess að halda nafni og ímynd, um leið og sjúkdómseinkenni fara að aukast verður heimurinn öðruvísi en áður. Oft er erfitt að muna hvað var venjulegt, ef gleymska um hið raunverulega fer að bæra á sér, hvernig er þá hægt að ná markmiðum um fyrra ástand og bata án hjálpar? Væntumþykja fyrir vanlíðaninni er slík að erfitt er að skilja við hana. Opnunartími göngudeildar geðdeildar hefur rýrnað um helming, deildum hefur fækkað og almennri aðstoð við þá sjúku hefur farið hrakandi svo um munar. Sálbrotin einstaklingur veit hreinlega ekki hvert leita skal eftir takmörkuðu aðstoðinni sem er í boði. Tilfellum hefur fjölgað af sálum sem gátu ekki lifað undir þeim þrýstingi sem slíkur sjúkdómur hefur í för með sér. Vinir, vandamenn og almennir borgarar hafa oft á tíðum takmarkaðan skilning á þessum brotna einstakling sem er þeim þó svo náinn. Við hin sjúku höfum líka takmarkaða þolinmæði, við búum ekki svo vel að geta hundsað okkar frávik, við getum ekki tekið okkur pásu og sniðgengið okkar ástand. Mér þykir hlægilegt en þó framar öllu grátlegt hvernig ætlast er til af okkur að við tökum frí frá veikindum okkar á sumartíma. Deildir sem eru ætíð fullar loka og rúmum fækkar um meira en helming. Einstaklingur hefur fimm klukkustundir á dag til að nálgast þá aðstoð sem hann telur sig þurfa. Það eru fordómar fyrir geðrænum vandamálum. Hræðsla er mikil við þessar sjúku sálir og þarfir þeirra. Oft eru þeir sjúku ekki síður með fordóma og fyrirlíta sjálfa sig fyrir að verða öðruvísi. Bráðamóttaka, lögregla og sjúkraflutningamenn sýna mjög mismunandi hegðun. Sumir hafa þó þann eiginleika að geta gefið brotinni sál þann stuðning og andlega gjöf sem hann þarf á að halda á neyðarstund. En það er því miður mun sjaldgæfara en við höldum. Ætlast er til af okkur að við séum eðlileg, sýnum rétta hegðun. Þó fáum við ekki að vera með. Við erum alltaf hálf utanvelta. Alein ef svo má að orði komast. Þeir einstaklingar sem gefast upp, gefast ekki bara upp á eigin sjúkdóm og vanlíðan heldur einnig á því stóra skarði sem félagsleg tengsl gefa. Það er aldrei litið á okkur sömu augum fyrir og eftir andleg veikindi. Hugsið um þær brotnu sálir sem kvatt hafa þennan heim. Hugsið um vanlíðanina og mótlætið sem sá einstaklingur hefur mögulega mætt á sinni ferð um lífið. Hugsið um þessa hrottafengnu aðferð sem einstaklingur er tilbúinn að leggja á sig til þess að komast frá þessum heimi í þann næsta. Við fæðumst ekki í þennan heim með þrá um að vera frábrugðin, okkur finnst hræðilegt að geta ekki verið eins og hinir. Veikindi verða partur af persónuleika, og persónuleikanum verður ekki auðveldlega breytt. Horfðu upp til brotinnar sálar. Það er sterkur einstaklingur á bak við hana. Mjög sárt þykir mér þó að hugsa til þeirra einstaklinga sem lifðu ekki sumarið af. Svo margir hafa fallið fyrir eigin hendi í þessu þjóðfélagsástandi. Þjóðfélagið er svo upptekið af því að ná endum saman að mannleg umhyggja gleymist. Ég las um það á síðu Hugarafls að kertafleyting hafði verið fyrir þá sem tapað hafa baráttu sinni við geðsjúkdóm. Aldrei las ég um það í fréttum, þó var haldin fjölmenn hátíð um baráttu við fordóma . Við megum ekki vera svona blind á þetta ástand. Við verðum að gera eitthvað í þessu. Afhverju öll þessi þögn? Afhverju kemur ölvun í fréttunum? Afhverju kemur ekki frétt um þann eistakling sem kvaddi lífið á hrottafenginn hátt og krafist svara um það hvar aðstoðin var fyrir hann. Ég held að margir af þeim sem vinna innan veggja spítala megi VAKNA UPP. Það er vel hægt að hjálpa. En það er svo erfitt að nálgast aðstoðina í þessum bága fjárhag þar sem peningar skipta meira máli orðið en líf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinsælast 2010 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal Skoðun Það sem býr í Höllu Hrund Viðar Hreinsson Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson Skoðun Skoðun Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Forseti sem gefur kjark og von Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar Skoðun Offita er langvinnur sjúkdómur Hópur fólks í stjórn Félags fagfólks um offitu skrifar Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson skrifar Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir skrifar Skoðun Nýsköpun er svarið Nótt Thorberg skrifar Skoðun Aleinn í heiminum? Lukka Sigurðardóttir,Katrín Harðardóttir ,Margrét Kristín Blöndal skrifar Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Lokað á börn í vanda Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Sérstök vitleysa Albert Björn Lúðvígsson skrifar Skoðun Fjarheilbrigðisþjónusta Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir skrifar Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Forsetaframbjóðandi með sömu tölu og Jesú Gunnar Karl Halldórsson skrifar Skoðun Einfaldara fyrirkomulag tilvísana Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Málið á að endurspegla fólkið í landinu Birta Björnsdóttir skrifar Skoðun Hreyfing og tengsl Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Eru byssur meira fullorðins? Oddný G. Harðardóttir skrifar Sjá meira
Í þessu truflaða efnahagsástandi sem herjar yfir Íslendinga hafa margar sálir týnt viðverustað sínum hér á jörðu niðri. Töpuð barátta við geðræna sjúkdóma er nánast daglegur viðburður. Enginn skilur sjálfselsku þeirra sem reyna svo dramatískar aðferðir til að komast í hina hinstu hvílu. Algerlega án skilnings hvað gengið hefur á áður en slíkri aðferð var beitt. Sjálfsvíg eru fordæmd í nútíma samfélagi. Aðstoð ætti að vera til staðar svo þessari aðferð þurfi ekki að beita. Sú er ekki raunin, brotnu einstaklingarnir verða hvað mest fyrir mótlæti og afleiðingum kreppunnar. Fjölskylda og vinir virðast koma fram í hópum eftir að aðstandandi kveður heiminn en voru hvergi sjáanlegir á meðan baráttan var svo hörð. Í öll mín 26 ár í þessu lífi hef ég aldrei hitt eins vel uppbyggða og notalega einstaklinga og þá sem þurfa hvað mest á kerfinu að halda. Æðruleysi, skilningur og umhyggja skín úr augum þessara brotnu einstaklinga sem og þreyta og valdleysi á eigin líðan. Það er erfitt að hafa ekki hlutlæg einkenni; marblett, sár eða kúlu sem við getum sýnt til að fá skilninginn sem svo mikil þörf er á. Erfitt er að leita að þeirri aðstoð sem nauðsynleg er. Oft vegna feluleikja til þess að halda nafni og ímynd, um leið og sjúkdómseinkenni fara að aukast verður heimurinn öðruvísi en áður. Oft er erfitt að muna hvað var venjulegt, ef gleymska um hið raunverulega fer að bæra á sér, hvernig er þá hægt að ná markmiðum um fyrra ástand og bata án hjálpar? Væntumþykja fyrir vanlíðaninni er slík að erfitt er að skilja við hana. Opnunartími göngudeildar geðdeildar hefur rýrnað um helming, deildum hefur fækkað og almennri aðstoð við þá sjúku hefur farið hrakandi svo um munar. Sálbrotin einstaklingur veit hreinlega ekki hvert leita skal eftir takmörkuðu aðstoðinni sem er í boði. Tilfellum hefur fjölgað af sálum sem gátu ekki lifað undir þeim þrýstingi sem slíkur sjúkdómur hefur í för með sér. Vinir, vandamenn og almennir borgarar hafa oft á tíðum takmarkaðan skilning á þessum brotna einstakling sem er þeim þó svo náinn. Við hin sjúku höfum líka takmarkaða þolinmæði, við búum ekki svo vel að geta hundsað okkar frávik, við getum ekki tekið okkur pásu og sniðgengið okkar ástand. Mér þykir hlægilegt en þó framar öllu grátlegt hvernig ætlast er til af okkur að við tökum frí frá veikindum okkar á sumartíma. Deildir sem eru ætíð fullar loka og rúmum fækkar um meira en helming. Einstaklingur hefur fimm klukkustundir á dag til að nálgast þá aðstoð sem hann telur sig þurfa. Það eru fordómar fyrir geðrænum vandamálum. Hræðsla er mikil við þessar sjúku sálir og þarfir þeirra. Oft eru þeir sjúku ekki síður með fordóma og fyrirlíta sjálfa sig fyrir að verða öðruvísi. Bráðamóttaka, lögregla og sjúkraflutningamenn sýna mjög mismunandi hegðun. Sumir hafa þó þann eiginleika að geta gefið brotinni sál þann stuðning og andlega gjöf sem hann þarf á að halda á neyðarstund. En það er því miður mun sjaldgæfara en við höldum. Ætlast er til af okkur að við séum eðlileg, sýnum rétta hegðun. Þó fáum við ekki að vera með. Við erum alltaf hálf utanvelta. Alein ef svo má að orði komast. Þeir einstaklingar sem gefast upp, gefast ekki bara upp á eigin sjúkdóm og vanlíðan heldur einnig á því stóra skarði sem félagsleg tengsl gefa. Það er aldrei litið á okkur sömu augum fyrir og eftir andleg veikindi. Hugsið um þær brotnu sálir sem kvatt hafa þennan heim. Hugsið um vanlíðanina og mótlætið sem sá einstaklingur hefur mögulega mætt á sinni ferð um lífið. Hugsið um þessa hrottafengnu aðferð sem einstaklingur er tilbúinn að leggja á sig til þess að komast frá þessum heimi í þann næsta. Við fæðumst ekki í þennan heim með þrá um að vera frábrugðin, okkur finnst hræðilegt að geta ekki verið eins og hinir. Veikindi verða partur af persónuleika, og persónuleikanum verður ekki auðveldlega breytt. Horfðu upp til brotinnar sálar. Það er sterkur einstaklingur á bak við hana. Mjög sárt þykir mér þó að hugsa til þeirra einstaklinga sem lifðu ekki sumarið af. Svo margir hafa fallið fyrir eigin hendi í þessu þjóðfélagsástandi. Þjóðfélagið er svo upptekið af því að ná endum saman að mannleg umhyggja gleymist. Ég las um það á síðu Hugarafls að kertafleyting hafði verið fyrir þá sem tapað hafa baráttu sinni við geðsjúkdóm. Aldrei las ég um það í fréttum, þó var haldin fjölmenn hátíð um baráttu við fordóma . Við megum ekki vera svona blind á þetta ástand. Við verðum að gera eitthvað í þessu. Afhverju öll þessi þögn? Afhverju kemur ölvun í fréttunum? Afhverju kemur ekki frétt um þann eistakling sem kvaddi lífið á hrottafenginn hátt og krafist svara um það hvar aðstoðin var fyrir hann. Ég held að margir af þeim sem vinna innan veggja spítala megi VAKNA UPP. Það er vel hægt að hjálpa. En það er svo erfitt að nálgast aðstoðina í þessum bága fjárhag þar sem peningar skipta meira máli orðið en líf.
Skoðun Ísland í öðru sæti Regnbogakortsins um réttindi hinsegin fólks Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E. Arnarsson skrifar
Skoðun Ég Gísli Hvanndal Jakobsson ætla í framboð til Alþingis með Vinstri grænum Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar