2011, ár endurreisnar! Steingrímur J. Sigfússon skrifar 31. desember 2010 06:00 Hvar erum við sem þjóð á vegi stödd rúmum tveimur árum bak hruninu sem hér varð í október 2008? Óumdeilt er að við höfum glímt við mikla erfiðleika og hefur orðið heilmikið ágengt í að vinna okkur út úr þeim. Áfallið sem hér varð var af þvílíkri stærðargráðu að óraunsætt og barnalegt væri að ætla að allt væri komið í samt lag tveimur árum síðar enda er það auðvitað ekki svo. Fjórir fimmtu hlutar fjármálakerfisins fóru á hliðina, ofvaxinn bygginga- og mannvirkjageiri hrundi saman, þúsundir misstu vinnuna á örfáum mánuðum, skuldir hlóðust á ríkið, tekjur féllu og útgjöld jukust. Samanburður við það sem var á árunum um og fyrir 2007 er líka óraunhæfur því þá lifðum við sannarlega um efni fram, í bólu skuldsetningar og sýndarverðmæta. En, raunhagkerfið íslenska sem ekki hrundi hefur sannað styrk sinn og aðlögunarhæfni. Við áramót 2010 er staðan þessi: Ísland er löngu horfið af listum yfir þær þjóðir sem í mestri hættu eru taldar. Áhættuálagið á Ísland, sem fór yfir 1.000 punkta þegar verst lét eftir hrun, er nú komið niður í um 270 og fer lækkandi, er sem sagt orðið lægra en það var mánuðina fyrir hrunið 2008. Gengi krónunnar hefur styrkst umtalsvert á árinu og nú upp á síðkastið hefur Seðlabankinn hafið kaup gjaldeyris á markaði. Endurfjármögnun bankakerfis og sparisjóða er að mestu lokið og klárast það sem út af stendur væntanlega á allra næstu vikum. Vextir hafa lækkað skarpt eða úr 18% niður í 4,5%, til mikilla hagsbóta fyrir skuldsett heimili og atvinnulíf sem og þá sem hyggja á fjárfestingar. Vextir hér á landi eru nú á svipuðum slóðum og þeir voru á evrusvæðinu 2008. Verðbólga lækkaði jafnt og þétt og er nú í desember komin inn fyrir viðmiðunarmörk Seðlabankans (2,5%) í fyrsta sinn í 7 ár. Gripið hefur verið til umfangsmikilla aðgerða til að aðstoða heimili og fyrirtæki í skuldavanda. Munu yfir 60 þúsund heimili njóta góðs af aðgerðum ríkisstjórnarinnar. Munar þar ekki síst um hærri vaxtabætur og sérstaka vaxtaniðurgreiðslu sem munu nema í heild um 18 mia. kr. Árlegur heildarkostnaður heimila í landinu vegna vaxta og afborgana af húsnæðislánum er um 60 mia. kr. Til viðbótar þessu hafa fyrri úrræði verið verulega bætt, embætti umboðsmanns skuldara komið á fót og sú starfsemi verið stórefld. Samkomulag hefur tekist um að vinna hratt úr skuldavanda lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Fjárlögin 2011 marka mikil tímamót í ríkisfjármálum. Án aðgerða áranna 2009-2011 hefði ríkissjóður stefnt í þrot vegna þess tekjufalls sem hann varð fyrir eftir hrun sem og þeirrar útgjaldaaukningar sem varð í formi stóraukins vaxtakostnaðar, aukins atvinnuleysis og margvíslegs herkostnaðar af völdum hrunsins. Þrátt fyrir mikinn niðurskurð hefur velferðarkerfið verið varið. Samdrátturinn í velferðarútgjöldunum á tveimur og hálfu ári er sennilega á bilinu 6-8% á meðan yfirstjórn og almennur rekstur er kominn í nálægt 20%. Samkvæmt fjárlögum næsta árs verður rétt tæplega 1% afgangur af frumjöfnuði í rekstri ríkisins (15,5 mia kr.). Gangi það eftir verður Ísland eitt af aðeins 8-10 OECD ríkjum sem ná jákvæðum frumjöfnuði á næsta ári. Fáir hefðu spáð að það tækist haustið 2008. Þessum árangri tókst að ná við lokaafgreiðslu fjárlaga þó verulega væri dregið úr niðurskurði, einkum til velferðarmála og sums staðar bætt við. Með fjárlögum ársins 2011 er stærstur hluti nauðsynlegrar aðlögunar ríkisfjármálanna að baki. Í ársbyrjun er fjórða endurskoðun efnahagsáætlunar íslenskra stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á dagskrá og mun marka tímamót. Með henni opnast aðgangur að síðasta hluta gjaldeyrislánanna og sér fyrir endann á áætluninni. Hagvöxtur og atvinnaHagvöxtur er talinn hafa verið 1,2% á þriðja ársfjórðungi þessa árs og allar hagspár gera nú ráð fyrir viðsnúningi hagkerfisins, þ.e. landið er að komast út úr kreppunni. Öll skilyrði eru til að fjárfestingar fari vaxandi á næsta ári. Lækkun vaxta og úrvinnsla á skuldum heimila og ekki síður lítilla og meðalstórra fyrirtækja munu hafa örvandi áhrif. Búast má við að á nýju ári fari ýmis atvinnuverkefni í gang sem sum hver hafa beðið í óvissu frá hruni en önnur eru nýrri af nálinni. Um leið og stöðugleika hefur verið náð og staða landsins og orðspor fer batnandi bíða tækifærin í röðum. Flest bendir til þess að metár sé í vændum í ferðaþjónustu, tækni- og þekkingargreinar og hinn skapandi geiri sækja fram. Glíman við að ná niður atvinnuleysi og áframhaldandi aðgerðir til að gera fjármál hins opinbera sjálfbær verða í forgangi næstu mánuði og misseri. Við erum á réttri leið, en glímunni er hvergi nærri lokið. Auðnist okkur að vinna áfram í sæmilegum friði að hinu gríðarlega mikilvæga verkefni, endurreisn landsins, þá eru okkur allir vegir færir Íslendingum. Góður vinnufriður og stöðugleiki, í efnahagsmálum, á vinnumarkaði og í stjórnmálum, er okkur áfram lífsnauðsynlegur. Það er í okkar höndum að gera árið 2011 að góðu ári, ári mikils umsnúnings til hins betra. Ég þakka Fréttablaðinu og lesendum þess samfylgdina á árinu og óska landsmönnum öllum gleðilegs nýs árs. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Steingrímur J. Sigfússon Mest lesið Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Hvar erum við sem þjóð á vegi stödd rúmum tveimur árum bak hruninu sem hér varð í október 2008? Óumdeilt er að við höfum glímt við mikla erfiðleika og hefur orðið heilmikið ágengt í að vinna okkur út úr þeim. Áfallið sem hér varð var af þvílíkri stærðargráðu að óraunsætt og barnalegt væri að ætla að allt væri komið í samt lag tveimur árum síðar enda er það auðvitað ekki svo. Fjórir fimmtu hlutar fjármálakerfisins fóru á hliðina, ofvaxinn bygginga- og mannvirkjageiri hrundi saman, þúsundir misstu vinnuna á örfáum mánuðum, skuldir hlóðust á ríkið, tekjur féllu og útgjöld jukust. Samanburður við það sem var á árunum um og fyrir 2007 er líka óraunhæfur því þá lifðum við sannarlega um efni fram, í bólu skuldsetningar og sýndarverðmæta. En, raunhagkerfið íslenska sem ekki hrundi hefur sannað styrk sinn og aðlögunarhæfni. Við áramót 2010 er staðan þessi: Ísland er löngu horfið af listum yfir þær þjóðir sem í mestri hættu eru taldar. Áhættuálagið á Ísland, sem fór yfir 1.000 punkta þegar verst lét eftir hrun, er nú komið niður í um 270 og fer lækkandi, er sem sagt orðið lægra en það var mánuðina fyrir hrunið 2008. Gengi krónunnar hefur styrkst umtalsvert á árinu og nú upp á síðkastið hefur Seðlabankinn hafið kaup gjaldeyris á markaði. Endurfjármögnun bankakerfis og sparisjóða er að mestu lokið og klárast það sem út af stendur væntanlega á allra næstu vikum. Vextir hafa lækkað skarpt eða úr 18% niður í 4,5%, til mikilla hagsbóta fyrir skuldsett heimili og atvinnulíf sem og þá sem hyggja á fjárfestingar. Vextir hér á landi eru nú á svipuðum slóðum og þeir voru á evrusvæðinu 2008. Verðbólga lækkaði jafnt og þétt og er nú í desember komin inn fyrir viðmiðunarmörk Seðlabankans (2,5%) í fyrsta sinn í 7 ár. Gripið hefur verið til umfangsmikilla aðgerða til að aðstoða heimili og fyrirtæki í skuldavanda. Munu yfir 60 þúsund heimili njóta góðs af aðgerðum ríkisstjórnarinnar. Munar þar ekki síst um hærri vaxtabætur og sérstaka vaxtaniðurgreiðslu sem munu nema í heild um 18 mia. kr. Árlegur heildarkostnaður heimila í landinu vegna vaxta og afborgana af húsnæðislánum er um 60 mia. kr. Til viðbótar þessu hafa fyrri úrræði verið verulega bætt, embætti umboðsmanns skuldara komið á fót og sú starfsemi verið stórefld. Samkomulag hefur tekist um að vinna hratt úr skuldavanda lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Fjárlögin 2011 marka mikil tímamót í ríkisfjármálum. Án aðgerða áranna 2009-2011 hefði ríkissjóður stefnt í þrot vegna þess tekjufalls sem hann varð fyrir eftir hrun sem og þeirrar útgjaldaaukningar sem varð í formi stóraukins vaxtakostnaðar, aukins atvinnuleysis og margvíslegs herkostnaðar af völdum hrunsins. Þrátt fyrir mikinn niðurskurð hefur velferðarkerfið verið varið. Samdrátturinn í velferðarútgjöldunum á tveimur og hálfu ári er sennilega á bilinu 6-8% á meðan yfirstjórn og almennur rekstur er kominn í nálægt 20%. Samkvæmt fjárlögum næsta árs verður rétt tæplega 1% afgangur af frumjöfnuði í rekstri ríkisins (15,5 mia kr.). Gangi það eftir verður Ísland eitt af aðeins 8-10 OECD ríkjum sem ná jákvæðum frumjöfnuði á næsta ári. Fáir hefðu spáð að það tækist haustið 2008. Þessum árangri tókst að ná við lokaafgreiðslu fjárlaga þó verulega væri dregið úr niðurskurði, einkum til velferðarmála og sums staðar bætt við. Með fjárlögum ársins 2011 er stærstur hluti nauðsynlegrar aðlögunar ríkisfjármálanna að baki. Í ársbyrjun er fjórða endurskoðun efnahagsáætlunar íslenskra stjórnvalda og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á dagskrá og mun marka tímamót. Með henni opnast aðgangur að síðasta hluta gjaldeyrislánanna og sér fyrir endann á áætluninni. Hagvöxtur og atvinnaHagvöxtur er talinn hafa verið 1,2% á þriðja ársfjórðungi þessa árs og allar hagspár gera nú ráð fyrir viðsnúningi hagkerfisins, þ.e. landið er að komast út úr kreppunni. Öll skilyrði eru til að fjárfestingar fari vaxandi á næsta ári. Lækkun vaxta og úrvinnsla á skuldum heimila og ekki síður lítilla og meðalstórra fyrirtækja munu hafa örvandi áhrif. Búast má við að á nýju ári fari ýmis atvinnuverkefni í gang sem sum hver hafa beðið í óvissu frá hruni en önnur eru nýrri af nálinni. Um leið og stöðugleika hefur verið náð og staða landsins og orðspor fer batnandi bíða tækifærin í röðum. Flest bendir til þess að metár sé í vændum í ferðaþjónustu, tækni- og þekkingargreinar og hinn skapandi geiri sækja fram. Glíman við að ná niður atvinnuleysi og áframhaldandi aðgerðir til að gera fjármál hins opinbera sjálfbær verða í forgangi næstu mánuði og misseri. Við erum á réttri leið, en glímunni er hvergi nærri lokið. Auðnist okkur að vinna áfram í sæmilegum friði að hinu gríðarlega mikilvæga verkefni, endurreisn landsins, þá eru okkur allir vegir færir Íslendingum. Góður vinnufriður og stöðugleiki, í efnahagsmálum, á vinnumarkaði og í stjórnmálum, er okkur áfram lífsnauðsynlegur. Það er í okkar höndum að gera árið 2011 að góðu ári, ári mikils umsnúnings til hins betra. Ég þakka Fréttablaðinu og lesendum þess samfylgdina á árinu og óska landsmönnum öllum gleðilegs nýs árs.
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun