Eru söfnin of uppskrúfuð? 23. febrúar 2005 00:01 Sem unnandi nútímalistar hefur það oftar en ekki komið mér á óvart hversu fáir það eru í raun sem njóta hennar, og spyr því hvað veldur. Eftir óvísindalega skoðanakönnun meðal fólks í kringum mig komst ég að því að mörgum þykir hún óskiljanleg og óttalegt bull, listamennirnir setji sig á háan stall og tali eitthvað sem enginn skilur. Algengasta svarið var að fólki finnist eins og listin tæki sig svo hátíðlega og ætti að vera svo merkileg að það væri ekkert fyrir venjulega manneskju að skilja hana og fólk þyrfti helst prófgráður í listum og listasögu til að geta notið hennar. Algengast er að fólk nálgist nútímalist í gegnum söfnin og þá er ég aðallega að tala um myndlist. Í þessari óformlegu könnun minni komst ég nefnilega að því að mörgum þykja söfnin of uppskrúfuð til þess að áhugi sé á að sækja þau sér til gagns og gamans, og fannst áhugavert að velta þeirri spurningu upp hvort það hafi eitthvað að segja hvað varðar almennt áhugaleysi almennings á nútímalist. Ég veit vel að það er fjöldi fólks sem fer á söfn og í gallerý og skoðar list af miklum áhuga. Fyrirbæri eins og Kling & Bang hafa hleypt miklu grósku í hlutina og margt spennandi að gerast, en það er ekki beint hægt að segja að meirihluti fólks sé að kynna sér þessa list. Ég er sannfærð um það að nánast hver einasta manneskja sem komin er yfir 16 ára aldurinn getur nefnt um fimm nöfn á kvikmyndastjörnum á nokkrum sekúndum en gæti varla stunið upp einu nafni á núlifandi myndlistarmanni eða konu. Listin er vissulega erfið og ekki hlaupið að því að skilja hana, því hún er eins og þraut og verkefnið er að leggja það á sig myndast við að skilja hana fordómalaust. Og á meðan í okkur blundar mannlegur áhugi á manneskjunni ætti listin að vekja áhuga hjá mun fleirum en hún gerir í dag, því listinni er ekkert óviðkomandi og hún er ekki yfir neitt eða neinn hafinn. Allir hafa skoðun á nútímalist og það er einmitt það sem gerir hana spennandi, hún vekur upp spurningar, tilfinningar og ýtir við fólki. Þess vegna finnst mér það vera hlutverk safnsins að færa mann nær listinni og gera hana aðgengilega en ekki ýta fólki frá. Andrúmsloftið á safninu skiptir öllu máli og að safnið taki vel á móti manni. Á Laugaveginum er starfandi listasafn í einkaeign sem heitir því einfalda nafni Safn og er sennilega besta safn landsins. Fyrir það fyrsta eru munirnir á safninu einstakir, sýningarnar uppsettar af mikilli fagmennsku og einlægni, og þess helsti kostur er ef til vill sá að gestum safnins líður eins og heima hjá sér. Gestunum er gert kleift að njóta listaverkanna í nálægð, og starfsmaður safnsins ber virðingu fyrir gestinum og leyfir honum að njóta safnsins í friði. Það eru að sjálfsögðu eftirlitsmyndavélar út um allt en án þess að nokkur taki eftir þeim. Sá sem horfir á gestinn er því algerlega ósýnilegur og truflar á engan hátt. Um þessar mundir er þar verk eftir Jóhann Jóhannsson tónlistarmann sem tekur um klukkutíma og leggur hann til í sýningaskránni að fólk tylli sér niður og gefi sér tíma til að njóta þess. Hann segir jafnframt: "Í raun er listasafn einn af fáum opinberum stöðum þar sem fólk getur íhugað í næði, hugleitt og virt hlutina gaumgæfilega fyrir sér, ekki ósvipað því sem fólk gerir í kirkjum." En til þess að það gangi vel þarf manni að líða að maður sé velkominn á safnið. Til þess að fá þetta næði þarf frið, en ekki endilega eins frið og maður sækir sér á bókasafn þar sem allir þegja af því að allir þurfa að einbeita sér við lesturinn. Maður þarf kannski ekki svo mikið að einbeita sér við að stara á listaverkið heldur að hafa frið til að íhuga það og týnast jafnvel í því litla stund. Það er hægt að vera í friði og íhugun þó það sé fólk að tala, þó það sé fólk að teikna, þó það sé fólk sem stendur við hlið manns og starir á sama listaverkið og maður sjálfur. Sá sem gleymir sér í íhugun þarf ekki endilega þögn, heldur einfaldlega fá að vera í friði. Virðing safnsins fyrir gestunum og virðing gestanna fyrir hvorum öðrum skiptir því sköpum. Hinsvegar snýst virðing safnanna oft um listaverkin sjálf og svo mikið er verið að passa upp á þau og upphefja að venjulega manneskjan sem bregður sér inn á safnið er nánast fyrir, og maður fær á tilfinninguna að næst þega tortryggni safnavörðurinn kíkir á manna að maður ætti bara að fara að koma sér út. Söfnin geta nefnilega verið uppskrúfuð vegna þess að þau meta listaverkin meira en gestinn sem kemur að líta á þau og kemur þannig í veg fyrir að samtal milli listaverks á áhorfanda eigi sér stað. Kristín Eva Þórhallsdóttir -kristineva@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Kristín Eva Þórhallsdóttir Mest lesið Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann Skoðun Velkomin til Helvítis Guðný Gústafsdóttir Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun Skoðun Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm skrifar Skoðun Vaxtastefna Seðlabankans – á kostnað launafólks Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson skrifar Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar Skoðun Velkomin til Helvítis Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit við Ísland? Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir skrifar Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson skrifar Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann skrifar Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Farsæl framfaraskref á Sólheimum Sigurjón Örn Þórsson skrifar Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun 1984 og Hunger Games á sama sviðinu Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Mikilvægi aukinnar verndunar hafsvæða og leiðrétting Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Betri leið til einföldunar regluverks Pétur Halldórsson skrifar Skoðun Af Millet-úlpum og öldrunarmálum Þröstur V. Söring skrifar Skoðun Charlie og sjúkleikaverksmiðjan Guðjón Eggert Agnarsson skrifar Skoðun Nú þarf bæði sleggju og vélsög Trausti Hjálmarsson,Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Nútímaviðskipti og lögin sem gleymdist að uppfæra Fróði Steingrímsson skrifar Sjá meira
Sem unnandi nútímalistar hefur það oftar en ekki komið mér á óvart hversu fáir það eru í raun sem njóta hennar, og spyr því hvað veldur. Eftir óvísindalega skoðanakönnun meðal fólks í kringum mig komst ég að því að mörgum þykir hún óskiljanleg og óttalegt bull, listamennirnir setji sig á háan stall og tali eitthvað sem enginn skilur. Algengasta svarið var að fólki finnist eins og listin tæki sig svo hátíðlega og ætti að vera svo merkileg að það væri ekkert fyrir venjulega manneskju að skilja hana og fólk þyrfti helst prófgráður í listum og listasögu til að geta notið hennar. Algengast er að fólk nálgist nútímalist í gegnum söfnin og þá er ég aðallega að tala um myndlist. Í þessari óformlegu könnun minni komst ég nefnilega að því að mörgum þykja söfnin of uppskrúfuð til þess að áhugi sé á að sækja þau sér til gagns og gamans, og fannst áhugavert að velta þeirri spurningu upp hvort það hafi eitthvað að segja hvað varðar almennt áhugaleysi almennings á nútímalist. Ég veit vel að það er fjöldi fólks sem fer á söfn og í gallerý og skoðar list af miklum áhuga. Fyrirbæri eins og Kling & Bang hafa hleypt miklu grósku í hlutina og margt spennandi að gerast, en það er ekki beint hægt að segja að meirihluti fólks sé að kynna sér þessa list. Ég er sannfærð um það að nánast hver einasta manneskja sem komin er yfir 16 ára aldurinn getur nefnt um fimm nöfn á kvikmyndastjörnum á nokkrum sekúndum en gæti varla stunið upp einu nafni á núlifandi myndlistarmanni eða konu. Listin er vissulega erfið og ekki hlaupið að því að skilja hana, því hún er eins og þraut og verkefnið er að leggja það á sig myndast við að skilja hana fordómalaust. Og á meðan í okkur blundar mannlegur áhugi á manneskjunni ætti listin að vekja áhuga hjá mun fleirum en hún gerir í dag, því listinni er ekkert óviðkomandi og hún er ekki yfir neitt eða neinn hafinn. Allir hafa skoðun á nútímalist og það er einmitt það sem gerir hana spennandi, hún vekur upp spurningar, tilfinningar og ýtir við fólki. Þess vegna finnst mér það vera hlutverk safnsins að færa mann nær listinni og gera hana aðgengilega en ekki ýta fólki frá. Andrúmsloftið á safninu skiptir öllu máli og að safnið taki vel á móti manni. Á Laugaveginum er starfandi listasafn í einkaeign sem heitir því einfalda nafni Safn og er sennilega besta safn landsins. Fyrir það fyrsta eru munirnir á safninu einstakir, sýningarnar uppsettar af mikilli fagmennsku og einlægni, og þess helsti kostur er ef til vill sá að gestum safnins líður eins og heima hjá sér. Gestunum er gert kleift að njóta listaverkanna í nálægð, og starfsmaður safnsins ber virðingu fyrir gestinum og leyfir honum að njóta safnsins í friði. Það eru að sjálfsögðu eftirlitsmyndavélar út um allt en án þess að nokkur taki eftir þeim. Sá sem horfir á gestinn er því algerlega ósýnilegur og truflar á engan hátt. Um þessar mundir er þar verk eftir Jóhann Jóhannsson tónlistarmann sem tekur um klukkutíma og leggur hann til í sýningaskránni að fólk tylli sér niður og gefi sér tíma til að njóta þess. Hann segir jafnframt: "Í raun er listasafn einn af fáum opinberum stöðum þar sem fólk getur íhugað í næði, hugleitt og virt hlutina gaumgæfilega fyrir sér, ekki ósvipað því sem fólk gerir í kirkjum." En til þess að það gangi vel þarf manni að líða að maður sé velkominn á safnið. Til þess að fá þetta næði þarf frið, en ekki endilega eins frið og maður sækir sér á bókasafn þar sem allir þegja af því að allir þurfa að einbeita sér við lesturinn. Maður þarf kannski ekki svo mikið að einbeita sér við að stara á listaverkið heldur að hafa frið til að íhuga það og týnast jafnvel í því litla stund. Það er hægt að vera í friði og íhugun þó það sé fólk að tala, þó það sé fólk að teikna, þó það sé fólk sem stendur við hlið manns og starir á sama listaverkið og maður sjálfur. Sá sem gleymir sér í íhugun þarf ekki endilega þögn, heldur einfaldlega fá að vera í friði. Virðing safnsins fyrir gestunum og virðing gestanna fyrir hvorum öðrum skiptir því sköpum. Hinsvegar snýst virðing safnanna oft um listaverkin sjálf og svo mikið er verið að passa upp á þau og upphefja að venjulega manneskjan sem bregður sér inn á safnið er nánast fyrir, og maður fær á tilfinninguna að næst þega tortryggni safnavörðurinn kíkir á manna að maður ætti bara að fara að koma sér út. Söfnin geta nefnilega verið uppskrúfuð vegna þess að þau meta listaverkin meira en gestinn sem kemur að líta á þau og kemur þannig í veg fyrir að samtal milli listaverks á áhorfanda eigi sér stað. Kristín Eva Þórhallsdóttir -kristineva@frettabladid.is
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun
Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar
Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar
Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar
Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar
Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa Skoðun