Stendur okkur á sama? 13. nóvember 2004 00:01 Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Sjá meira
Baráttunni um borgina Fallujah í Írak - borg sem er í um það bil fimmtíu kílómetra fjarlægð frá höfuðborginni Bagdað - virðist nú lokið með sigri Bandaríkjahers og íraska stjórnarhersins og ósigri íslamskrauppreisnarmanna sem ráðið höfðu lögum og lofum í borginni í hálft annað ár. Enginn átti svo sem von á öðrum úrslitum. Engir uppreisnarherir geta staðist öflugasta herveldi heims snúning. En þetta var dýrkeyptur sigur. Uppreisnarmennirnir - sem líka eru kallaðir skæruliðar og hryðjuverkamenn - voru um þrjú þúsund. Íbúar borgarinnar eru um 300 þúsund. Á meðan hinir fyrrnefndu börðust ýmist til síðasta blóðdropa eða komu sér undan til annarra borga til að halda baráttunni áfram lenti allur þorri borgarbúa á vergangi; fólkið flúði sprengjurnar sem rigndi yfir borgina og heimili þeirra og býr nú við skelfilegar aðstæður í nágrenninu þar sem skortir fæði, húsnæði, klæði og lyf. Vegna stríðsaðgerðanna hefur það aðeins notið takmarkaðrar aðstoðar alþjóðlegra hjálparsveita. Það var vitað frá upphafi að árásin á Fallujah yrði blóðugur bardagi. Þess vegna var beðið með hana fram yfir forsetakosningarnar í Bandaríkjunum. Ekki þótti í aðdraganda kosninga bætandi á þær neikvæðu fregnir sem daglega berast frá landinu. En á sömu stundu og Bush forseti lýsti yfir sigri fóru fyrstu orrustuflugvélarnar í loftið og hófu að varpa sprengjum á víghreiður uppreisnarmanna í borginni. Bandaríkjamenn segja að ekki hafi verið komist hjá því að fara í þennan leiðangur. Í Fallujah hafi verið höfuðstöðvar mótspyrnuhreyfingarinnar í landinu, íraskra og erlendra ofstækismanna sem markvisst vinni gegn áformum um að koma á innlendri lýðræðisstjórn. Þaðan hafi verið stýrt sjálfsvígsárásum, mannránum og hvers kyns launráðum gegn stjórninni í Bagdað. Óhugsandi sé að áformin um frjálsar þingkosningar í Írak í lok janúar á næsta ári geti gengið eftir ef Fallujah og önnur álíka svæði séu í höndum andstæðinganna. Þetta mat er vafalaust rétt. Átökin í Írak eru þess eðlis að friðsamlegt samkomulag hefði aldrei náðst við hermdarverkamennina. Bandaríkjamenn áttu líklega aðeins tvo kosti, árás af því tagi sem við höfum orðið vitni að eða uppgjöf. Líklegt er að margir andstæðingar styrjaldarinnar í Írak telji að uppgjöf hefði verið betri kostur. Hefði hún ekki bjargað mannslífum og stórkostlegri eyðileggingu mannvirkja í þessari fornfrægu borg? Því verður varla öðru vísi svarað en játandi. En þá er rétt að hafa í huga að uppgjöf gagnvart uppreisnarmönnum í Fallujah hefði í reynd falið í sér allsherjaruppgjöf í Írak. Hún hefði falið í sér að áformin um að stofna lýðræðisríki í landinu yrðu að engu. Og hún hlyti að leiða til þess að Bandaríkjamenn færu frá Írak. En hvað tæki þá við? Dettur einhverjum í hug að Írakar fengju þá að búa við frið og frelsi? Flestir fréttaskýrendur eru sammála um að uppgjöf og brottför Bandaríkjahers við núverandi aðstæður mundi leiða til enn meiri skelfingar í landinu en nú er. En sigurinn í Fallujah nægir því miður ekki til að koma á röð og reglu í Írak. Átökin halda áfram og breiðast út. Þegar eitt bál hefur verið slökkt kviknar annað. Um margt minnir staða Bandaríkjanna í Írak á mann sem lent hefur í kviksyndi. Hver hreyfing skapar aukna hættu en um leið felur hreyfingarleysi dauðann í sér. Menn velta því fyrir sér hvort Bandaríkjamenn séu kannski, þrátt fyrir sigur í stórorrustum eins og þeirri um Fallujah, búnir að missa tökin á þróun mála í Írak. Að þeir séu lentir í svipaðri stöðu og í Víetnam forðum. Við því er ekkert einhlítt svar til. Aðeins framvindan sjálf svarar þeirri spurningu. Atburðarásin í Írak allt frá því að Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra náðu völdum í landinu sýnir að hún var misráðin og vanhugsuð. Allir fagna því að harðstjóri eins og Saddam Hussein er ekki lengur við völd en við skulum ekki gleyma því að hans líkar drottna víða um heim - meðal annars með velþóknun og jafnvel stuðningi stjórnvalda í lýðræðisríkjum Vesturlanda. Rökstuðningurinn fyrir því að kollvarpa þyrfti stjórn Husseins með þeim hætti sem gert var hefur reynst innantómur. Ýmsir þeirra sem vöruðu við því að fara inn í Írak bentu einmitt á að atburðarás eins og sú sem nú hefur orðið væri óhjákvæmileg. Vestrænu lýðræði, mannréttindum og veraldarhyggju yrði ekki þröngvað upp á íslamskt ríki með hervaldi. Erum við Íslendingar kannski svo uppteknir af nærtækari og hversdagslegri vandamálum að við megum ekki vera að því að leiða hugann að hörmungunum í Fallujah? Stendur okkur kannski á sama? Vonandi ekki. En þegar um hægist á innlendum vettvangi þurfum við að ræða af alvöru hvað - ef eitthvað - við getum lagt til mála sem stuðlað getur að friðsamlegri þróun í Írak. Íslensk stjórnvöld lýstu yfir stuðningi við innrásina í upphafi þannig að segja má að sú staða leggi okkur ákveðnar siðferðilegar skuldbindingar á herðar. Fólkið sem hrakist hefur frá heimilum sínum í Fallujah á það inni hjá okkur.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun