Stafar Evrópu hætta af Tyrkjum? 11. október 2004 00:01 Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins gaf í vikunni sem leið grænt ljós á að formlegar viðræður hæfust við stjórnvöld í Tyrklandi um aðild landsins að sambandinu. Endanleg ákvörðun er í höndum leiðtoga ESB sem koma saman til fundar í desember. Allar líkur eru á því að þeir staðfesti samþykkt framkvæmdastjórnarinnar. Viðræðurnar hefjast þá einhvern tímann á næsta ári; fyrri hluta árs segja Tyrkir vongóðir, seinni hluta árs segja raunsæismenn í höfuðstöðvum ESB í Brussel. Og hve langan tíma munu þær taka? Hvað er langt þangað til Tyrkland með sína 70 milljón íbúa, flesta játandi múhameðstrú, verður orðið eitt af ríkjum ESB? Það mun taka langan tíma, talað er um tíu ár, sumir nefna fimmtán. Tyrklandi verður nefnilega ekki hleypt inn í Evrópusambandið fyrr en það hefur sagt skilið við ýmislegt í fortíð sinni og öruggt verður talið að þar ríki stöðugleiki, traust lýðræði, réttlátt dómskerfi, frjálst markaðshagkerfi og fullt skoðanafrelsi. Á öllum þessum sviðum hefur tyrknesku samfélagi verið ábótavant þó að því hafi hins vegar farið fram á síðustu árum. En betur má ef duga skal segja eftirlitsmenn Evrópusambandsins. Spurt er hér að ofan hvort Evrópu stafi hætta af Tyrkjum. Hvers vegna? Hvað býr á bak við svo ögrandi spurningu? Hvaða hættur gætu falist í aðild Tyrkja að Evrópusambandinu? Um svörin við spurningunni er deilt af miklum ákafa og hita um alla Evrópu. Deilurnar ná inn í ríkisstjórnir Evrópusambandslanda og til embættismanna í Brussel. Það eru einkum fimm atriði sem menn nefna þegar þeir viðra efasemdir um aðild Tyrkja. Í fyrsta lagi ástand mannréttinda í landinu sem er enn óviðunandi þótt þokast hafi í rétta átt á síðustu árum. Í öðru lagi nefna menn að tyrkneskt vinnuafl muni flæða yfir Evrópu og valda uppnámi á evrópskum vinnumarkaði. Í þriðja lagi að íslömsk áhrif geti skaðað kristna menningu í Evrópu og skapað átök milli ólíkra menningarheima. Í fjórða lagi að vegna fátæktar sinnar muni Tyrkland soga til sín megnið af styrkjum og niðurgreiðslum Evrópusambandsins og jaf nvel reynast fjárhag þess ofviða Loks óttast menn að Tyrkjum muni ekki auðnast að gæta landamæra sinna sem liggja að ríkjum araba og í gegnum Tyrkland muni alls kyns hópar, jafnt hryðjuverkamenn sem atvinnuleysingjar, eiga greiða leið til Evrópu. Áhyggjur af þessu tagi eru útbreiddar meðal kjósenda í ríkjum Erópusambandsins. Skoðanakannanir sýna að meirihluti fólks í flestum löndunum er andvígur aðild Tyrkja. Þetta hefur leitt til þess að ýmsir stjórnmálaleiðtogar, svo sem Chirac Frakklandsforseti, sem lýst hafa yfir stuðningi við aðild Tyrkja, hafa lofað því að þeir fái ekki aðild fyrr en um það hafi verið kosið í þjóðaratkvæðagreiðslu. Hin ríkjandi skoðun meðal stjórnmálaforingja og álitsgjafa í Evrópu er þó að aðild Tyrkja að Erópusambandinu hefði fleiri kosti en galla, að því tilskyldu að þeir næðu að uppfylla aðildarskilmálana sem eru strangir. Í því sambandi benda menn á að með íslamskt ríki innanborðs sé Evrópusambandið og hinn vestræni heimur í sterkari og vinsamlegri stöðu en áður gagnvart arabaríkjum og öðrum íslömskum löndum. Tyrkland innan ESB muni getað vísað þessum ríkjum veginn til lýðræðis, frelsis og markaðshagkerfis. Og tyrkneski herinn er öflugur og mundi skipta máli fyrir varnarstöðu Evrópu. Tyrkir hafa runar verið í Atlantshafsbandalaginu um áratugaskeið. Þá er bent á að tyrkneskur markaður skapi ekki síður sóknarfæri en hættur fyrir evrópskt viðskipta- og atvinnulíf. Spurningin um aðild Tyrklands er ekki eina hitamálið sem rætt er og snýr að Evrópusambandinu. Tekist er á um fyrirhugaða stjórnarskrá sambandsins og sýnist sitt hverjum um nauðsyn hennar og inntak. Er ljóst að hún verður ekki staðfest fyrr en greidd hafa verið um hana atkvæði í nokkrum aðildarríkjanna. Óljóst er um hver útkoman úr slíkum kosningum yrði. Vaxandi óánægja er með þróun ýmissa mála innan Evrópusambandsins í þeim ríkjum sem þar hafa ráðið ferðinni frá upphafi, ekki síst Frakklandi og Þýskalandi. Málsmetandi menn eru farnir að spyrja sig hvort Evrópusambandið sé ef til vill að verða of stórt og ósamstíga til að geta skapað sér stöðu við hlið stórvelda eins og Bandaríkjanna, Japans, Kína og Rússlands. Menn velta því fyrir sér hvort of geist hafi farið í stækkun sambandsins og hvort hyggilegt sé að vinna að enn frekari stækkun – hvað þá jafn umdeildri og aðild Tyrkja – meðan ekki hefur tekist að leiða til lykta þær grundvallarspurningar um eðli og starfshætti sambandsins sem stjórnarskrármálið snýst um.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins gaf í vikunni sem leið grænt ljós á að formlegar viðræður hæfust við stjórnvöld í Tyrklandi um aðild landsins að sambandinu. Endanleg ákvörðun er í höndum leiðtoga ESB sem koma saman til fundar í desember. Allar líkur eru á því að þeir staðfesti samþykkt framkvæmdastjórnarinnar. Viðræðurnar hefjast þá einhvern tímann á næsta ári; fyrri hluta árs segja Tyrkir vongóðir, seinni hluta árs segja raunsæismenn í höfuðstöðvum ESB í Brussel. Og hve langan tíma munu þær taka? Hvað er langt þangað til Tyrkland með sína 70 milljón íbúa, flesta játandi múhameðstrú, verður orðið eitt af ríkjum ESB? Það mun taka langan tíma, talað er um tíu ár, sumir nefna fimmtán. Tyrklandi verður nefnilega ekki hleypt inn í Evrópusambandið fyrr en það hefur sagt skilið við ýmislegt í fortíð sinni og öruggt verður talið að þar ríki stöðugleiki, traust lýðræði, réttlátt dómskerfi, frjálst markaðshagkerfi og fullt skoðanafrelsi. Á öllum þessum sviðum hefur tyrknesku samfélagi verið ábótavant þó að því hafi hins vegar farið fram á síðustu árum. En betur má ef duga skal segja eftirlitsmenn Evrópusambandsins. Spurt er hér að ofan hvort Evrópu stafi hætta af Tyrkjum. Hvers vegna? Hvað býr á bak við svo ögrandi spurningu? Hvaða hættur gætu falist í aðild Tyrkja að Evrópusambandinu? Um svörin við spurningunni er deilt af miklum ákafa og hita um alla Evrópu. Deilurnar ná inn í ríkisstjórnir Evrópusambandslanda og til embættismanna í Brussel. Það eru einkum fimm atriði sem menn nefna þegar þeir viðra efasemdir um aðild Tyrkja. Í fyrsta lagi ástand mannréttinda í landinu sem er enn óviðunandi þótt þokast hafi í rétta átt á síðustu árum. Í öðru lagi nefna menn að tyrkneskt vinnuafl muni flæða yfir Evrópu og valda uppnámi á evrópskum vinnumarkaði. Í þriðja lagi að íslömsk áhrif geti skaðað kristna menningu í Evrópu og skapað átök milli ólíkra menningarheima. Í fjórða lagi að vegna fátæktar sinnar muni Tyrkland soga til sín megnið af styrkjum og niðurgreiðslum Evrópusambandsins og jaf nvel reynast fjárhag þess ofviða Loks óttast menn að Tyrkjum muni ekki auðnast að gæta landamæra sinna sem liggja að ríkjum araba og í gegnum Tyrkland muni alls kyns hópar, jafnt hryðjuverkamenn sem atvinnuleysingjar, eiga greiða leið til Evrópu. Áhyggjur af þessu tagi eru útbreiddar meðal kjósenda í ríkjum Erópusambandsins. Skoðanakannanir sýna að meirihluti fólks í flestum löndunum er andvígur aðild Tyrkja. Þetta hefur leitt til þess að ýmsir stjórnmálaleiðtogar, svo sem Chirac Frakklandsforseti, sem lýst hafa yfir stuðningi við aðild Tyrkja, hafa lofað því að þeir fái ekki aðild fyrr en um það hafi verið kosið í þjóðaratkvæðagreiðslu. Hin ríkjandi skoðun meðal stjórnmálaforingja og álitsgjafa í Evrópu er þó að aðild Tyrkja að Erópusambandinu hefði fleiri kosti en galla, að því tilskyldu að þeir næðu að uppfylla aðildarskilmálana sem eru strangir. Í því sambandi benda menn á að með íslamskt ríki innanborðs sé Evrópusambandið og hinn vestræni heimur í sterkari og vinsamlegri stöðu en áður gagnvart arabaríkjum og öðrum íslömskum löndum. Tyrkland innan ESB muni getað vísað þessum ríkjum veginn til lýðræðis, frelsis og markaðshagkerfis. Og tyrkneski herinn er öflugur og mundi skipta máli fyrir varnarstöðu Evrópu. Tyrkir hafa runar verið í Atlantshafsbandalaginu um áratugaskeið. Þá er bent á að tyrkneskur markaður skapi ekki síður sóknarfæri en hættur fyrir evrópskt viðskipta- og atvinnulíf. Spurningin um aðild Tyrklands er ekki eina hitamálið sem rætt er og snýr að Evrópusambandinu. Tekist er á um fyrirhugaða stjórnarskrá sambandsins og sýnist sitt hverjum um nauðsyn hennar og inntak. Er ljóst að hún verður ekki staðfest fyrr en greidd hafa verið um hana atkvæði í nokkrum aðildarríkjanna. Óljóst er um hver útkoman úr slíkum kosningum yrði. Vaxandi óánægja er með þróun ýmissa mála innan Evrópusambandsins í þeim ríkjum sem þar hafa ráðið ferðinni frá upphafi, ekki síst Frakklandi og Þýskalandi. Málsmetandi menn eru farnir að spyrja sig hvort Evrópusambandið sé ef til vill að verða of stórt og ósamstíga til að geta skapað sér stöðu við hlið stórvelda eins og Bandaríkjanna, Japans, Kína og Rússlands. Menn velta því fyrir sér hvort of geist hafi farið í stækkun sambandsins og hvort hyggilegt sé að vinna að enn frekari stækkun – hvað þá jafn umdeildri og aðild Tyrkja – meðan ekki hefur tekist að leiða til lykta þær grundvallarspurningar um eðli og starfshætti sambandsins sem stjórnarskrármálið snýst um.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun