Þögnin sem mótar umræðuna Snorri Ásmundsson skrifar 18. september 2025 09:01 Í nýjum tölvuleik má sjá geimskip ætla að gleypa Eiffelturninn. Myndlíkingin kann að virðast fjarstæðukennd, en hún dregur fram spurningu sem á einnig við í alþjóðlegum stjórnmálum: hverjir hafa vald til að gleypa tákn, raddir og jafnvel umræðu í heilu samfélögunum? Bann við gagnrýni Ísrael hefur um áratugaskeið verið gagnrýnt fyrir hernaðaraðgerðir sínar á herteknu svæðunum. Sameinuðu þjóðirnar hafa ítrekað varpað fram ásökunum um möguleg brot á alþjóðalögum, meðal annars í skýrslu mannréttindaráðs SÞ árið 2022, þar sem fram kemur að „kerfisbundin mismunun og ofbeldi gegn Palestínumönnum gæti talist stríðsglæpir samkvæmt alþjóðalögum.“ Samt er gagnrýni á Ísrael flókin. Margar ríkisstjórnir og fjölmiðlar eru hikandi við að taka undir ásakanirnar, enda óttast þeir að vera stimplaðir sem and-gyðinglegir. Þessi tvíþætta staða, ásakanir annars vegar, þögn hins vegar hefur orðið áberandi í alþjóðlegri umræðu. Tengslanet og áhrif Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels, hefur í áraraðir verið að byggja upp sterkt net alþjóðlegra tengsla. Í skýrslu Transparency International er bent á að spilling í stjórnmálum Ísraels sé viðvarandi vandamál. Þá hafa bandarískir fjölmiðlar á borð við The New York Times og Haaretz fjallað um hvernig stjórnvöld í Ísrael hafa fjárfest í öflugum almannatengslaherferðum erlendis til að verja ímynd sína. Í bandarískri umræðu hafði til dæmis íhaldsmaðurinn Charlie Kirk nefnt að hann hafi orðið fyrir þrýstingi vegna afstöðu sinnar til Ísraels. Þó að frásögn hans sé umdeild, þá varpar hún ljósi á þá staðreynd að bandalagið milli Bandaríkjanna og Ísraels er pólitískt og fjárhagslega rótgróið, og óþægileg gagnrýni getur haft afleiðingar. Ísland og alþjóðlegur þrýstingur Þótt Ísland sé lítið land í þessu samhengi er það ekki undanskilið áhrifum alþjóðlegra hagsmuna. Ísland hefur til að mynda stutt við aðgerðir Evrópusambandsins gegn ólöglegum landtökum Ísraels á Vesturbakkanum. Samt má spyrja: hvernig birtist þessi þrýstingur hér á landi? Eru íslenskir fjölmiðlar og áhrifavaldar frjálsir til að fjalla um málefni Ísraels á sama hátt og önnur alþjóðleg deilumál?Áhugavert er að á sama tíma og Ísland hefur formlega lýst yfir stuðningi við rétt Palestínumanna, þá er gagnrýni á Ísrael innanlands oft varfærin og takmörkuð. Það gæti verið vegna þess að umræðan er flókin, en einnig vegna þess að óbeinn þrýstingur eða ótti við að missa stöðu og tengsl hefur áhrif. Hvað er í húfi? Ef fjölmiðlar, stjórnmálamenn og áhrifafólk velja þögn eða afneitun fremur en að taka þátt í opinni umræðu, þá er hætt við að þögnin verði stefna í sjálfu sér. Þá er það ekki lengur spurning um hvort rétt sé að gagnrýna Ísrael eða ekki heldur hvort samfélögin sjálf séu í stakk búin til að standa vörð um tjáningarfrelsi og sjálfstæða umræðu. Geimskip tölvuleiksins sem gleypir Eiffelturninn er táknmynd. Spurningin er ekki aðeins hvað tapast, heldur hverjir stjórna því sem við megum sjá, heyra og segja. Höfundur er myndlistarmaður og áhugamaður um alþjóðastjórnmál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snorri Ásmundsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í nýjum tölvuleik má sjá geimskip ætla að gleypa Eiffelturninn. Myndlíkingin kann að virðast fjarstæðukennd, en hún dregur fram spurningu sem á einnig við í alþjóðlegum stjórnmálum: hverjir hafa vald til að gleypa tákn, raddir og jafnvel umræðu í heilu samfélögunum? Bann við gagnrýni Ísrael hefur um áratugaskeið verið gagnrýnt fyrir hernaðaraðgerðir sínar á herteknu svæðunum. Sameinuðu þjóðirnar hafa ítrekað varpað fram ásökunum um möguleg brot á alþjóðalögum, meðal annars í skýrslu mannréttindaráðs SÞ árið 2022, þar sem fram kemur að „kerfisbundin mismunun og ofbeldi gegn Palestínumönnum gæti talist stríðsglæpir samkvæmt alþjóðalögum.“ Samt er gagnrýni á Ísrael flókin. Margar ríkisstjórnir og fjölmiðlar eru hikandi við að taka undir ásakanirnar, enda óttast þeir að vera stimplaðir sem and-gyðinglegir. Þessi tvíþætta staða, ásakanir annars vegar, þögn hins vegar hefur orðið áberandi í alþjóðlegri umræðu. Tengslanet og áhrif Benjamin Netanyahu, forsætisráðherra Ísraels, hefur í áraraðir verið að byggja upp sterkt net alþjóðlegra tengsla. Í skýrslu Transparency International er bent á að spilling í stjórnmálum Ísraels sé viðvarandi vandamál. Þá hafa bandarískir fjölmiðlar á borð við The New York Times og Haaretz fjallað um hvernig stjórnvöld í Ísrael hafa fjárfest í öflugum almannatengslaherferðum erlendis til að verja ímynd sína. Í bandarískri umræðu hafði til dæmis íhaldsmaðurinn Charlie Kirk nefnt að hann hafi orðið fyrir þrýstingi vegna afstöðu sinnar til Ísraels. Þó að frásögn hans sé umdeild, þá varpar hún ljósi á þá staðreynd að bandalagið milli Bandaríkjanna og Ísraels er pólitískt og fjárhagslega rótgróið, og óþægileg gagnrýni getur haft afleiðingar. Ísland og alþjóðlegur þrýstingur Þótt Ísland sé lítið land í þessu samhengi er það ekki undanskilið áhrifum alþjóðlegra hagsmuna. Ísland hefur til að mynda stutt við aðgerðir Evrópusambandsins gegn ólöglegum landtökum Ísraels á Vesturbakkanum. Samt má spyrja: hvernig birtist þessi þrýstingur hér á landi? Eru íslenskir fjölmiðlar og áhrifavaldar frjálsir til að fjalla um málefni Ísraels á sama hátt og önnur alþjóðleg deilumál?Áhugavert er að á sama tíma og Ísland hefur formlega lýst yfir stuðningi við rétt Palestínumanna, þá er gagnrýni á Ísrael innanlands oft varfærin og takmörkuð. Það gæti verið vegna þess að umræðan er flókin, en einnig vegna þess að óbeinn þrýstingur eða ótti við að missa stöðu og tengsl hefur áhrif. Hvað er í húfi? Ef fjölmiðlar, stjórnmálamenn og áhrifafólk velja þögn eða afneitun fremur en að taka þátt í opinni umræðu, þá er hætt við að þögnin verði stefna í sjálfu sér. Þá er það ekki lengur spurning um hvort rétt sé að gagnrýna Ísrael eða ekki heldur hvort samfélögin sjálf séu í stakk búin til að standa vörð um tjáningarfrelsi og sjálfstæða umræðu. Geimskip tölvuleiksins sem gleypir Eiffelturninn er táknmynd. Spurningin er ekki aðeins hvað tapast, heldur hverjir stjórna því sem við megum sjá, heyra og segja. Höfundur er myndlistarmaður og áhugamaður um alþjóðastjórnmál.
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar