Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar 31. júlí 2025 07:02 Framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafa nú staðið í marga mánuði, þótt virkjanaleyfið hafi verið fellt úr gildi með dómi Hæstaréttar. Virkjunin er ólögleg. Samt er sprengt og grafið, ýtt og mokað við Þjórsá, alla daga vikunnar eins og enginn dómur hafi fallið. Við Þjórsá er fallegt þessa dagana og landslagið upp á sitt besta, þótt haugar hrúgist upp á bökkunum undir vélagný. Heimahagar okkar og náttúran eru að breytast á ógnarhraða. Framkvæmdaleyfi var kært og úrskurðarnefnd umhverfismála skoðar kæruna. Á meðan stækkar virkjanasvæðið og raskið vegna framkvæmda við óleyfisvirkjun sést orðið langt að. Forstjóri Landsvirkjunar birtir grein eftir grein í fjölmiðlum, þar sem hann hrósar sjálfum sér en áfellist aðra fyrir mistök sem snúist um formsatriði, en efnislega sé undirbúningur Hvammsvirkjunar hafinn yfir vafa. Hann segir Alþingi hafa samþykkt lög óvart, kerfið verið of flókið, stofnanir ekki talað saman og Orkustofnun hafi gefið leyfi of seint. Aldrei minnist forstjórinn á að Landsvirkjun sjálf gæti hafa gert mistök. Hann virðist ekki heldur vita að 12 landeigendur og heimamenn við Þjórsá unnu málið í Hæstarétti. Þeir höfðuðu það ekki vegna formsatriða. Eins og heimilisofbeldi Forstjóri Landsvirkjunar hefur árum saman talað eins og ekkert tjón sé af stórvirkjun í byggð og engin andstaða sé við hana heldur. Það er þöggun og pólitík og ríkisforstjóri sem tekur sér hlutverk stjórnmálamannsins. Mjög ótraustvekjandi er líka að maður sem starfar í umboði þjóðar tali niður Hæstaréttardóm, vitandi að virkjunin skemmir vatn, land, lífríki, laxastofn og hefur fyrir löngu valdið óbætanlegu tjóni á samfélaginu við Þjórsá. Forstjórinn snýr blinda auganu að því, enda með Hvammsvirkjunarþráhyggju, sama hve oft er slegið á puttana á honum.. Landsvirkjun er að knýja í gegn stórvirkjun án leyfa, þegar fullreynt er að ná sáttum við nærsamfélagið. Ef það var þá einhverntímann reynt – því alltaf var áherslan á ímyndasmíð, þöggun, fegrun og hliðrun upplýsinga sem gerir að þeir sem ekkert þekkja til sjá fyrir sér indælis rennslisvirkjun, með glöðum löxum skoppandi um fiskvegi og mikla farsæld sveita í frábærum orkuskiptum. Heimamenn upplifa hinsvegar að fallega sveitin þeirra er orðin iðnaðarsvæði. Forstjórinn blæs á það, enda hefur hann aldrei séð neitt kvikt við Þjórsá, nema sitt fólk og oddvitann. Aðferðin minnir á hvernig heimilisofbeldi er þaggað niður. Ekkert er að, húsbóndinn segir fjölskylduna hamingjusama og sjáist áverkar á konu eða börnum, þá gengu þau óvart á hurð. Sókn er kannski besta vörnin, þegar skákað er í skjóli virkjanabrjálaðs Alþingis. En að svara ekki og þykjast ekki sjá ábendingar um gallaða stórframkvæmd sem gjörbreytir náttúrunni og aðstæðum fólks er valdníðsla. Áfellisdómur yfir Alþingi, segir forstjórinn, af því lög landsins hugnast honum ekki. En er það ekki áfellisdómur yfir Landsvirkjun að hún taki þátt í því að þvinga í gegn ólöglega framkvæmd í stað þess að bíða eftir að ný lög taki gildi eins og venja er í réttarríki? Ólík svör Orkustofnunar og Landsvirkjunar Það er rétt hjá forstjóranum að af Hvammsvirkjun hefur hlotist tjón, efnahagslegt og samfélagslegt. Mikið og ónauðsynlegt. Ábyrgð Landsvirkjunar á því hlýtur einhvern tímann að verða til umræðu. Því það var Landsvirkjun en enginn annar sem stofnaði til rándýrra framkvæmda sem ekki stóðust lög. Sjálfskoðun væri nær en að leika fórnarlamb og bera alla aðra sökum. Þegar Hæstaréttardómur var kveðinn upp um ólögmæti Hvammsvirkjunar, svaraði forstjóri Orkustofnunar spurningum um dóminn eins og eðlilegur embættismaður. Vinna þyrfti gögn málsins og bera saman við ný lög áður en virkjanaleyfi yrði gefið út. Hann sagðist ekki ekki geta svarað fyrir það hvort ráðast þyrfti í breytingar á umfangi virkjunarinnar af umhverfisverndarástæðum. Þetta er svar embættismanns sem ætlar að vinna mál á grundvelli gagna og laga. Forstjóri Landsvirkjunar og orkumálaráðherra þurftu hinsvegar engin gögn og gátu talað niður Hæstaréttardóminn um leið og hann féll. Það hefði einhvern tímann verið talið valda vanhæfi. Stöndum upp og verjum lýðræðið og náttúruna Staða átakanna um virkjun í byggð við Þjórsá hefur í sumar náð að verða samfélagslega hættuleg. Að baki eru mörg ár þar sem Landsvirkjun, ríkið í ríkinu, hefur farið sínu fram. Með síðustu úrskurðum og dómum er þetta orðið öllum ljóst. Þrýst var á Orkustofnun að gefa leyfi með hraði, sem svo ekki stóðst. Heimamenn og landeigendur sóttu rétt sinn á tveimur dómstigum og unnu, en það breytti engu. Svona umgengni um leikreglur samfélagsins er stórhættulegt fordæmi fyrir allar þær framkvæmdir sem framundan eru. Að byggja virkjun án virkjanaleyfis, með langsóttum skýringum á því að allt megi nema vinna ofan í árfarveginum, er eins hver annar fíflagangur sem misbýður allri rökhugsun. Nú þarf fólk að standa upp og verja náttúruna og lýðræðið, gegn embættismönnum og stjórnarherrum sem telja sig hafna yfir lög og reglur. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björg Eva Erlendsdóttir Deilur um Hvammsvirkjun Landsvirkjun Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Skoðun Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 50 þúsund nýir íbúar – Hvernig tryggjum við samheldni? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í fyrsta sæti í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Framkvæmdir við Hvammsvirkjun hafa nú staðið í marga mánuði, þótt virkjanaleyfið hafi verið fellt úr gildi með dómi Hæstaréttar. Virkjunin er ólögleg. Samt er sprengt og grafið, ýtt og mokað við Þjórsá, alla daga vikunnar eins og enginn dómur hafi fallið. Við Þjórsá er fallegt þessa dagana og landslagið upp á sitt besta, þótt haugar hrúgist upp á bökkunum undir vélagný. Heimahagar okkar og náttúran eru að breytast á ógnarhraða. Framkvæmdaleyfi var kært og úrskurðarnefnd umhverfismála skoðar kæruna. Á meðan stækkar virkjanasvæðið og raskið vegna framkvæmda við óleyfisvirkjun sést orðið langt að. Forstjóri Landsvirkjunar birtir grein eftir grein í fjölmiðlum, þar sem hann hrósar sjálfum sér en áfellist aðra fyrir mistök sem snúist um formsatriði, en efnislega sé undirbúningur Hvammsvirkjunar hafinn yfir vafa. Hann segir Alþingi hafa samþykkt lög óvart, kerfið verið of flókið, stofnanir ekki talað saman og Orkustofnun hafi gefið leyfi of seint. Aldrei minnist forstjórinn á að Landsvirkjun sjálf gæti hafa gert mistök. Hann virðist ekki heldur vita að 12 landeigendur og heimamenn við Þjórsá unnu málið í Hæstarétti. Þeir höfðuðu það ekki vegna formsatriða. Eins og heimilisofbeldi Forstjóri Landsvirkjunar hefur árum saman talað eins og ekkert tjón sé af stórvirkjun í byggð og engin andstaða sé við hana heldur. Það er þöggun og pólitík og ríkisforstjóri sem tekur sér hlutverk stjórnmálamannsins. Mjög ótraustvekjandi er líka að maður sem starfar í umboði þjóðar tali niður Hæstaréttardóm, vitandi að virkjunin skemmir vatn, land, lífríki, laxastofn og hefur fyrir löngu valdið óbætanlegu tjóni á samfélaginu við Þjórsá. Forstjórinn snýr blinda auganu að því, enda með Hvammsvirkjunarþráhyggju, sama hve oft er slegið á puttana á honum.. Landsvirkjun er að knýja í gegn stórvirkjun án leyfa, þegar fullreynt er að ná sáttum við nærsamfélagið. Ef það var þá einhverntímann reynt – því alltaf var áherslan á ímyndasmíð, þöggun, fegrun og hliðrun upplýsinga sem gerir að þeir sem ekkert þekkja til sjá fyrir sér indælis rennslisvirkjun, með glöðum löxum skoppandi um fiskvegi og mikla farsæld sveita í frábærum orkuskiptum. Heimamenn upplifa hinsvegar að fallega sveitin þeirra er orðin iðnaðarsvæði. Forstjórinn blæs á það, enda hefur hann aldrei séð neitt kvikt við Þjórsá, nema sitt fólk og oddvitann. Aðferðin minnir á hvernig heimilisofbeldi er þaggað niður. Ekkert er að, húsbóndinn segir fjölskylduna hamingjusama og sjáist áverkar á konu eða börnum, þá gengu þau óvart á hurð. Sókn er kannski besta vörnin, þegar skákað er í skjóli virkjanabrjálaðs Alþingis. En að svara ekki og þykjast ekki sjá ábendingar um gallaða stórframkvæmd sem gjörbreytir náttúrunni og aðstæðum fólks er valdníðsla. Áfellisdómur yfir Alþingi, segir forstjórinn, af því lög landsins hugnast honum ekki. En er það ekki áfellisdómur yfir Landsvirkjun að hún taki þátt í því að þvinga í gegn ólöglega framkvæmd í stað þess að bíða eftir að ný lög taki gildi eins og venja er í réttarríki? Ólík svör Orkustofnunar og Landsvirkjunar Það er rétt hjá forstjóranum að af Hvammsvirkjun hefur hlotist tjón, efnahagslegt og samfélagslegt. Mikið og ónauðsynlegt. Ábyrgð Landsvirkjunar á því hlýtur einhvern tímann að verða til umræðu. Því það var Landsvirkjun en enginn annar sem stofnaði til rándýrra framkvæmda sem ekki stóðust lög. Sjálfskoðun væri nær en að leika fórnarlamb og bera alla aðra sökum. Þegar Hæstaréttardómur var kveðinn upp um ólögmæti Hvammsvirkjunar, svaraði forstjóri Orkustofnunar spurningum um dóminn eins og eðlilegur embættismaður. Vinna þyrfti gögn málsins og bera saman við ný lög áður en virkjanaleyfi yrði gefið út. Hann sagðist ekki ekki geta svarað fyrir það hvort ráðast þyrfti í breytingar á umfangi virkjunarinnar af umhverfisverndarástæðum. Þetta er svar embættismanns sem ætlar að vinna mál á grundvelli gagna og laga. Forstjóri Landsvirkjunar og orkumálaráðherra þurftu hinsvegar engin gögn og gátu talað niður Hæstaréttardóminn um leið og hann féll. Það hefði einhvern tímann verið talið valda vanhæfi. Stöndum upp og verjum lýðræðið og náttúruna Staða átakanna um virkjun í byggð við Þjórsá hefur í sumar náð að verða samfélagslega hættuleg. Að baki eru mörg ár þar sem Landsvirkjun, ríkið í ríkinu, hefur farið sínu fram. Með síðustu úrskurðum og dómum er þetta orðið öllum ljóst. Þrýst var á Orkustofnun að gefa leyfi með hraði, sem svo ekki stóðst. Heimamenn og landeigendur sóttu rétt sinn á tveimur dómstigum og unnu, en það breytti engu. Svona umgengni um leikreglur samfélagsins er stórhættulegt fordæmi fyrir allar þær framkvæmdir sem framundan eru. Að byggja virkjun án virkjanaleyfis, með langsóttum skýringum á því að allt megi nema vinna ofan í árfarveginum, er eins hver annar fíflagangur sem misbýður allri rökhugsun. Nú þarf fólk að standa upp og verja náttúruna og lýðræðið, gegn embættismönnum og stjórnarherrum sem telja sig hafna yfir lög og reglur. Höfundur er framkvæmdastjóri Landverndar.
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun