Faglegt og jákvætt sérfræðiálit Skipulagsstofnunar um Coda Terminal Edda Sif Pind Aradóttir skrifar 14. febrúar 2025 12:02 Í dag lagði Skipulagsstofnun fram álit sitt á umhverfismati Coda Terminal sem Carbfix áætlar að byggja í Straumsvík og á nærliggjandi iðnaðarsvæði. Það er ánægjulegur áfangi fyrir Carbfix og möguleika þess að koma á fót nýrri umfangsmikilli útflutningsgrein fyrir Ísland. Með sérfræðiálitinu er kominn nýr grundvöllur til þess að ræða áætluð áhrif verkefnisins á umhverfi og þær leiðir sem lagt er til að fara í starfseminni til að hámarka þau jákvæðu og lágmarka þau neikvæðu. Í heildina er mikill samhljómur milli álits Skipulagsstofnunar og áætlana Carbfix um víðtæka vöktun sem fyrirtækið hefur lagt fram sem mótvægisaðgerð. Verkefnið er mikilvægt framlag til þess að minnka losun koldíoxíðs (CO2) í andrúmsloftið með því að taka við CO2 frá iðnaði erlendis og hérlendis sem á erfitt með að koma í veg fyrir við losun CO2 í framleiðslunni, og binda það varanlega. Ástæða flutninganna til Íslands frá norðanverðri Evrópu er að ekki eru til staðar basaltberglög á þeim stað sem losunin á sér stað en ákaflega góðar aðstæður til þess hér á landi. Rétt er að nefna að tonn af CO2 hefur jafnmikil áhrif á loftslag sama hvaðan það er losað - skaðleg áhrif þess skipta sér ekki niður á lönd eftir loftslagsbókhaldi. Coda Terminal verkefnið hefur bæði notið stuðnings og fengið gagnrýna umfjöllun og því er það mikilvægur áfangi að fá álit þeirra sérfræðinga og stofnana sem best geta metið áhrifin af nýju verkefni eins og þessu. Því er það ánægjulegt að áherslur Carbfix á vöktun ýmissa þátta og uppbyggingu verkefnisins í áföngumríma vel við álit Skipulagsstofnunar. Í gegnumumhverfismatsferilinn, samráð við hagaðila, umsagnir leyfisveitenda og almennar umsagnir sem bárust á umsagnartíma, hafa komið fram góðar ábendingar sem bætt hafa útfærslu verkefnisins enn frekar. Tökum fyrir það helsta sem kom fram og kemst hvað oftast í umræðuna. Jarðskjálftar Skipulagsstofnun telur að óverulegar líkur séu á örvaðri jarðskjálftavirkni vegna fyrirhugaðra framkvæmda. Komi til þess að skjálftarmælist er líklegt að þeir verði það smáir að fólk greini þá ekki. Skipulagsstofnun tekur fram að forsendur starfseminnar sé samt sem áður góð vöktun og viðbragðsáætlun. Carbfix tekur undir þetta og hefur þegar lagt fram vöktunar- og viðbragðsáætlun varðandi þetta atriði. Vert er að taka fram að Carbfix hefur aldrei orsakað örvaða skjálftavirkni í sinni starfsemi frá upphafi og tekur undir með Skipulagsstofnun að það væri ekki ásættanlegt fyrir íbúa í nágrenninu ef svo væri. Grunnvatn, tjarnir og snefilefni Niðurstaða Skipulagsstofnunar er að allt virðist benda til þess að áhrif Coda-Terminal á grunnvatn verði tiltölulega lítil. Fylgst verði með mögulegum breytingum samfara hverjum áfanga í uppbyggingu Coda Terminal, og tekið á frávikum sem kunna að koma upp. Carbfix hefur þegar sett fram metnaðarfulla vöktunaráætlun sem útfærð verður frekar í samráði við Umhverfis- og orkustofnun. Það er mat Skipulagsstofnunar að fyrirhuguð framkvæmd sé ekki líkleg til að hafa áhrif á vatnsból við Kaldárbotna og í Vatnsendakrikum þar sem þau eru utan áhrifasvæðis niðurdælingar og vatnstöku. Auk þess mun niðurdæling CO2 fara fram langt neðan þeirra svæða sem eru nýtt til neysluvatnsvinnslu fyrir íbúa höfuðborgarsvæðisins. Carbfix tekur undir þetta og hefur þegar útfært mælingar og vöktun svo óvissa minnki jafnt og þétt með meiri gögnum í gegnum alla fjóra áfanga fyrirhugaðrar uppbyggingar. Varðandi áhrif niðurdælingar á grunnvatnsborð er það sérfræðimat Skipulagsstofnunar að þó einhver hækkun yrði á grunnvatnsborði í hraununum suðaustur af Straumsvík ætti það ekki að hafa áhrif á vatnsborð í Heiðmörk eða sunnan Undirhlíða. Vandséð er því að niðurdælingin og steinrenningin geti haft áhrif á grunnvatnsborð við Kleifarvatn, í Heiðmörk eða við Kaldársel. Engu að síður verður eftirlit með þessum vötnum eins og þeim tjörnum sem framkvæmdin getur haft áhrif á, líkt og til dæmis Straumstjarnir, sem eru einstakar á heimsvísu, og Ástjörn einnig. Vöktun á vatnafarsþáttum og kortlagning á náttúrulegum breytileika tjarnanna og bakgrunnsgildum er þegar hafin á vegum Carbfix. Viðbragðsáætlanir og mótvægisaðgerðir vegna mögulegra áhrifa framkvæmdarinnar munu m.a. byggja á þeirri kortlagningu og miða að því að nema viðbrögð og breytingar í kerfinu áður en breytinga verði vart í tjörnunum sjálfum, og þannig koma í veg fyrir hugsanlegar breytingar m.a. með sívöktun í vöktunarholum á og í nágrenni framkvæmdasvæðisins. Fram kemur í lokakafla álitsins að eftir skoðun á skýrslu Vatnaskila sem vann að rannsóknum á svæðinu og þeirra niðurstaðna sem þar koma fram, verði ekki annað sagt en að hún sé unnin af vandvirkni þar sem tekið sé á mögulegum áhrifum af niðurdælingu og steinrenningu CO2. Að því gefnu að fylgst verði vel með breytingum samfara hverjum áfanga og tekið á frávikum sem kunna að koma upp, virðist allt benda til þess að áhrif Coda-Terminal á grunnvatn verði tiltölulega lítil. Verkefnið er hið fyrsta sinnar tegundar á heimsvísu þar sem CO2 er dælt niður til steindabindingar á stórum skala og leggur mikilvægan þekkingargrunn fyrir sambærileg verkefni á heimsvísu. Eðlilega hafa því spunnist upp miklar umræður um áhrifin af svona starfsemi og er það eðlilegur hluti af gerjun í umræðu um nýja iðngrein. Það er eðlilegt að spyrja spurninga um hvernig það virkar að flytja inn milljónir tonna af vökvagerðu CO2 til að breyta því í stein og hvað niðurdælingin þýðir fyrir fólk og náttúru. Líklega verður það innan tíðar talið jafn hversdagslegt og að flytja inn milljónir tonna af bensíni og olíu sem er svo dreift í tanka víðsvegar um landið og við nýtum til að komast leiðar okkar þar til við náum að útrýma notkun jarðefnaeldsneytis. Með því að leggja bæði til verðlaunað hug- og verkvit sem þróað var á Íslandi og gífurlega geymslugetu berglaga á Íslandi er verið að grípa tækifæri til að hafa raunveruleg áhrif í hlýnandi heimi. Coda Terminal mun binda þrjár milljónir tonna árlega af CO2 til viðbótar við til dæmis bindingu Íslands gegnum skóga[1] landsins sem í dag binda um hálfa milljón tonna af CO2 árlega. Það liggur fyrir að ógerningur er að ná loftslagsmarkmiðum nema með því að fanga mikið magn CO2 úr útblæstri iðnaðar sem getur ekki dregið úr losun með öðrum hætti. Á sama tíma megum við ekki gleyma því að mestur árangur mun nást með því að skipta sem allra fyrst yfir í endurnýjanlega orkugjafa og hætta notkun jarðefnaeldsneytis. Höfundur er framkvæmdastýra Carbfix. [1] https://unfccc.int/sites/default/files/resource/NID%202024_Iceland_Submitted%20to%20UNFCCC.pdf Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Edda Sif Aradóttir Coda Terminal Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Í dag lagði Skipulagsstofnun fram álit sitt á umhverfismati Coda Terminal sem Carbfix áætlar að byggja í Straumsvík og á nærliggjandi iðnaðarsvæði. Það er ánægjulegur áfangi fyrir Carbfix og möguleika þess að koma á fót nýrri umfangsmikilli útflutningsgrein fyrir Ísland. Með sérfræðiálitinu er kominn nýr grundvöllur til þess að ræða áætluð áhrif verkefnisins á umhverfi og þær leiðir sem lagt er til að fara í starfseminni til að hámarka þau jákvæðu og lágmarka þau neikvæðu. Í heildina er mikill samhljómur milli álits Skipulagsstofnunar og áætlana Carbfix um víðtæka vöktun sem fyrirtækið hefur lagt fram sem mótvægisaðgerð. Verkefnið er mikilvægt framlag til þess að minnka losun koldíoxíðs (CO2) í andrúmsloftið með því að taka við CO2 frá iðnaði erlendis og hérlendis sem á erfitt með að koma í veg fyrir við losun CO2 í framleiðslunni, og binda það varanlega. Ástæða flutninganna til Íslands frá norðanverðri Evrópu er að ekki eru til staðar basaltberglög á þeim stað sem losunin á sér stað en ákaflega góðar aðstæður til þess hér á landi. Rétt er að nefna að tonn af CO2 hefur jafnmikil áhrif á loftslag sama hvaðan það er losað - skaðleg áhrif þess skipta sér ekki niður á lönd eftir loftslagsbókhaldi. Coda Terminal verkefnið hefur bæði notið stuðnings og fengið gagnrýna umfjöllun og því er það mikilvægur áfangi að fá álit þeirra sérfræðinga og stofnana sem best geta metið áhrifin af nýju verkefni eins og þessu. Því er það ánægjulegt að áherslur Carbfix á vöktun ýmissa þátta og uppbyggingu verkefnisins í áföngumríma vel við álit Skipulagsstofnunar. Í gegnumumhverfismatsferilinn, samráð við hagaðila, umsagnir leyfisveitenda og almennar umsagnir sem bárust á umsagnartíma, hafa komið fram góðar ábendingar sem bætt hafa útfærslu verkefnisins enn frekar. Tökum fyrir það helsta sem kom fram og kemst hvað oftast í umræðuna. Jarðskjálftar Skipulagsstofnun telur að óverulegar líkur séu á örvaðri jarðskjálftavirkni vegna fyrirhugaðra framkvæmda. Komi til þess að skjálftarmælist er líklegt að þeir verði það smáir að fólk greini þá ekki. Skipulagsstofnun tekur fram að forsendur starfseminnar sé samt sem áður góð vöktun og viðbragðsáætlun. Carbfix tekur undir þetta og hefur þegar lagt fram vöktunar- og viðbragðsáætlun varðandi þetta atriði. Vert er að taka fram að Carbfix hefur aldrei orsakað örvaða skjálftavirkni í sinni starfsemi frá upphafi og tekur undir með Skipulagsstofnun að það væri ekki ásættanlegt fyrir íbúa í nágrenninu ef svo væri. Grunnvatn, tjarnir og snefilefni Niðurstaða Skipulagsstofnunar er að allt virðist benda til þess að áhrif Coda-Terminal á grunnvatn verði tiltölulega lítil. Fylgst verði með mögulegum breytingum samfara hverjum áfanga í uppbyggingu Coda Terminal, og tekið á frávikum sem kunna að koma upp. Carbfix hefur þegar sett fram metnaðarfulla vöktunaráætlun sem útfærð verður frekar í samráði við Umhverfis- og orkustofnun. Það er mat Skipulagsstofnunar að fyrirhuguð framkvæmd sé ekki líkleg til að hafa áhrif á vatnsból við Kaldárbotna og í Vatnsendakrikum þar sem þau eru utan áhrifasvæðis niðurdælingar og vatnstöku. Auk þess mun niðurdæling CO2 fara fram langt neðan þeirra svæða sem eru nýtt til neysluvatnsvinnslu fyrir íbúa höfuðborgarsvæðisins. Carbfix tekur undir þetta og hefur þegar útfært mælingar og vöktun svo óvissa minnki jafnt og þétt með meiri gögnum í gegnum alla fjóra áfanga fyrirhugaðrar uppbyggingar. Varðandi áhrif niðurdælingar á grunnvatnsborð er það sérfræðimat Skipulagsstofnunar að þó einhver hækkun yrði á grunnvatnsborði í hraununum suðaustur af Straumsvík ætti það ekki að hafa áhrif á vatnsborð í Heiðmörk eða sunnan Undirhlíða. Vandséð er því að niðurdælingin og steinrenningin geti haft áhrif á grunnvatnsborð við Kleifarvatn, í Heiðmörk eða við Kaldársel. Engu að síður verður eftirlit með þessum vötnum eins og þeim tjörnum sem framkvæmdin getur haft áhrif á, líkt og til dæmis Straumstjarnir, sem eru einstakar á heimsvísu, og Ástjörn einnig. Vöktun á vatnafarsþáttum og kortlagning á náttúrulegum breytileika tjarnanna og bakgrunnsgildum er þegar hafin á vegum Carbfix. Viðbragðsáætlanir og mótvægisaðgerðir vegna mögulegra áhrifa framkvæmdarinnar munu m.a. byggja á þeirri kortlagningu og miða að því að nema viðbrögð og breytingar í kerfinu áður en breytinga verði vart í tjörnunum sjálfum, og þannig koma í veg fyrir hugsanlegar breytingar m.a. með sívöktun í vöktunarholum á og í nágrenni framkvæmdasvæðisins. Fram kemur í lokakafla álitsins að eftir skoðun á skýrslu Vatnaskila sem vann að rannsóknum á svæðinu og þeirra niðurstaðna sem þar koma fram, verði ekki annað sagt en að hún sé unnin af vandvirkni þar sem tekið sé á mögulegum áhrifum af niðurdælingu og steinrenningu CO2. Að því gefnu að fylgst verði vel með breytingum samfara hverjum áfanga og tekið á frávikum sem kunna að koma upp, virðist allt benda til þess að áhrif Coda-Terminal á grunnvatn verði tiltölulega lítil. Verkefnið er hið fyrsta sinnar tegundar á heimsvísu þar sem CO2 er dælt niður til steindabindingar á stórum skala og leggur mikilvægan þekkingargrunn fyrir sambærileg verkefni á heimsvísu. Eðlilega hafa því spunnist upp miklar umræður um áhrifin af svona starfsemi og er það eðlilegur hluti af gerjun í umræðu um nýja iðngrein. Það er eðlilegt að spyrja spurninga um hvernig það virkar að flytja inn milljónir tonna af vökvagerðu CO2 til að breyta því í stein og hvað niðurdælingin þýðir fyrir fólk og náttúru. Líklega verður það innan tíðar talið jafn hversdagslegt og að flytja inn milljónir tonna af bensíni og olíu sem er svo dreift í tanka víðsvegar um landið og við nýtum til að komast leiðar okkar þar til við náum að útrýma notkun jarðefnaeldsneytis. Með því að leggja bæði til verðlaunað hug- og verkvit sem þróað var á Íslandi og gífurlega geymslugetu berglaga á Íslandi er verið að grípa tækifæri til að hafa raunveruleg áhrif í hlýnandi heimi. Coda Terminal mun binda þrjár milljónir tonna árlega af CO2 til viðbótar við til dæmis bindingu Íslands gegnum skóga[1] landsins sem í dag binda um hálfa milljón tonna af CO2 árlega. Það liggur fyrir að ógerningur er að ná loftslagsmarkmiðum nema með því að fanga mikið magn CO2 úr útblæstri iðnaðar sem getur ekki dregið úr losun með öðrum hætti. Á sama tíma megum við ekki gleyma því að mestur árangur mun nást með því að skipta sem allra fyrst yfir í endurnýjanlega orkugjafa og hætta notkun jarðefnaeldsneytis. Höfundur er framkvæmdastýra Carbfix. [1] https://unfccc.int/sites/default/files/resource/NID%202024_Iceland_Submitted%20to%20UNFCCC.pdf
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun