Að lesa Biblíuna eins og Njálu Örn Bárður Jónsson skrifar 13. febrúar 2025 21:00 Það henti þau Frosta og Finnlaugu, að fundu á Netinu dómsaugu, og helling þau lásu heila Biblíu’ án pásu, en hefðu þurft Jesú-glögg gleraugu. Á RÚV birtist áhugavert viðtal við tvo unga menn sem sækja kirkju og lesa Biblíuna og gera sér glögga grein fyrir því að margt í þeirri bók stangast á við tíðarandann. Þeir tjáðu sig án allra öfga eða fordóma. Sjá neðanmáls. Auðvitað er hægt að lesa Biblíuna og misskilja allt í henni, teygja og toga út í hið óendanlega, eins og umræða á Netinu gefur oft til kynna. Togstreita og túlkunarvandi hefur ætíð verið til staðar og verður áfram. Hið rétta og sanna þarf lesandinn að finna með því að greina hismið frá kjarnanum (t.d. Matt 3.12). Biblían er nefnilega á margan hátt eins og Njála. Í báðum ritum finnast sögulegir textar og líka skáldaðir, um mannlegt samfélag, ást og hatur, unað og ógn, elskusemi og órétt, hrylling og hefndir og hvað eina. Í sumum eldfornum textum Biblíunnar sem urðu til meðal hirðingja sem lifðu í eyðimörkum Mið-Austurlanda finnast ótrúleg spakmæli um fagurt mannlíf. Það þarf ekki 300 fermetra einbýli, dönsk verðlaunahúsgögn, sérhannaða lýsingu og Teslu fyrir utan, til að hugsa fagurt og rétt. Tjaldið, tungl og sól nægðu hirðingjum – og loftið ómengað! Á elstu tímum sem Gamla testamentið greinir frá voru ekki til miðstýrð þjóðfélög eins og við þekkjum, ekkert þing, engin ríkisstjórn, ekkert lögregluvald, ekkert yfirvald nema sá sem fór fyrir ættflokki sínum. Hópar voru margir og reglur um samskipti urðu til á löngum tíma, sem varða karla og konur, systkini, ættmenni og aðra. Halda þurfti utan um hópinn og gæta margs í mannlegum samskiptum og tilhleypingum. Ég les Íslendingasögurnar sem sögulegar bókmenntir og kalla þær „sannar skáldsögur“, því þær túlka veruleikann á skáldlegan hátt. Við skiljum ekki veruleikann nema með skáldskap og listum. Biblían er í senn skáld- og listaverk. Í henni er veruleikinn túlkaður og sumar sögurnar eru hreinir demantar eins og t.d. sagan um Adam og Evu í Paradís. Aðeins nánar um þá sögu, sem er eins og málverk skapað með orðum og svo vel gert að maður sér bókstaflega liti og lauf, fólk og fiðrildi. Allt fullkomið! En svo kemur skyndilega, úr einhverju óræðu, myrku djúpi, skepna sem ætíð vekur ugg og ótta með fólki, liðug skepna með klofna tungu, talandi höggormur, hvíslandi og tælandi. Þau vissu að þau máttu neyta allra ávaxta listigarðsins af öllun trjánum – nema einu! En freistingar eru erfiðar og það vissi tælandi tunga höggormsins og hann lagði fyrir þau eina spurningu, mun lúmskari – og örlagaríkari – en nokkru sinni hefur heyrst í flóknustu gátum – Gettu betur – þátta allra landa og í allri mannkynssögunni. Og þau féllu í gildruna! Hvorki var kvikmyndavél né hljóðnemi á staðnum – og NB! – engir áhorfendur! Sagan er nefnilega fiksjón, tilbúin mynd af tilvistarglímu. Hún er sprottin úr sálarlífi höfundar. Líklega var þetta snjalla skáld karlkyns. Ég ímynda mér að hann og konan hafi átt í erjum, börnin verið óþekk, bræður í deilum, systur afundnar og grannarnir geiflandi sig og grettandi í tíma og ótíma. Og enginn bar til að flýja til í faðm Bakkusar og fá sér einn kaldan. Og höfundurinn spyr: Hvernig stendur á því að veröldin er eins og svikin vara, keypt á Netinu og ekki hægt að skila? Þessi saga er um tilvist okkar og samskipti sem ganga ekki upp, sálarflækjur og siðblindu og allt það sem fer úrskeiðis. Af hverju fokkast allt upp hjá mér? spurði höfundur kannski með einhverju óprenthæfu hebresku enskuslettulíki – og er Biblían nú engin pempía þegar kemur að málfari. Geta má þess að í Eden voru engin epli. Jonagold voru ekki komin á markaðinn. Í textanum er bara nefndur ávöxtur. Eplið er síðari tíma innskot rómantískra málara. Þessi saga er táknsaga, túlkunarlykill að mannlífinu. Hún segir allt um okkur og er þar af leiðandi eilíf. Við lærum margt af góðum sögum í Biblíunni – og Njálu líka, en í hvorugri bókanna er þó allt til eftirbreytni. Nei, öðru nær. Djöfulskapur í hebreskum textum eða íslenskum, er ekki til eftirbeytni, heldur aðeins til upplýsingar, sem stílbragð og til að forðast. Um leið eru þessi rit full af sætri visku og minna má á að viskan býr líka í ljótleikanum, lærdóm má draga af drasli. Biblían er bókasafn (bibliotek) og bækur hennar urðu til á löngum tíma og eru 66 auk svonefndra Apókrýfurita sem eru nú aftur með í nýjustu útgáfum íslenskum. Sjá tengil neðanmáls. En í bókinni er gullinn túlkunarlykill. Hann er fólginn í þeirri persónu sem umskapað hefur heim okkar til betri vegar með lögmáli eða leiðsögn kærleikans. Vestræn þjóðfélög hafa þegið öll sín gildi úr huga þeirrar persónu sem mótað hefur heiminn meir en nokkur önnur. Þú veist hvað hann heitir. Hann heitir Jesús – og Nota Bene, með essi í nefnifalli og beygist á okkar ástkæra, ylhýra: Jesús – Jesú – Jesú – Jesú. Einfalt og tært. Biblían og Njála. Þessar tvær bækur sem hér hafa verið nefndar þarf að lesa með það í huga að báðar geyma sögur af syndugu fólki. Byrjar hann nú með syndina, einu sinni enn, sagði kerlingin um prestinn. Já, það þarf að útskýra syndina. Í Nýja testamentinu (NT) er orðið hamartia notað um það sem á íslensku heitir synd, sem merkir geigun, að missa marks, hitta ekki skotskífuna, brenna af í vítaspyrnu, keyra út af, slæsa og húkka í golfi, missa pútt, fara á svig við hið rétta o.s.frv. Syndinni má einnig líkja við brotalöm. Fyrsti bíllinn sem ég eignaðist var syndugur. Hlaup var í stýri og því leitaði hann ætíð út af veginum svo ég varð að gera mitt ýtrast til að halda honum á réttum vegi – og það tókst! Seinna varð mér ljóst í gegnum Biblíuna að í mér er sami vandi, sama geigunin sem veldur því að mér hættir til að fara út af Veginum! Og aftur að lestri Biblíunnar. Hana þarf ætíð að lesa með augum Krists, með Jesú-gleraugum. Við þurfum að flokka textana út frá kærleiksboðskap hans sem kennir okkur að elska allt fólk hverrar trúar sem það er, kynhneigðar, sjálfskilnings eða afstöðu til lífsins. Kristur hjálpar okkur að greina hismið frá kjarnanum í lífinu, í Biblíunni, Njálu, á Netinu og alls staðar. En við þurfum samt ekki að vera sammála öllum skoðunum annarra. Enda er slíkt ógerlegt og er efni í annan pistil. Paradís er horfin, en við erum samt á leiðinni þangað, svo magnað og mótsagnakennt sem það er nú þetta líf. Góðar stundir. — Höfundur er pastor emeritus Hér er hægt að hlusta á lestur höfundar á greininni hér. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þjóðkirkjan Örn Bárður Jónsson Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir Skoðun Tími formanns Afstöðu liðinn Ólafur Ágúst Hraundal Skoðun Hvar á ég heima? Aðgengi fólks með POTS að heilbrigðisþjónustu Hugrún Vignisdóttir Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson Skoðun „Við getum ekki": Þrjú orð sem svíkja börn á hverjum degi Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson Skoðun Lærum af reynslunni Hlöðver Skúli Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Austurland lykilhlekkur í varnarmálum Ragnar Sigurðsson skrifar Skoðun Áhyggjur af fyrirhugaðri sameiningu Hljóðbókasafns Íslands Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Fjárfesting í færni Maj-Britt Hjördís Briem skrifar Skoðun Hvar á ég heima? Aðgengi fólks með POTS að heilbrigðisþjónustu Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Lærum af reynslunni Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason skrifar Skoðun „Við getum ekki": Þrjú orð sem svíkja börn á hverjum degi Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Hróplegt óréttlæti í lífeyrismálum Finnbjörn A. Hermansson skrifar Skoðun Tími formanns Afstöðu liðinn Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Þögnin sem mótar umræðuna Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Minni sóun, meiri verðmæti Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskennd tiltekt Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Konukot Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar – rolluþjóð með framtíð í hampi Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Við hvað erum við hrædd? Ingvi Hrafn Laxdal Victorsson skrifar Skoðun Höfuðborgin eftir fimmtíu ár, hvað erum við að tala um? Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar Skoðun Einn pakki á dag Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Látum verkin tala! Victor Guðmundsson skrifar Skoðun Hörmungarnar sem heimurinn hunsar Ragnar Schram skrifar Skoðun Dýrasti staður í heimi Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Grafið undan grunnstoð ríka samfélagsins Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Milljarðar evra streyma enn til Pútíns Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar Skoðun Að þétta byggð Halldór Eiríksson skrifar Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Slökkvum ekki Ljósið Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Sjá meira
Það henti þau Frosta og Finnlaugu, að fundu á Netinu dómsaugu, og helling þau lásu heila Biblíu’ án pásu, en hefðu þurft Jesú-glögg gleraugu. Á RÚV birtist áhugavert viðtal við tvo unga menn sem sækja kirkju og lesa Biblíuna og gera sér glögga grein fyrir því að margt í þeirri bók stangast á við tíðarandann. Þeir tjáðu sig án allra öfga eða fordóma. Sjá neðanmáls. Auðvitað er hægt að lesa Biblíuna og misskilja allt í henni, teygja og toga út í hið óendanlega, eins og umræða á Netinu gefur oft til kynna. Togstreita og túlkunarvandi hefur ætíð verið til staðar og verður áfram. Hið rétta og sanna þarf lesandinn að finna með því að greina hismið frá kjarnanum (t.d. Matt 3.12). Biblían er nefnilega á margan hátt eins og Njála. Í báðum ritum finnast sögulegir textar og líka skáldaðir, um mannlegt samfélag, ást og hatur, unað og ógn, elskusemi og órétt, hrylling og hefndir og hvað eina. Í sumum eldfornum textum Biblíunnar sem urðu til meðal hirðingja sem lifðu í eyðimörkum Mið-Austurlanda finnast ótrúleg spakmæli um fagurt mannlíf. Það þarf ekki 300 fermetra einbýli, dönsk verðlaunahúsgögn, sérhannaða lýsingu og Teslu fyrir utan, til að hugsa fagurt og rétt. Tjaldið, tungl og sól nægðu hirðingjum – og loftið ómengað! Á elstu tímum sem Gamla testamentið greinir frá voru ekki til miðstýrð þjóðfélög eins og við þekkjum, ekkert þing, engin ríkisstjórn, ekkert lögregluvald, ekkert yfirvald nema sá sem fór fyrir ættflokki sínum. Hópar voru margir og reglur um samskipti urðu til á löngum tíma, sem varða karla og konur, systkini, ættmenni og aðra. Halda þurfti utan um hópinn og gæta margs í mannlegum samskiptum og tilhleypingum. Ég les Íslendingasögurnar sem sögulegar bókmenntir og kalla þær „sannar skáldsögur“, því þær túlka veruleikann á skáldlegan hátt. Við skiljum ekki veruleikann nema með skáldskap og listum. Biblían er í senn skáld- og listaverk. Í henni er veruleikinn túlkaður og sumar sögurnar eru hreinir demantar eins og t.d. sagan um Adam og Evu í Paradís. Aðeins nánar um þá sögu, sem er eins og málverk skapað með orðum og svo vel gert að maður sér bókstaflega liti og lauf, fólk og fiðrildi. Allt fullkomið! En svo kemur skyndilega, úr einhverju óræðu, myrku djúpi, skepna sem ætíð vekur ugg og ótta með fólki, liðug skepna með klofna tungu, talandi höggormur, hvíslandi og tælandi. Þau vissu að þau máttu neyta allra ávaxta listigarðsins af öllun trjánum – nema einu! En freistingar eru erfiðar og það vissi tælandi tunga höggormsins og hann lagði fyrir þau eina spurningu, mun lúmskari – og örlagaríkari – en nokkru sinni hefur heyrst í flóknustu gátum – Gettu betur – þátta allra landa og í allri mannkynssögunni. Og þau féllu í gildruna! Hvorki var kvikmyndavél né hljóðnemi á staðnum – og NB! – engir áhorfendur! Sagan er nefnilega fiksjón, tilbúin mynd af tilvistarglímu. Hún er sprottin úr sálarlífi höfundar. Líklega var þetta snjalla skáld karlkyns. Ég ímynda mér að hann og konan hafi átt í erjum, börnin verið óþekk, bræður í deilum, systur afundnar og grannarnir geiflandi sig og grettandi í tíma og ótíma. Og enginn bar til að flýja til í faðm Bakkusar og fá sér einn kaldan. Og höfundurinn spyr: Hvernig stendur á því að veröldin er eins og svikin vara, keypt á Netinu og ekki hægt að skila? Þessi saga er um tilvist okkar og samskipti sem ganga ekki upp, sálarflækjur og siðblindu og allt það sem fer úrskeiðis. Af hverju fokkast allt upp hjá mér? spurði höfundur kannski með einhverju óprenthæfu hebresku enskuslettulíki – og er Biblían nú engin pempía þegar kemur að málfari. Geta má þess að í Eden voru engin epli. Jonagold voru ekki komin á markaðinn. Í textanum er bara nefndur ávöxtur. Eplið er síðari tíma innskot rómantískra málara. Þessi saga er táknsaga, túlkunarlykill að mannlífinu. Hún segir allt um okkur og er þar af leiðandi eilíf. Við lærum margt af góðum sögum í Biblíunni – og Njálu líka, en í hvorugri bókanna er þó allt til eftirbreytni. Nei, öðru nær. Djöfulskapur í hebreskum textum eða íslenskum, er ekki til eftirbeytni, heldur aðeins til upplýsingar, sem stílbragð og til að forðast. Um leið eru þessi rit full af sætri visku og minna má á að viskan býr líka í ljótleikanum, lærdóm má draga af drasli. Biblían er bókasafn (bibliotek) og bækur hennar urðu til á löngum tíma og eru 66 auk svonefndra Apókrýfurita sem eru nú aftur með í nýjustu útgáfum íslenskum. Sjá tengil neðanmáls. En í bókinni er gullinn túlkunarlykill. Hann er fólginn í þeirri persónu sem umskapað hefur heim okkar til betri vegar með lögmáli eða leiðsögn kærleikans. Vestræn þjóðfélög hafa þegið öll sín gildi úr huga þeirrar persónu sem mótað hefur heiminn meir en nokkur önnur. Þú veist hvað hann heitir. Hann heitir Jesús – og Nota Bene, með essi í nefnifalli og beygist á okkar ástkæra, ylhýra: Jesús – Jesú – Jesú – Jesú. Einfalt og tært. Biblían og Njála. Þessar tvær bækur sem hér hafa verið nefndar þarf að lesa með það í huga að báðar geyma sögur af syndugu fólki. Byrjar hann nú með syndina, einu sinni enn, sagði kerlingin um prestinn. Já, það þarf að útskýra syndina. Í Nýja testamentinu (NT) er orðið hamartia notað um það sem á íslensku heitir synd, sem merkir geigun, að missa marks, hitta ekki skotskífuna, brenna af í vítaspyrnu, keyra út af, slæsa og húkka í golfi, missa pútt, fara á svig við hið rétta o.s.frv. Syndinni má einnig líkja við brotalöm. Fyrsti bíllinn sem ég eignaðist var syndugur. Hlaup var í stýri og því leitaði hann ætíð út af veginum svo ég varð að gera mitt ýtrast til að halda honum á réttum vegi – og það tókst! Seinna varð mér ljóst í gegnum Biblíuna að í mér er sami vandi, sama geigunin sem veldur því að mér hættir til að fara út af Veginum! Og aftur að lestri Biblíunnar. Hana þarf ætíð að lesa með augum Krists, með Jesú-gleraugum. Við þurfum að flokka textana út frá kærleiksboðskap hans sem kennir okkur að elska allt fólk hverrar trúar sem það er, kynhneigðar, sjálfskilnings eða afstöðu til lífsins. Kristur hjálpar okkur að greina hismið frá kjarnanum í lífinu, í Biblíunni, Njálu, á Netinu og alls staðar. En við þurfum samt ekki að vera sammála öllum skoðunum annarra. Enda er slíkt ógerlegt og er efni í annan pistil. Paradís er horfin, en við erum samt á leiðinni þangað, svo magnað og mótsagnakennt sem það er nú þetta líf. Góðar stundir. — Höfundur er pastor emeritus Hér er hægt að hlusta á lestur höfundar á greininni hér.
Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun
Skoðun Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason skrifar
Skoðun Pólitískt ofbeldi, fasismi og tvískinnungur valdsins Davíð Aron Routley,Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Örugg heilbrigðisþjónusta fyrir öll börn frá upphafi - Alþjóðlegur dagur sjúklingaöryggis 2025 María Heimisdóttir skrifar
Skoðun Mennskan er fórnarlamb Menningarstríðsins! - Tilvist fólks er aldrei hugmyndafræði eða skoðun! Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Speglar geta aðeins logið – um hlutlægni, huglægni og mennskuna Hjalti Hrafn Hafþórsson skrifar
Skoðun Þegar viðskiptalíkan Vesturlanda er stríð – og almenningur borgar brúsann Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hvítþvottur í skugga samstöðu – þegar lögreglan mótmælir því sem hún sjálf reynir að þagga niður Daníel Þór Bjarnason Skoðun