Þjóðarátak í umönnun eldra fólks Einar Magnússon og Þráinn Þorvaldsson skrifa 25. janúar 2025 21:31 Anna var komin á efri ár og hafði undanfarin ár átt erfitt með að halda sér í góðu líkamsástandi. Hún hafði lengi fundið fyrir orkuleysi, stirðleika í liðum og var oftast þreytt í lok dags. Hún borðaði að mestu leyti unnar matvörur og hreyfði sig lítið vegna þess að hún taldi sig ekki hafa tíma. Anna ákvað að skrá sig í líkamsrækt. Hún byrjaði smátt með léttum styrktaræfingum á tækjum með leiðsögn þjálfara. Á fyrstu mánuðunum fann hún hvernig úthald hennar jókst smám saman. Nokkrum mánuðum síðar var Anna með betri líkamsstöðu. Liðir hennar voru ekki lengur stirðir, og hún var orðin orkumeiri. Anna hélt áfram að stunda líkamsrækt og snæða hollan mat. „Ég hafði aldrei ímyndað mér hve góð áhrif þetta myndi hafa á lífsgæði mín.“ sagði Anna. Þessi tilbúna saga er reynsla margra. Vitað er að hreyfing, mataræði og lífsstíll skipta mestu máli í forvörnum gegn sjúkdómum. Flestir vita þó af eigin reynslu að ekki er auðvelt að breyta um lífsstíl, hreyfa sig og borða hollt. Fleira þarf til en góð áform og þar á meðal fjárhagslegur stuðningur, ekki síst fyrir margt eldra fólk sem hefur minna milli handanna. Í hreyfingu aldraðra hefur sannast að sú hugmyndafræði sem heilsuefling með handleiðslu grundvallast á skiptir mestu máli. Þá hugmyndafræði hefur Dr. Janus Guðlaugsson menntað sig í, þróað og innleitt á undanförnum árum með mjög góðum árangri um land allt. Markmið Janusar heilsueflingar eru m.a. að: bæta heilsutengdar forvarnir - efla hreyfifærni - bæta styrk og þol - auka líkamlega afkastagetu og bæta heilsu og lífsgæði. Langtíma markmið verkefnisins eru að gera einstaklingum kleift að takast lengur á við athafnir daglegs lífs, búa lengur í sjálfstæðri búsetu og hafa möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Við eldri borgarar sem ritum þennan pistil höfum notið þess á undanförnum árum að taka þátt í heilsueflingarverkefni Janusar. Við höfum fundið hvað sú þátttaka skiptir miklu máli fyrir heilsu okkar og teljum fátt geti haft meira forvarnargildi. Því kemur okkur ekki á óvart að í skýrslu OECD frá árinu 20221 kemur fram að að þeir sem taka þátt í heilsueflingu Janusar eiga kost á að lengja líf sitt um allt að 7 ár. Einnig kemur fram í skýrslu OECD að með reglulegri hreyfingu megi koma í veg fyrir um 464 tegundir langvinnra sjúkdóma þar af 37% hjarta- og æðasjúkdóma. Nokkur sveitarfélög hafa áttað sig á þessu og því ákveðið að styrkja þátttöku eldra fólks í heilsueflingarverkefni Janusar. Hins vegar vekur það athygli okkar að hvorki heilbrigðisyfirvöld né stærstu sveitarfélögin virðast hafa áttað sig á að styrkur til slíkrar heilsueflingar eru smáaurar borið saman við þann sparnað í heilbrigðisútgjöldum sem af styrknum leiðir svo ekki sé talað um þau lífsgæði sem af hljótast. Áskrift hjá Janusi heilsueflingu kostar kr. 24.900 á mánuði. Í því er m.a. innifalið heilsurækt, heilsufarsmælingar, markviss leiðsögn 3x í viku, heilsutengd fræðsluerindi og aðgengi að heilsuappi. Greiðsluþátttaka sveitarfélaganna í verkefninu sem taka þátt í kostnaði er mismunandi en hún er um 50-80% af kostnaði verkefnisins. Ef rekstrarkostaður við ársdvöl eins einstaklings á dvalar og hjúkrunarheimili er um 20 milljónir króna þá þarf ekki marga til að greiða niður verkefni sem þetta. Í raun þarf aðeins að fresta innlögn á hjúkrunarheimili fyrir t.d. einn einstakling í Fjarðarbyggð á ári til að greiða verkefnið þar niður og gott betur. Ef t.d. næðist að seinka þörf fyrir 100 hjúkrunarrými næðist 2ja milljarða króna sparnaður á einu ári hjá hinu opinbera. Þá eru ekki meðtaldar auknar tekjur sveitarfélaganna vegna meiri útsvarstekna fólks sem getur verið lengur en ella á vinnumarkaði, dvelur lengur í eigin húsnæði og þarf síður á heimaþjónustu að halda. Svipuð dæmi mætti nefna um sparnað sem skipulögð gagnreynd heilsuefling aldraðra hefur í för með sér á kostnaði vegna læknis- og sjúkrahúsaðgerða og lyfjakostnaðar. Nefna mætti kostnað vegna sykursýkislyfja sem hefur margfaldast á undanförnum árum, einkum vegna tilkomu nýrra og mjög dýrra lyfja sem bæði hafa verið notuð við sykursýki 2 og til þyngdarstjórnunar. Kostnaður vegna þessara lyfja er nú kominn á 3ja milljarð hjá Sjúkratryggingum en þann kostnað má lækka verulega og mælanlega með skipulegri framkvæmd um aukna hreyfingu og líkamsrækt sem er vitað að geti að miklu leyti dregið úr offitu og sykursýki 2. Svona mætti lengi telja hvað varðar aðra sjúkdóma. Að okkar mati er hér komin góð og ódýr sparnaðarleið fyrir sveitarfélög og nýja ríkisstjórn sem hefur auglýst eftir sparnaðarleiðum auk þess að kveða á um þjóðarverkefni í umönnun eldra fólks í stjórnarsáttmála. Til langs tíma er um að ræða miljarða sparnað fyrir þjóðfélagið. Við hvetjum því nýja ríkisstjórn og öll sveitarfélög til þess að styðja eldri borgara til þátttöku í heilsueflingarverkefni, þeim og samfélaginu öllu til heilla. Höfundar eru tveir eldriborgarar. 1 OECD (2022), Healthy Eating and Active Lifestyles: Best Practices in Public Health, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/40f65568-en. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eldri borgarar Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Anna var komin á efri ár og hafði undanfarin ár átt erfitt með að halda sér í góðu líkamsástandi. Hún hafði lengi fundið fyrir orkuleysi, stirðleika í liðum og var oftast þreytt í lok dags. Hún borðaði að mestu leyti unnar matvörur og hreyfði sig lítið vegna þess að hún taldi sig ekki hafa tíma. Anna ákvað að skrá sig í líkamsrækt. Hún byrjaði smátt með léttum styrktaræfingum á tækjum með leiðsögn þjálfara. Á fyrstu mánuðunum fann hún hvernig úthald hennar jókst smám saman. Nokkrum mánuðum síðar var Anna með betri líkamsstöðu. Liðir hennar voru ekki lengur stirðir, og hún var orðin orkumeiri. Anna hélt áfram að stunda líkamsrækt og snæða hollan mat. „Ég hafði aldrei ímyndað mér hve góð áhrif þetta myndi hafa á lífsgæði mín.“ sagði Anna. Þessi tilbúna saga er reynsla margra. Vitað er að hreyfing, mataræði og lífsstíll skipta mestu máli í forvörnum gegn sjúkdómum. Flestir vita þó af eigin reynslu að ekki er auðvelt að breyta um lífsstíl, hreyfa sig og borða hollt. Fleira þarf til en góð áform og þar á meðal fjárhagslegur stuðningur, ekki síst fyrir margt eldra fólk sem hefur minna milli handanna. Í hreyfingu aldraðra hefur sannast að sú hugmyndafræði sem heilsuefling með handleiðslu grundvallast á skiptir mestu máli. Þá hugmyndafræði hefur Dr. Janus Guðlaugsson menntað sig í, þróað og innleitt á undanförnum árum með mjög góðum árangri um land allt. Markmið Janusar heilsueflingar eru m.a. að: bæta heilsutengdar forvarnir - efla hreyfifærni - bæta styrk og þol - auka líkamlega afkastagetu og bæta heilsu og lífsgæði. Langtíma markmið verkefnisins eru að gera einstaklingum kleift að takast lengur á við athafnir daglegs lífs, búa lengur í sjálfstæðri búsetu og hafa möguleika á að starfa lengur á vinnumarkaði. Við eldri borgarar sem ritum þennan pistil höfum notið þess á undanförnum árum að taka þátt í heilsueflingarverkefni Janusar. Við höfum fundið hvað sú þátttaka skiptir miklu máli fyrir heilsu okkar og teljum fátt geti haft meira forvarnargildi. Því kemur okkur ekki á óvart að í skýrslu OECD frá árinu 20221 kemur fram að að þeir sem taka þátt í heilsueflingu Janusar eiga kost á að lengja líf sitt um allt að 7 ár. Einnig kemur fram í skýrslu OECD að með reglulegri hreyfingu megi koma í veg fyrir um 464 tegundir langvinnra sjúkdóma þar af 37% hjarta- og æðasjúkdóma. Nokkur sveitarfélög hafa áttað sig á þessu og því ákveðið að styrkja þátttöku eldra fólks í heilsueflingarverkefni Janusar. Hins vegar vekur það athygli okkar að hvorki heilbrigðisyfirvöld né stærstu sveitarfélögin virðast hafa áttað sig á að styrkur til slíkrar heilsueflingar eru smáaurar borið saman við þann sparnað í heilbrigðisútgjöldum sem af styrknum leiðir svo ekki sé talað um þau lífsgæði sem af hljótast. Áskrift hjá Janusi heilsueflingu kostar kr. 24.900 á mánuði. Í því er m.a. innifalið heilsurækt, heilsufarsmælingar, markviss leiðsögn 3x í viku, heilsutengd fræðsluerindi og aðgengi að heilsuappi. Greiðsluþátttaka sveitarfélaganna í verkefninu sem taka þátt í kostnaði er mismunandi en hún er um 50-80% af kostnaði verkefnisins. Ef rekstrarkostaður við ársdvöl eins einstaklings á dvalar og hjúkrunarheimili er um 20 milljónir króna þá þarf ekki marga til að greiða niður verkefni sem þetta. Í raun þarf aðeins að fresta innlögn á hjúkrunarheimili fyrir t.d. einn einstakling í Fjarðarbyggð á ári til að greiða verkefnið þar niður og gott betur. Ef t.d. næðist að seinka þörf fyrir 100 hjúkrunarrými næðist 2ja milljarða króna sparnaður á einu ári hjá hinu opinbera. Þá eru ekki meðtaldar auknar tekjur sveitarfélaganna vegna meiri útsvarstekna fólks sem getur verið lengur en ella á vinnumarkaði, dvelur lengur í eigin húsnæði og þarf síður á heimaþjónustu að halda. Svipuð dæmi mætti nefna um sparnað sem skipulögð gagnreynd heilsuefling aldraðra hefur í för með sér á kostnaði vegna læknis- og sjúkrahúsaðgerða og lyfjakostnaðar. Nefna mætti kostnað vegna sykursýkislyfja sem hefur margfaldast á undanförnum árum, einkum vegna tilkomu nýrra og mjög dýrra lyfja sem bæði hafa verið notuð við sykursýki 2 og til þyngdarstjórnunar. Kostnaður vegna þessara lyfja er nú kominn á 3ja milljarð hjá Sjúkratryggingum en þann kostnað má lækka verulega og mælanlega með skipulegri framkvæmd um aukna hreyfingu og líkamsrækt sem er vitað að geti að miklu leyti dregið úr offitu og sykursýki 2. Svona mætti lengi telja hvað varðar aðra sjúkdóma. Að okkar mati er hér komin góð og ódýr sparnaðarleið fyrir sveitarfélög og nýja ríkisstjórn sem hefur auglýst eftir sparnaðarleiðum auk þess að kveða á um þjóðarverkefni í umönnun eldra fólks í stjórnarsáttmála. Til langs tíma er um að ræða miljarða sparnað fyrir þjóðfélagið. Við hvetjum því nýja ríkisstjórn og öll sveitarfélög til þess að styðja eldri borgara til þátttöku í heilsueflingarverkefni, þeim og samfélaginu öllu til heilla. Höfundar eru tveir eldriborgarar. 1 OECD (2022), Healthy Eating and Active Lifestyles: Best Practices in Public Health, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/40f65568-en.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun