Evrópa og Bandaríkin í skugga hægri öfga Reynir Böðvarsson skrifar 13. janúar 2025 18:01 Árið 2025 stendur hinn vestræni heimur á krossgötum, þar sem hægri öfgaflokkar hafa náð völdum í Bandaríkjunum og einnig nú þegar eða eru nærri því að ná völdum í fjölda ríkja Evrópu. Undanfari þessarar þróunar er að sjálfsögðu margþættur, en má meðal annars rekja til aukinnar pólitískrar sundrungar, efnahagslegra óstöðugleika og öryggisógnana, ímyndaðra eða ekki, sem hægri öfgahreyfingar hafa nýtt sér til að ala á ótta og skapa þannig sundrungu. Ýmislegt bendir til að hergagnaiðnaðurinn á vesturlöndum eigi hlut að máli á bak við tjöldin. Í Evrópu hefur hægri öfgastefna öðlast nýtt líf með því að byggja á óánægju með hefðbundin stjórnmálaöfl. Þjóðernisflokkar í mörgum löndum hafa ýtt undir tortryggni gagnvart innflytjendum og alþjóðastofnunum. Þeir hafa í auknum mæli unnið fylgi með kröfum um harðari innflytjendastefnu, aukið fullveldi þjóðríkja og andstöðu við Evrópusambandið. Í þessu nýja landslagi hefur samstarf við ríki eins og Rússland aukist í skjóli vaxandi tortryggni gagnvart vestrænum stofnunum. Á sama tíma hefur fjölmiðlafrelsi og réttarríkið verið skorið við nögl víða, þar sem stjórnvöld hafa staðið í vegi fyrir andstöðu og tryggt sér yfirráð yfir dómstólum og fjölmiðlum. Í Ungverjalandi, Ítalíu og Finnlandi hafa hægri öfgahreyfingar komist í ríkisstjórn og í löndum eins og Hollandi, Frakklandi, Þýskalandi, Austurríki og Svíþjóð hafa hægri hreyfingar, sem einu sinni þóttu jaðarhópar, komist í valdastöður á þingi með loforðum um að tryggja „öruggt samfélag“ og bregðast við meintu „menningarlegu niðurbroti“. Í öllum þessum löndum er andúð á fjölbreytileika og hnattvæðingu notuð til að réttlæta takmarkanir á mannréttindum og stóraukin völd ríkisins notuð til þess að takmarka frelsi jaðarhópa. Þessi þróun hefur gert þjóðernissinnaða stjórnmálamenn ráðandi, þar sem stefnt er að því að styrkja „hefðbundin gildi“ í andstöðu við frjálslynda lýðræðishefð. Í Bandaríkjunum hefur hægri öfgaöldunni fylgt dramatísk pólitísk breyting. Eftir byltingarkenndar kosningar náði flokkur undir forystu öfgaþjóðernissinna valdi í báðum deildum Bandaríkjaþings og fengu sinn fulltrúa, Donald Trump, sem forseta. Með skírskotun til ótta vegna samfélagslegra breytinga, vaxandi innflytjendafjölda og „útlendrar ógnar“, hefur stjórn þeirra farið í gegnum víðtækar breytingar á samfélagsgerðinni. Löggjöf sem takmarkar réttindi minnihlutahópa og kynþátta verður innleidd, ásamt hertri stefnu í innflytjendamálum. Ríkisstofnanir hafa orðið vettvangur fyrir pólitíska hreinsanir, þar sem óvinsælum embættismönnum verður ýtt til hliðar fyrir þá sem eru stjórnvöldum þóknanlegir. Báðum megin Atlantshafsins hefur hægri öfgastefnan sameinast í baráttu gegn fjölbreytileika, umburðarlyndi og hnattvæðingu. Alþjóðleg samvinna, þar á meðal á sviði loftslagsmála, hefur minnkað, þar sem þjóðernishyggja hefur fengið forgang fram yfir alþjóðlegar lausnir. Þessi þróun hefur leitt til aukinnar spennu á heimsvísu, þar sem stórveldi eins og Kína og einnig Rússland nýta sér pólitíska veikleika Vesturlanda til að auka áhrif sín. Lýðræðið sjálft er augljóslega í hættu. Með því að grafa undan frjálsum fjölmiðlum, réttarkerfi og mannréttindum hefur hægri öfgastefnan náð að styrkja stöðu sína, oft undir yfirskini laga og reglna. Óvissa ríkir um framtíð vestrænna lýðræðisríkja, þar sem átök um grunngildi og grundvallarréttindi verða sífellt harðari og dýpri. Spurningin er hvort lýðræðisöflin hafi nokkurn möguleika á að snúa þessari þróun við eða hvort nýtt pólitískt landslag sé að mótast til lengri tíma. Höfundur er sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reynir Böðvarsson Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Sjá meira
Árið 2025 stendur hinn vestræni heimur á krossgötum, þar sem hægri öfgaflokkar hafa náð völdum í Bandaríkjunum og einnig nú þegar eða eru nærri því að ná völdum í fjölda ríkja Evrópu. Undanfari þessarar þróunar er að sjálfsögðu margþættur, en má meðal annars rekja til aukinnar pólitískrar sundrungar, efnahagslegra óstöðugleika og öryggisógnana, ímyndaðra eða ekki, sem hægri öfgahreyfingar hafa nýtt sér til að ala á ótta og skapa þannig sundrungu. Ýmislegt bendir til að hergagnaiðnaðurinn á vesturlöndum eigi hlut að máli á bak við tjöldin. Í Evrópu hefur hægri öfgastefna öðlast nýtt líf með því að byggja á óánægju með hefðbundin stjórnmálaöfl. Þjóðernisflokkar í mörgum löndum hafa ýtt undir tortryggni gagnvart innflytjendum og alþjóðastofnunum. Þeir hafa í auknum mæli unnið fylgi með kröfum um harðari innflytjendastefnu, aukið fullveldi þjóðríkja og andstöðu við Evrópusambandið. Í þessu nýja landslagi hefur samstarf við ríki eins og Rússland aukist í skjóli vaxandi tortryggni gagnvart vestrænum stofnunum. Á sama tíma hefur fjölmiðlafrelsi og réttarríkið verið skorið við nögl víða, þar sem stjórnvöld hafa staðið í vegi fyrir andstöðu og tryggt sér yfirráð yfir dómstólum og fjölmiðlum. Í Ungverjalandi, Ítalíu og Finnlandi hafa hægri öfgahreyfingar komist í ríkisstjórn og í löndum eins og Hollandi, Frakklandi, Þýskalandi, Austurríki og Svíþjóð hafa hægri hreyfingar, sem einu sinni þóttu jaðarhópar, komist í valdastöður á þingi með loforðum um að tryggja „öruggt samfélag“ og bregðast við meintu „menningarlegu niðurbroti“. Í öllum þessum löndum er andúð á fjölbreytileika og hnattvæðingu notuð til að réttlæta takmarkanir á mannréttindum og stóraukin völd ríkisins notuð til þess að takmarka frelsi jaðarhópa. Þessi þróun hefur gert þjóðernissinnaða stjórnmálamenn ráðandi, þar sem stefnt er að því að styrkja „hefðbundin gildi“ í andstöðu við frjálslynda lýðræðishefð. Í Bandaríkjunum hefur hægri öfgaöldunni fylgt dramatísk pólitísk breyting. Eftir byltingarkenndar kosningar náði flokkur undir forystu öfgaþjóðernissinna valdi í báðum deildum Bandaríkjaþings og fengu sinn fulltrúa, Donald Trump, sem forseta. Með skírskotun til ótta vegna samfélagslegra breytinga, vaxandi innflytjendafjölda og „útlendrar ógnar“, hefur stjórn þeirra farið í gegnum víðtækar breytingar á samfélagsgerðinni. Löggjöf sem takmarkar réttindi minnihlutahópa og kynþátta verður innleidd, ásamt hertri stefnu í innflytjendamálum. Ríkisstofnanir hafa orðið vettvangur fyrir pólitíska hreinsanir, þar sem óvinsælum embættismönnum verður ýtt til hliðar fyrir þá sem eru stjórnvöldum þóknanlegir. Báðum megin Atlantshafsins hefur hægri öfgastefnan sameinast í baráttu gegn fjölbreytileika, umburðarlyndi og hnattvæðingu. Alþjóðleg samvinna, þar á meðal á sviði loftslagsmála, hefur minnkað, þar sem þjóðernishyggja hefur fengið forgang fram yfir alþjóðlegar lausnir. Þessi þróun hefur leitt til aukinnar spennu á heimsvísu, þar sem stórveldi eins og Kína og einnig Rússland nýta sér pólitíska veikleika Vesturlanda til að auka áhrif sín. Lýðræðið sjálft er augljóslega í hættu. Með því að grafa undan frjálsum fjölmiðlum, réttarkerfi og mannréttindum hefur hægri öfgastefnan náð að styrkja stöðu sína, oft undir yfirskini laga og reglna. Óvissa ríkir um framtíð vestrænna lýðræðisríkja, þar sem átök um grunngildi og grundvallarréttindi verða sífellt harðari og dýpri. Spurningin er hvort lýðræðisöflin hafi nokkurn möguleika á að snúa þessari þróun við eða hvort nýtt pólitískt landslag sé að mótast til lengri tíma. Höfundur er sósíalisti.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun