Á ábyrgð okkar allra Grímur Grímsson skrifar 27. nóvember 2024 12:22 Ég hef verið lögreglumaður í hátt í fjóra áratugi. Síðustu ár hef ég verið fulltrúi íslenskra lögregluyfirvalda hjá Europol, löggæslustofnun Evrópusambandsins. Fyrir og eftir veru mína þar hef ég stýrt rannsóknarsviði lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu þar sem rannsökuð eru skipulögð og alvarleg brotastarfsemi, s.s. kynferðisbrot, ofbeldisbrot, og peningaþvætti. Það er skemmst frá því að segja að málefni barna koma við sögu í öllum þessum málaflokkum á einn eða annan hátt, hvort sem brotið er gegn börnum eða þau sjálf brotleg. Það er sammerkt með aðstæðum á Íslandi og annars staðar í Evrópu að málefni barna eru alls staðar til umræðu. Nægir þar að nefna þann vanda sem Svíar hafa staðið frammi fyrir undanfarin ár og teygir nú anga sína til hinna Norðurlandanna. Ofbeldi gegn börnum Algengasta birtingarmynd ofbeldis gegn börnum er heimilisofbeldi, þ.e. þegar aðrir fjölskyldumeðlimir beita barn ofbeldi eða barn er á heimili þar sem ofbeldi er beitt. Undanfarinn áratug hefur lögreglan unnið eftir sérstöku verklagi þegar kemur að heimilisofbeldismálum. Sú vinna er í nánu sambandi við barnavernd og félagsþjónustu viðkomandi sveitarfélags. Markmið þessarar nálgunar er að brjóta upp neikvætt mynstur og er horft til þess að heimilisofbeldi sé ein heild en ekki samansafn einstakra tilvika. Afleiðingar langvarandi ofbeldis á heimilum eru skelfilegar. Börn sem upplifa heimilið ekki sem griðarstað eru margfalt líklegri til að flosna upp úr námi, leiðast út í neyslu og einangrast. Öll þau sem koma að málefnum þessara barna verða að búa yfir bjargráðum til að aðstoða börn í þessum áhættuhópi. Þar þarf að fá sem flesta að borðinu og skapa sátt um aðgerðir. Mál sem varða börn í viðkvæmri stöðu eru oftar en ekki með flóknustu málum lögreglunnar hverju sinni og það er alls ekki sama hvernig á þeim er tekið. Börn sem beita ofbeldi Fyrir nokkrum árum bar mikið á því að börn á aldursbilinu 13 til 18 ára voru að birta myndbönd af ofbeldi og niðurlægingu sem þau beittu önnur börn á svipuðum aldri. Á þessu var tekið með samstilltu átaki lögreglu og barnaverndarnefnda og eftir það dró mjög úr þessari hegðun ungmenna. En þessi hegðun blossar alltaf upp annað slagið. Lögreglan tekur á þessum málum með mismunandi hætti eftir aldri gerandans. Það er tilfinning þeirra sem starfað hafa í lögreglunni að netnotkun þar sem ofbeldi er normalíserað sé ástæða þessarar hegðunar og það verður ekki sagt nógu oft að foreldrar og forráðamenn og jafnvel kennarar og þjálfarar/leiðbeinendur í tómstundastarfi þurfa að tala við börn um hegðun sem þessa og freista þess að koma til skila alvarlegum afleiðingum hegðunarinnar. Innan lögreglu kæmi fræðsla sem þessi í hlut samfélagslögreglumanna en undanfarið hefur verið lagt upp með að auka hlut slíkrar löggæslu. Afleiðingar fyrir barn sem verður fyrir ofbeldi og niðurlægingu jafnaldra sinna geta verið mjög alvarlegar. Börn geta freistast til þess að hefna sín og þá er hætta á því að viðbrögðin verði yfirdrifin vegna hræðslu og þá jafnvel að vopnum sé beitt. Hnífaburður ungmenna hefur aukist mjög undanfarin ár og hefur lögregla lýst áhyggjum sínum af þessari þróun. Flest börn segja að þau hafi með sér hnífa til að verja sig. Það er nauðsynlegt að ræða það við börn alls staðar að slíkt sé óásættanleg afstaða og að sjá til þess að þau geri sér grein fyrir hættunni sem af þessu hlýst. Mál undanfarinna mánaða og ára þar sem börn og ungt fólk hafa beitt hnífi með mjög alvarlegum afleiðingum eru til marks um hættuna sem fylgir því að fólk, þar með talið börn, gangi um með hnífa. Hvað er til ráða? Öflugar forvarnir er grundvöllur þess að árangur náist í málum sem snúa að öryggi barna á Íslandi. Við verðum að vinda ofan af þeirri þróun sem við sjáum allt í kringum okkur og grípa til aðgerða hið snarasta. Slíkar aðgerðir verða að ná til og vera í fullu samráði við foreldra, skólafólk, þjálfara og leiðbeinendur í íþróttum og tómstundastarfi, barnavernd og lögreglu. Ef við náum árangri varðandi börn í viðkvæmri stöðu þá verður hann sýnilegur á svo margan hátt. Það er til mikils að vinna ef okkur tekst með samhentu átaki að grípa börn í hættu. Höfundur er yfirlögregluþjónn hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu og skipar þriðja sæti á lista Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Ofbeldi gegn börnum Viðreisn Grímur Grímsson Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Ég hef verið lögreglumaður í hátt í fjóra áratugi. Síðustu ár hef ég verið fulltrúi íslenskra lögregluyfirvalda hjá Europol, löggæslustofnun Evrópusambandsins. Fyrir og eftir veru mína þar hef ég stýrt rannsóknarsviði lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu þar sem rannsökuð eru skipulögð og alvarleg brotastarfsemi, s.s. kynferðisbrot, ofbeldisbrot, og peningaþvætti. Það er skemmst frá því að segja að málefni barna koma við sögu í öllum þessum málaflokkum á einn eða annan hátt, hvort sem brotið er gegn börnum eða þau sjálf brotleg. Það er sammerkt með aðstæðum á Íslandi og annars staðar í Evrópu að málefni barna eru alls staðar til umræðu. Nægir þar að nefna þann vanda sem Svíar hafa staðið frammi fyrir undanfarin ár og teygir nú anga sína til hinna Norðurlandanna. Ofbeldi gegn börnum Algengasta birtingarmynd ofbeldis gegn börnum er heimilisofbeldi, þ.e. þegar aðrir fjölskyldumeðlimir beita barn ofbeldi eða barn er á heimili þar sem ofbeldi er beitt. Undanfarinn áratug hefur lögreglan unnið eftir sérstöku verklagi þegar kemur að heimilisofbeldismálum. Sú vinna er í nánu sambandi við barnavernd og félagsþjónustu viðkomandi sveitarfélags. Markmið þessarar nálgunar er að brjóta upp neikvætt mynstur og er horft til þess að heimilisofbeldi sé ein heild en ekki samansafn einstakra tilvika. Afleiðingar langvarandi ofbeldis á heimilum eru skelfilegar. Börn sem upplifa heimilið ekki sem griðarstað eru margfalt líklegri til að flosna upp úr námi, leiðast út í neyslu og einangrast. Öll þau sem koma að málefnum þessara barna verða að búa yfir bjargráðum til að aðstoða börn í þessum áhættuhópi. Þar þarf að fá sem flesta að borðinu og skapa sátt um aðgerðir. Mál sem varða börn í viðkvæmri stöðu eru oftar en ekki með flóknustu málum lögreglunnar hverju sinni og það er alls ekki sama hvernig á þeim er tekið. Börn sem beita ofbeldi Fyrir nokkrum árum bar mikið á því að börn á aldursbilinu 13 til 18 ára voru að birta myndbönd af ofbeldi og niðurlægingu sem þau beittu önnur börn á svipuðum aldri. Á þessu var tekið með samstilltu átaki lögreglu og barnaverndarnefnda og eftir það dró mjög úr þessari hegðun ungmenna. En þessi hegðun blossar alltaf upp annað slagið. Lögreglan tekur á þessum málum með mismunandi hætti eftir aldri gerandans. Það er tilfinning þeirra sem starfað hafa í lögreglunni að netnotkun þar sem ofbeldi er normalíserað sé ástæða þessarar hegðunar og það verður ekki sagt nógu oft að foreldrar og forráðamenn og jafnvel kennarar og þjálfarar/leiðbeinendur í tómstundastarfi þurfa að tala við börn um hegðun sem þessa og freista þess að koma til skila alvarlegum afleiðingum hegðunarinnar. Innan lögreglu kæmi fræðsla sem þessi í hlut samfélagslögreglumanna en undanfarið hefur verið lagt upp með að auka hlut slíkrar löggæslu. Afleiðingar fyrir barn sem verður fyrir ofbeldi og niðurlægingu jafnaldra sinna geta verið mjög alvarlegar. Börn geta freistast til þess að hefna sín og þá er hætta á því að viðbrögðin verði yfirdrifin vegna hræðslu og þá jafnvel að vopnum sé beitt. Hnífaburður ungmenna hefur aukist mjög undanfarin ár og hefur lögregla lýst áhyggjum sínum af þessari þróun. Flest börn segja að þau hafi með sér hnífa til að verja sig. Það er nauðsynlegt að ræða það við börn alls staðar að slíkt sé óásættanleg afstaða og að sjá til þess að þau geri sér grein fyrir hættunni sem af þessu hlýst. Mál undanfarinna mánaða og ára þar sem börn og ungt fólk hafa beitt hnífi með mjög alvarlegum afleiðingum eru til marks um hættuna sem fylgir því að fólk, þar með talið börn, gangi um með hnífa. Hvað er til ráða? Öflugar forvarnir er grundvöllur þess að árangur náist í málum sem snúa að öryggi barna á Íslandi. Við verðum að vinda ofan af þeirri þróun sem við sjáum allt í kringum okkur og grípa til aðgerða hið snarasta. Slíkar aðgerðir verða að ná til og vera í fullu samráði við foreldra, skólafólk, þjálfara og leiðbeinendur í íþróttum og tómstundastarfi, barnavernd og lögreglu. Ef við náum árangri varðandi börn í viðkvæmri stöðu þá verður hann sýnilegur á svo margan hátt. Það er til mikils að vinna ef okkur tekst með samhentu átaki að grípa börn í hættu. Höfundur er yfirlögregluþjónn hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu og skipar þriðja sæti á lista Viðreisnar í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun