Menntamál eru efnahagsmál: Tími fyrir nýja nálgun Björn Leví Gunnarsson skrifar 2. nóvember 2024 21:31 Oft er sagt að menntun sé lykillinn að framtíðinni. En hvað gerist þegar við vanrækjum lykilinn sjálfan? Menntakerfið okkar hefur setið á hakanum allt of lengi. Kennarar, sem eru burðarás í uppbyggingu samfélagsins, glíma við óviðunandi laun og vinnuaðstæður sem eru ekki sæmandi í ríku og menntuðu samfélagi. Menntun sem efnahagsmál Menntamál eru ekki aðeins félagslegt réttlætismál og mannrækt; þau eru mikilvægt efnahagsmál. Rannsóknir sýna að aukin fjárfesting í menntun leiðir til hærri hagvaxtar. Samkvæmt OECD getur 1% aukning í menntunarstigi þjóðar leitt til allt að 0,5% aukningar í hagvexti. Það þýðir að ef við vanrækjum menntakerfið okkar, þá skerðum við efnahagslega framtíð samfélagsins. Kennarar eru sérmenntað fagfólk og lykilfólkið í þessari jöfnu, ekki einhverskonar hobbý stétt fyrir vel gifta einstaklinga. Ef kennarar eru ofhlaðnir vinnu, með úrelt verkfæri og illa launaðir er það alvarlegt vandamál sem bitnar síðan á gæðum menntunarinnar sem börn og unglingar fá. Við verðum að hlúa að þeirri dýrmætu auðlind sem menntakerfið okkar gæti orðið og hlúa að kennurum sem leggja sig fram af fremsta megni og fagmennsku. Persónuleg reynsla Ég hef upplifað íslenska menntakerfið á þremur mismunandi tímum í lífi mínu. Fyrst sem nemandi í kerfi sem kunni ekki að takast á við einelti. Á þeim tíma var einelti lítið rætt og stuðningur við þolendur var enginn. Tuttugu árum síðar kenndi ég í menntakerfi þar sem unnið var að innleiðingu Olweusaráætlunarinnar gegn einelti. Þrátt fyrir góðan vilja var ljóst að kerfið átti erfitt með að innleiða nýjar aðferðir vegna skorts á tíma, fjármagni og stuðningi. Tíu árum síðar vann ég á Menntamálastofnun og sá hvernig innleiðing á nýrri námskrá gekk lítið sem ekkert. Kennarar og starfsfólk skóla voru bókstaflega á mörkum með að halda í horfinu og álagið hefur bara aukist síðan þá. Nú er ég að fara í gegnum menntakerfið í þriðja sinn með börnunum mínum. Við komum inn í fjölmenningarlegt umhverfi með gamaldags skólakerfi og tuttugu ára innleiðingarferli á uppfærslum sem virka einfaldlega ekki lengur. Hér verðum við að breyta til, hlusta á kennara og ganga til verka. Fjölmenningarsamfélagið og áskoranir þess Fjölmenningarsamfélagið er bæði auðgandi og krefjandi. Sumir vilja stinga höfðinu í sandinn og hunsa breytingarnar, en fjölmenning er komin til að vera. Ef við höldum áfram að sinna menntamálum eins og gert hefur verið hingað til, munum við aftur verða 20 árum of sein að bregðast við, með tilheyrandi fjölmenningarvanda. Skortur á viðeigandi menntun og stuðningi fyrir fjölbreyttan nemendahóp leiðir til aukins ójöfnuðar sem getur bitnað mjög illa á námstækifærum nemenda seinna meir. Ofan á fyrirliggjandi fjölbreytni í skóla margbreytileikans, kemur nú fram hjá Hagstofu Íslands að hlutfall nemenda af erlendum uppruna hefur aukist verulega síðustu ár. Ef menntakerfið aðlagast ekki þessum breytingum, eykst hættan enn frekar á brottfalli og félagslegri einangrun með fyrirsjáanlegum kostnaði fyrir samfélagið í heild. Áhrif fjárhagslegs óöryggis Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju, en það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, þá hefur það neikvæð áhrif á andlega og líkamlega heilsu. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að vellíðan og skortur leiðir gjarnan til alvarlegra erfiðleika. Ég man sjálfur eftir árum þar sem ég lifði í kringum núllið um hver mánaðarmót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu, náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðarmót—nógu mikið til að mæta óvæntum útgjöldum. Eitt sinn skrifaði ég á töflu í stærðfræðitíma hvað ég var með í laun og tók samtalið með nemendum mínum. Þau áttuðu sig ekki strax á því hvað upphæðin þýddi, fannst hún meira að segja ekkert svo lág. Þá dró ég frá skattinn og sýndi þeim uppfærða tölu. Svo skoðuðum við hvað matarinnkaupin kostuðu, leiga og önnur venjuleg útgjöld og þegar allt var komið var talan í mínus. Augljóslega varð ég að spara í einhverjum útgjöldum miðað við útreikningana á töflunni og spurningar sem ég fékk frá nemendum voru á þá leið hvernig í ósköpunum þetta væri eiginlega hægt. Ég yppti öxlum á endanum og sagði að þetta yrði bara að reddast um hver mánaðarmót. Það var ekki fyrr en við hjónin höfðum yfir 50.000 krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við gátum byrjað að safna fyrir íbúð. Mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði verulega. Það var gríðarlegur léttir að kvíða ekki hverjum mánaðarmótum. Þetta var álag sem ég hafði ekki skynjað hverju munaði í andlegri heilsu fyrr en því var aflétt. Þegar kennarar og aðrir starfsmenn menntakerfisins glíma við fjárhagslegt óöryggi, hefur það augljóslega bein áhrif á getu þeirra til að sinna starfi sínu. Það bitnar á nemendum og náminu og þar með framtíð samfélagsins. Að stinga hausnum í sandinn er ekki lausn Við getum ekki leyft okkur að hunsa þessi vandamál lengur. Ef ekkert er að gert, munum við horfa upp á versnandi menntakerfi sem uppfyllir hvorki þarfir nemenda né samfélagsins. Þetta hefur ekki aðeins félags- og menningarlegar afleiðingar heldur einnig efnahagslegar. Kostnaður vegna brottfalls úr námi þýðir meðal annars minni framleiðni og aukin útgjöld til félagslegra vandamála. Ný nálgun og öðruvísi pólitík Við þurfum nýja nálgun - öðruvísi pólitík sem þorir að horfast í augu við vandann og finna raunhæfar lausnir. Píratar vilja stunda öðruvísi stjórnmál þar sem hagsmunir fólks eru í forgrunni. Við viljum: Uppfæra menntakerfið í takt við tækni og samfélagsbreytingar með því að bæta laun og vinnuaðstæður kennara. Tryggja aðgengi að faglegri menntun um allt land með því að hlusta á kennara, nemendur og annað fagfólk. Efla grunnrannsóknir og nýsköpun í menntamálum með því að auka fjárfestingu í menntun Leggja áherslu á öryggi og vellíðan í námi Bæta framfærslu nemenda. Fjárfesting í Framtíðinni Fjárfesting í menntun er ekki kostnaður að bítast um heldur nauðsynleg fjárfesting í framtíðinni. Rannsóknir sýna að hver króna sem varið er í menntun skilar sér margfalt til baka í formi aukins hagvaxtar, minni útgjalda vegna heilbrigðis- og félagsþjónustu og betri lífsgæði fyrir okkur öll. Tími fyrir breytingar Að halda áfram að gera það sama og búast við annarri niðurstöðu er ekki raunhæft. Við verðum að þora að breyta um stefnu, horfa á vandann ferskum augum og leita lausna sem byggja á bestu vitneskju hverju sinni um raunverulegar þarfir samfélagsins. Með því að setja menntamál í forgang getum við byggt upp sterkara, réttlátara og hagkvæmara samfélag. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef við erum raunverulega ríkt og vel menntað samfélag, þá tryggjum við að hagkerfið og menntakerfið okkar vinni með okkur, ekki á móti okkur. Af hverju setjum við ekki okkur sjálf í fyrsta sæti og veljum að gera betur? Píratar vilja gera betur—fyrir kennara, nemendur og samfélagið í heild. Höfundur er í 1. sæti í framboði Pírata í Reykjavíkurkjördæmi suður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Píratar Skóla- og menntamál Efnahagsmál Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm skrifar Skoðun Vaxtastefna Seðlabankans – á kostnað launafólks Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson skrifar Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar Skoðun Velkomin til Helvítis Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit við Ísland? Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir skrifar Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson skrifar Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann skrifar Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Farsæl framfaraskref á Sólheimum Sigurjón Örn Þórsson skrifar Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Sjá meira
Oft er sagt að menntun sé lykillinn að framtíðinni. En hvað gerist þegar við vanrækjum lykilinn sjálfan? Menntakerfið okkar hefur setið á hakanum allt of lengi. Kennarar, sem eru burðarás í uppbyggingu samfélagsins, glíma við óviðunandi laun og vinnuaðstæður sem eru ekki sæmandi í ríku og menntuðu samfélagi. Menntun sem efnahagsmál Menntamál eru ekki aðeins félagslegt réttlætismál og mannrækt; þau eru mikilvægt efnahagsmál. Rannsóknir sýna að aukin fjárfesting í menntun leiðir til hærri hagvaxtar. Samkvæmt OECD getur 1% aukning í menntunarstigi þjóðar leitt til allt að 0,5% aukningar í hagvexti. Það þýðir að ef við vanrækjum menntakerfið okkar, þá skerðum við efnahagslega framtíð samfélagsins. Kennarar eru sérmenntað fagfólk og lykilfólkið í þessari jöfnu, ekki einhverskonar hobbý stétt fyrir vel gifta einstaklinga. Ef kennarar eru ofhlaðnir vinnu, með úrelt verkfæri og illa launaðir er það alvarlegt vandamál sem bitnar síðan á gæðum menntunarinnar sem börn og unglingar fá. Við verðum að hlúa að þeirri dýrmætu auðlind sem menntakerfið okkar gæti orðið og hlúa að kennurum sem leggja sig fram af fremsta megni og fagmennsku. Persónuleg reynsla Ég hef upplifað íslenska menntakerfið á þremur mismunandi tímum í lífi mínu. Fyrst sem nemandi í kerfi sem kunni ekki að takast á við einelti. Á þeim tíma var einelti lítið rætt og stuðningur við þolendur var enginn. Tuttugu árum síðar kenndi ég í menntakerfi þar sem unnið var að innleiðingu Olweusaráætlunarinnar gegn einelti. Þrátt fyrir góðan vilja var ljóst að kerfið átti erfitt með að innleiða nýjar aðferðir vegna skorts á tíma, fjármagni og stuðningi. Tíu árum síðar vann ég á Menntamálastofnun og sá hvernig innleiðing á nýrri námskrá gekk lítið sem ekkert. Kennarar og starfsfólk skóla voru bókstaflega á mörkum með að halda í horfinu og álagið hefur bara aukist síðan þá. Nú er ég að fara í gegnum menntakerfið í þriðja sinn með börnunum mínum. Við komum inn í fjölmenningarlegt umhverfi með gamaldags skólakerfi og tuttugu ára innleiðingarferli á uppfærslum sem virka einfaldlega ekki lengur. Hér verðum við að breyta til, hlusta á kennara og ganga til verka. Fjölmenningarsamfélagið og áskoranir þess Fjölmenningarsamfélagið er bæði auðgandi og krefjandi. Sumir vilja stinga höfðinu í sandinn og hunsa breytingarnar, en fjölmenning er komin til að vera. Ef við höldum áfram að sinna menntamálum eins og gert hefur verið hingað til, munum við aftur verða 20 árum of sein að bregðast við, með tilheyrandi fjölmenningarvanda. Skortur á viðeigandi menntun og stuðningi fyrir fjölbreyttan nemendahóp leiðir til aukins ójöfnuðar sem getur bitnað mjög illa á námstækifærum nemenda seinna meir. Ofan á fyrirliggjandi fjölbreytni í skóla margbreytileikans, kemur nú fram hjá Hagstofu Íslands að hlutfall nemenda af erlendum uppruna hefur aukist verulega síðustu ár. Ef menntakerfið aðlagast ekki þessum breytingum, eykst hættan enn frekar á brottfalli og félagslegri einangrun með fyrirsjáanlegum kostnaði fyrir samfélagið í heild. Áhrif fjárhagslegs óöryggis Það er oft sagt að peningar kaupi ekki hamingju, en það er hálfsannleikur. Hið rétta er að ef fólk hefur stöðugar áhyggjur af afkomu sinni, þá hefur það neikvæð áhrif á andlega og líkamlega heilsu. Fjárhagslegt öryggi er grunnur að vellíðan og skortur leiðir gjarnan til alvarlegra erfiðleika. Ég man sjálfur eftir árum þar sem ég lifði í kringum núllið um hver mánaðarmót. Sem starfsmaður í leikskóla með ódýrt lítið herbergi á leigu, náði ég kannski að leggja til hliðar 5.000 krónur um hver mánaðarmót—nógu mikið til að mæta óvæntum útgjöldum. Eitt sinn skrifaði ég á töflu í stærðfræðitíma hvað ég var með í laun og tók samtalið með nemendum mínum. Þau áttuðu sig ekki strax á því hvað upphæðin þýddi, fannst hún meira að segja ekkert svo lág. Þá dró ég frá skattinn og sýndi þeim uppfærða tölu. Svo skoðuðum við hvað matarinnkaupin kostuðu, leiga og önnur venjuleg útgjöld og þegar allt var komið var talan í mínus. Augljóslega varð ég að spara í einhverjum útgjöldum miðað við útreikningana á töflunni og spurningar sem ég fékk frá nemendum voru á þá leið hvernig í ósköpunum þetta væri eiginlega hægt. Ég yppti öxlum á endanum og sagði að þetta yrði bara að reddast um hver mánaðarmót. Það var ekki fyrr en við hjónin höfðum yfir 50.000 krónur aukalega á mánuði eftir öll útgjöld að við gátum byrjað að safna fyrir íbúð. Mánaðarlega stressið og þreytan minnkaði verulega. Það var gríðarlegur léttir að kvíða ekki hverjum mánaðarmótum. Þetta var álag sem ég hafði ekki skynjað hverju munaði í andlegri heilsu fyrr en því var aflétt. Þegar kennarar og aðrir starfsmenn menntakerfisins glíma við fjárhagslegt óöryggi, hefur það augljóslega bein áhrif á getu þeirra til að sinna starfi sínu. Það bitnar á nemendum og náminu og þar með framtíð samfélagsins. Að stinga hausnum í sandinn er ekki lausn Við getum ekki leyft okkur að hunsa þessi vandamál lengur. Ef ekkert er að gert, munum við horfa upp á versnandi menntakerfi sem uppfyllir hvorki þarfir nemenda né samfélagsins. Þetta hefur ekki aðeins félags- og menningarlegar afleiðingar heldur einnig efnahagslegar. Kostnaður vegna brottfalls úr námi þýðir meðal annars minni framleiðni og aukin útgjöld til félagslegra vandamála. Ný nálgun og öðruvísi pólitík Við þurfum nýja nálgun - öðruvísi pólitík sem þorir að horfast í augu við vandann og finna raunhæfar lausnir. Píratar vilja stunda öðruvísi stjórnmál þar sem hagsmunir fólks eru í forgrunni. Við viljum: Uppfæra menntakerfið í takt við tækni og samfélagsbreytingar með því að bæta laun og vinnuaðstæður kennara. Tryggja aðgengi að faglegri menntun um allt land með því að hlusta á kennara, nemendur og annað fagfólk. Efla grunnrannsóknir og nýsköpun í menntamálum með því að auka fjárfestingu í menntun Leggja áherslu á öryggi og vellíðan í námi Bæta framfærslu nemenda. Fjárfesting í Framtíðinni Fjárfesting í menntun er ekki kostnaður að bítast um heldur nauðsynleg fjárfesting í framtíðinni. Rannsóknir sýna að hver króna sem varið er í menntun skilar sér margfalt til baka í formi aukins hagvaxtar, minni útgjalda vegna heilbrigðis- og félagsþjónustu og betri lífsgæði fyrir okkur öll. Tími fyrir breytingar Að halda áfram að gera það sama og búast við annarri niðurstöðu er ekki raunhæft. Við verðum að þora að breyta um stefnu, horfa á vandann ferskum augum og leita lausna sem byggja á bestu vitneskju hverju sinni um raunverulegar þarfir samfélagsins. Með því að setja menntamál í forgang getum við byggt upp sterkara, réttlátara og hagkvæmara samfélag. Ég trúi því að við getum gert betur. Ef við erum raunverulega ríkt og vel menntað samfélag, þá tryggjum við að hagkerfið og menntakerfið okkar vinni með okkur, ekki á móti okkur. Af hverju setjum við ekki okkur sjálf í fyrsta sæti og veljum að gera betur? Píratar vilja gera betur—fyrir kennara, nemendur og samfélagið í heild. Höfundur er í 1. sæti í framboði Pírata í Reykjavíkurkjördæmi suður.
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar
Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar
Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar
Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar
Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar