Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar 27. júní 2024 10:01 Nýsamþykkt frumvarp félags- og vinnumarkaðsherra um breytingar á lífeyriskerfinu mun bæta stöðu fatlaðs fólks á Íslandi. Einföldun lífeyriskerfisins, sem ÖBÍ hefur lengi barist fyrir, skiptir nefnilega verulegu máli og stuðlar að enn sterkari hagsmunabaráttu. Við fögnum því að frumvarpið hafi náð fram að ganga enda má í því finna fjölmargt til bóta fyrir örorku-og endurhæfingarlífeyristaka. Breytingar sem voru gerðar á frumvarpinu, og ÖBÍ barðist fyrir, eru sömuleiðis fagnaðarefni. Þá erum við þakklát öllum þeim sem lögðust á árarnar í baráttunni fyrir sanngjörnu, réttlátu og skilvirku kerfi. Breytingarnar taka hins vegar ekki gildi fyrr en 1. september árið 2025 og fyrir þann tíma er ýmislegt sem stjórnvöld þurfa að útfæra nánar. ÖBÍeru reiðubúin til að stíga inn í þá vinnu af fullum krafti. Við köllum eftir samráði og samstarfi við frekari útfærslur og umbætur. Baráttumál í höfn Við hjá ÖBÍ höfum lengi barist fyrir ýmsu því sem verður að raunveruleika þegar nýju lögin taka gildi, einkum því að dregið verði úr tekjuskerðingum og að lífeyriskerfið sjálft sé einfaldað. Með nýju lögunum heyrir tekjuskerðing frá fyrstu krónu (krónu á móti krónu skerðing) sögunni til. Í stað flókinna reglna um mismunandi tekjuskerðingar fyrir mismunandi greiðsluflokka kemur ein regla fyrir heildargreiðslur til einstaklinga. Þrír greiðsluflokkar úr fráfarandi kerfi eru sameinaðir í einn, sem er jákvætt skref. Þá ber einnig að fagna innleiðingu sjúkragreiðslna og auknum stuðningi við fólk í endurhæfingu. Árangursrík hagsmunabarátta ÖBÍ sendu inn ítarlegar umsagnir um málið, bæði í samráðsgátt og til velferðarnefndar, og sóttu að auki nefndarfundi til að tala fyrir breytingum á frumvarpinu ásamt því að hitta á fundum þingflokka. Þessi vinna bar umtalsverðan árangur. Eftir að málið fór í gegnum samráðsgáttina var bætt við ákvæðum um endurskoðun laganna innan fimm ára og skipun starfshóps, sem skiptir máli í jafn umfangsmiklum breytingum og þessum. Þegar líða fór að þinglokum fór að bera á meiri árangri og fjöldi tillagna ÖBÍ var samþykktur. Þar náðist í gegn að endurskoðun fari fram innan þriggja ára varðandi virknistyrk og reynslu af hlutaörorku. ÖBÍ, Landssamtökin Þroskahjálp og Geðhjálp munu saman skipa fulltrúa í starfshóp um endurskpðunina. Öll þau sem verða með gilt örorkumat þegar lögin taka gildi eiga þess kost að mat sitt haldi gildi ótímabundið, þurfa sem sagt ekki að undirgangast hið nýja samþætta sérfræðimat. Hlutaörorka var að kröfu ÖBÍ hækkuð úr 75% af fullum örorkulífeyri í 82% og komið var í veg fyrir að hinn nýi virknistyrkur falli alfarið niður við fyrstu krónu í tekjur. Heimilisuppbót verður einnig 6.000 kr. hærri en lagt var upp með í upphaflegu frumvarpi. Áréttað var að greiðslur muni taka breytingum við vinnslu fjárlaga 2024 Fjármálaráðuneytinu var falið að taka til efnislegrar skoðunar reglu um skerðingar lífeyris vegna fjármagnstekna maka. Þá var félagsmálaráðherra falið að gefa Alþingi skýrslu um samþætta sérfræðimatið fyrir 1. maí 2025. Það sem enn er óljóst Þessi síðustu atriði kalla á eftirfylgni. ÖBÍ munu fylgja því eftir og þrýsta á að skerðingum vegna fjármagnstekna maka verði hætt. Við köllum sömuleiðis eftir því að útfærsla á samþættu sérfræðimati, sem á að koma í stað örorkumats, liggi fyrir við fyrsta mögulega tækifæri. Ásamt því köllum við eftir samráði við þá útfærslu. Samþætt sérfræðimat á, samkvæmt frumvarpinu, að felast í því að litið er til fleiri þátta en einungis læknisfræðilegs mats. Jafnframt verði litið til andlegrar og félagslegrar færni, áfalla og umhverfislegraþátta. Fatlað fólk í fátækt Samkvæmt upplýsingum frá félagsmálaráðuneytinu munu greiðslur til 95% örorkulífeyristaka hækka með gildistöku laganna. Þó er mikilvægt að taka fram að frumvarpið sneri ekki sérstaklega að kjarabótum og munum við berjast áfram fyrir þeim, enda rík þörf á. Þótt dregið hafi verið úr skerðingum og þótt lífeyrir flestra hækki mögulega lítillega við þessar breytingar er fjárhagsstaða vaxandi hluta fatlaðs fólks svo slæm að umbætur á henni þola hreinlega ekki bið. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem Varða, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir ÖBÍ undir lok síðasta árs býr ríflega þriðjungur við fátækt eða sárafátækt og mikill meirihluti á erfitt með að ná endum saman. Tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld og meiri en helmingur metur fjárhagsstöðu sína verri en hún var ári fyrr. Við hjá ÖBÍ fögnum þeim góða árangri sem náðist með samþykkt frumvarpsins og þeim breytingum sem það tók. Þessi árangur mun styrkja hagsmunabaráttu ÖBÍ í þágu fatlaðs fólks enn frekar. Höfundur er formaður ÖBÍ réttindasamtaka Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma Ýr Ingólfsdóttir Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Nýsamþykkt frumvarp félags- og vinnumarkaðsherra um breytingar á lífeyriskerfinu mun bæta stöðu fatlaðs fólks á Íslandi. Einföldun lífeyriskerfisins, sem ÖBÍ hefur lengi barist fyrir, skiptir nefnilega verulegu máli og stuðlar að enn sterkari hagsmunabaráttu. Við fögnum því að frumvarpið hafi náð fram að ganga enda má í því finna fjölmargt til bóta fyrir örorku-og endurhæfingarlífeyristaka. Breytingar sem voru gerðar á frumvarpinu, og ÖBÍ barðist fyrir, eru sömuleiðis fagnaðarefni. Þá erum við þakklát öllum þeim sem lögðust á árarnar í baráttunni fyrir sanngjörnu, réttlátu og skilvirku kerfi. Breytingarnar taka hins vegar ekki gildi fyrr en 1. september árið 2025 og fyrir þann tíma er ýmislegt sem stjórnvöld þurfa að útfæra nánar. ÖBÍeru reiðubúin til að stíga inn í þá vinnu af fullum krafti. Við köllum eftir samráði og samstarfi við frekari útfærslur og umbætur. Baráttumál í höfn Við hjá ÖBÍ höfum lengi barist fyrir ýmsu því sem verður að raunveruleika þegar nýju lögin taka gildi, einkum því að dregið verði úr tekjuskerðingum og að lífeyriskerfið sjálft sé einfaldað. Með nýju lögunum heyrir tekjuskerðing frá fyrstu krónu (krónu á móti krónu skerðing) sögunni til. Í stað flókinna reglna um mismunandi tekjuskerðingar fyrir mismunandi greiðsluflokka kemur ein regla fyrir heildargreiðslur til einstaklinga. Þrír greiðsluflokkar úr fráfarandi kerfi eru sameinaðir í einn, sem er jákvætt skref. Þá ber einnig að fagna innleiðingu sjúkragreiðslna og auknum stuðningi við fólk í endurhæfingu. Árangursrík hagsmunabarátta ÖBÍ sendu inn ítarlegar umsagnir um málið, bæði í samráðsgátt og til velferðarnefndar, og sóttu að auki nefndarfundi til að tala fyrir breytingum á frumvarpinu ásamt því að hitta á fundum þingflokka. Þessi vinna bar umtalsverðan árangur. Eftir að málið fór í gegnum samráðsgáttina var bætt við ákvæðum um endurskoðun laganna innan fimm ára og skipun starfshóps, sem skiptir máli í jafn umfangsmiklum breytingum og þessum. Þegar líða fór að þinglokum fór að bera á meiri árangri og fjöldi tillagna ÖBÍ var samþykktur. Þar náðist í gegn að endurskoðun fari fram innan þriggja ára varðandi virknistyrk og reynslu af hlutaörorku. ÖBÍ, Landssamtökin Þroskahjálp og Geðhjálp munu saman skipa fulltrúa í starfshóp um endurskpðunina. Öll þau sem verða með gilt örorkumat þegar lögin taka gildi eiga þess kost að mat sitt haldi gildi ótímabundið, þurfa sem sagt ekki að undirgangast hið nýja samþætta sérfræðimat. Hlutaörorka var að kröfu ÖBÍ hækkuð úr 75% af fullum örorkulífeyri í 82% og komið var í veg fyrir að hinn nýi virknistyrkur falli alfarið niður við fyrstu krónu í tekjur. Heimilisuppbót verður einnig 6.000 kr. hærri en lagt var upp með í upphaflegu frumvarpi. Áréttað var að greiðslur muni taka breytingum við vinnslu fjárlaga 2024 Fjármálaráðuneytinu var falið að taka til efnislegrar skoðunar reglu um skerðingar lífeyris vegna fjármagnstekna maka. Þá var félagsmálaráðherra falið að gefa Alþingi skýrslu um samþætta sérfræðimatið fyrir 1. maí 2025. Það sem enn er óljóst Þessi síðustu atriði kalla á eftirfylgni. ÖBÍ munu fylgja því eftir og þrýsta á að skerðingum vegna fjármagnstekna maka verði hætt. Við köllum sömuleiðis eftir því að útfærsla á samþættu sérfræðimati, sem á að koma í stað örorkumats, liggi fyrir við fyrsta mögulega tækifæri. Ásamt því köllum við eftir samráði við þá útfærslu. Samþætt sérfræðimat á, samkvæmt frumvarpinu, að felast í því að litið er til fleiri þátta en einungis læknisfræðilegs mats. Jafnframt verði litið til andlegrar og félagslegrar færni, áfalla og umhverfislegraþátta. Fatlað fólk í fátækt Samkvæmt upplýsingum frá félagsmálaráðuneytinu munu greiðslur til 95% örorkulífeyristaka hækka með gildistöku laganna. Þó er mikilvægt að taka fram að frumvarpið sneri ekki sérstaklega að kjarabótum og munum við berjast áfram fyrir þeim, enda rík þörf á. Þótt dregið hafi verið úr skerðingum og þótt lífeyrir flestra hækki mögulega lítillega við þessar breytingar er fjárhagsstaða vaxandi hluta fatlaðs fólks svo slæm að umbætur á henni þola hreinlega ekki bið. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem Varða, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir ÖBÍ undir lok síðasta árs býr ríflega þriðjungur við fátækt eða sárafátækt og mikill meirihluti á erfitt með að ná endum saman. Tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld og meiri en helmingur metur fjárhagsstöðu sína verri en hún var ári fyrr. Við hjá ÖBÍ fögnum þeim góða árangri sem náðist með samþykkt frumvarpsins og þeim breytingum sem það tók. Þessi árangur mun styrkja hagsmunabaráttu ÖBÍ í þágu fatlaðs fólks enn frekar. Höfundur er formaður ÖBÍ réttindasamtaka
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun