Góð kaup - en á kostnað hvers ? Sif Steingrímsdóttir skrifar 21. apríl 2024 08:01 Verslun með falsaðan varning kostar hönnuði, nýsköpunarstarfsemi og samfélagið allt gríðarlega fjármuni. Svo ekki sé minnst á störf sem glatast og heilsu fólks sem stefnt er í hættu. Allt til styrktar skipulagðri glæpastarfsemi. Hugverkaréttindi (þ.e. vörumerki, einkaleyfi, hönnun og höfundaréttur) eiga undir högg að sækja um heim allan vegna stöðugrar og raunar ógnvænlegrar aukningar á kaupum og sölu á fölsuðum vörum. Til að bæta gráu ofan á svart þá er framleiðsla og sala falsaðrar vöru oft þáttur í skipulagðri glæpastarfsemi. Ekkert eftirlit er með framleiðslunni og mannréttindi þeirra sem vinna við framleiðslu vara á svörtum markaði eru virt að vettugi. Með kaupum á falsaðri vöru er því oft verið að styrkja og í raun beinlínis fjármagna slíka starfsemi. Aðildarríki Evrópusambandsins orðið af 671.000 störfum Tölurnar eru sláandi: Samkvæmt skýrslu Hugverkastofu Evrópusambandsins (EUIPO) og Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) sem birt var árið 2021 er talið að árið 2019 hafi verðmæti innflutnings falsaðrar vöru til ríkja Evrópusambandsins numið 119 milljörðum evra, jafngildi átján þúsund milljarða íslenskra króna. Það jafngildir 5,8% af öllum innflutningi til ríkja sambandsins. Samkvæmt skýrslu EUIPO frá árinu 2020 er enn fremur talið að ríkin hafi orðið af 671.000 störfum vegna sölu falsaðs varnings. Ekki liggja fyrir sambærilegar úttektir hér á landi, en Maskína gerði í apríl könnun fyrir Hugverkastofuna á viðhorfi Íslendinga til falsaðra vara og á því hvort þeir kaupi slíkar vörur. Um 1.000 manns tóku þátt. 9% svarenda sögðust hafa keypt falsaðar vörur eða eftirlíkingar síðustu 12 mánuði. Nokkuð sláandi var að sjá að 46% svarenda finnst að minnsta kosti stundum í lagi að kaupa slíkar vörur. Hér ber að nefna að neytendur eru oft ekki meðvitaðir um hvort þeir séu að kaupa falsaða vöru eða ekki og má því ætla að þessar tölur séu mun hærri í raun. Leikföng og lyf meðal þeirra vara sem eru falsaðar Hvað er átt við með falsaðri vöru? Hinn almenni neytandi sér ef til vill fyrst og fremst fyrir sér eftirlíkingu á vandaðri merkjavöru, svo sem falsaða tösku, armbandsúr eða hönnunarhúsgagn. Staðan er hins vegar sú að framleiðsla og sala á fölsuðum varningi nær í raun til nánast alls þess sem við notum í daglegu lífi. Má þar nefna fatnað, leikföng, snyrtivörur, varahluti í farartæki svo sem bíla og flugvélar, raftæki, hugbúnað, matvæli, lyf, lækningavörur og svo mætti lengi telja. Nánast allar vörur sem hægt er að merkja með tilteknu vörumerki er hægt að falsa. Það er auðvelt að sjá fyrir sér hættuna sem fylgir t.d. fölsuðum lyfjum og fölsuðum leikföngum (framleidd úr óæskilegum og jafnvel hættulegum efnum án nokkurs eftirlits). Um er að ræða raunverulega ógn við heilsu okkar og barna okkar. Þið afsakið dramatíkina. Aukning í verslun með falsaðar vörur á vefnum Hver skyldi vera ástæðan fyrir gríðarlegri aukningu á verslun með falsaða vöru? Úttektir sem gerðar hafa verið sýna að það er fyrst og fremst hið aukna rafræna aðgengi að öllu mögulegu sem veldur. Tökum dæmi: Hér áður fyrr þurfti kaupandi helst að vera staddur á túristaströnd í sólarlöndum og lenda í klóm mis-vafasamra sölumanna til að komast yfir ódýra en ískyggilega raunverulega Gucci tösku eða Rolex úr. Í dag er þessi sölumaður fluttur heim til kaupandans í formi netverslunar, þar sem hann lúrir í snjallsímanum eða tölvunni og býður vörur sínar stöðugt til sölu á freistandi verði án tillits til landamæra. Vöruúrvalinu eru heldur engin takmörk sett; markaður sem áður snerist fyrst og fremst um falsaðan lúxusvarning nær nú yfir allt mögulegt líkt og áður greinir. Samkvæmt upplýsingum frá Tollinum þá hafa hér á landi meðal annars fundist falsaðar snyrtivörur, lyf, leikföng, armbandsúr, rafmagnstæki, húsgögn og fatnaður svo eitthvað sé nefnt, svo staðan hér virðist í takt við þróunina í öðrum Evrópuríkjum. Í fyrrnefndri könnun Maskínu kemur fram að 45% þeirra sem sögðust kaupa falsaðar vörur höfðu gert það hjá erlendri vefverslun. Skráning hugverkaréttinda mikilvæg Hvernig er hægt að stemma stigu við þessari þróun? Fyrsta skrefið hlýtur að vera aukin meðvitund – kaupvitund og skilningur á því hvað felst í þeirri ákvörðun að kaupa falsaðar eftirlíkingar. Skilning á því að um skammgóðan vermi er að ræða, jú - kaupandinn eignast vöruna á „spottprís“, en það sem býr að baki vörunni og afleiðingar slíks iðnaðar er ekki falleg mynd. Svo ekki sé minnst á gæði vörunnar, sem auðvitað er ómögulegt að fullyrða um. Þegar kaupandinn skilur afleiðingarnar þá vonandi hugsar hann sig tvisvar um áður en hann lætur freistast. Meðal þess sem verður til sýnis í Epal á sýningunni „Feik eða ekta?“ eru fölsuð Rolex úr Skráning hugverkaréttinda er mikilvægt skref í því berjast gegn fölsunum því með skráningu réttinda er rekjanleiki sem og sýnileiki rétthafa tryggður. Skráning auðveldar þannig neytendum að gera greinarmun á raunverulegum rétthöfum og óprúttnum aðilum sem síst af öllu vilja gera uppruna sinn ljósan. Þar að auki auðveldar skráning rétthöfum að standa vörð um hugverkarétt sinn og stöðva ólögmætar eftirlíkingar þegar svo ber undir. Sért þú að markaðsetja vöru og hafir þú ekkert að fela – skráðu hugverkaréttindi þín! Sért þú að kaupa vöru og vilt tryggja að þú sért ekki að kaupa köttinn í sekknum, skoðaðu seljandann fyrst! Með smá rannsóknarvinnu er þetta oft ekki flókið mál. Feik eða ekta? - sýning í Epal á Hönnunarmars Hugverkastofan, Epal og React - alþjóðlegt samstarfsnet fyrirtækja gegn fölsunum - bjóða til sýningar á Hönnunarmars dagana 23. - 27. apríl í verslunum Epal í Skeifunni og á Laugavegi. Sýningin ber heitið „Feik eða ekta?“ og er henni ætlað að vekja athygli á því af hverju við ættum að velja ekta vörur, forðast að kaupa eftirlíkingar og þar með virða hugverkaréttindi (og mannréttindi!). Hægt verður að skoða sýnishorn af fölsuðum vörum og bera saman við ekta fyrirmyndir og taka þátt í léttum spurningaleik um hvaða vörur séu ekta. Vöndum okkur þegar við verslum á netinu. Höfum hugfast að ef kaup eru of góð til að geta verið sönn, þá eru þau líklega einmitt það – of góð til að vera sönn. Höfundur er lögfræðingur á Hugverkastofunni. Hugverkastofan fer með málefni hugverkaréttinda á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Höfundarréttur Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir Skoðun Hvaðan kemur fylgi Katrínar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson Skoðun Skautadrottningin Katrín Jakobsdóttir Einar Steingrímsson Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson Skoðun Forsetinn sem sameinar Björk Baldursdóttir,Ingvi Stefánsson Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Baldur Guðrún Rögnvaldardóttir skrifar Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónustan og vaskurinn Pétur Óskarsson skrifar Skoðun Þráhyggja Björns Bjarnasonar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Nálægð við stjórnmálin – Ólafur Ragnar og Katrín Össur Skarphéðinsson skrifar Skoðun Einföld og afgerandi skref í þágu líffræðilegrar fjölbreytni Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Hvernig standa sveitarfélögin sig í stafrænni þróun? Sigurjón Ólafsson skrifar Skoðun Vald spillir Anna Magnúsdóttir skrifar Skoðun Af hverju skjólshús? Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring skrifar Skoðun Almannahagur eða nýfrjálshyggja? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund – forseti fyrir almanna heill Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Hvað veit ég? Ég er bara fangi! Ólafur Ágúst Hraundal skrifar Skoðun Sundtískan Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Olía á eld átaka Hópur fólks í Íslenska náttúruverndarsjóðnum skrifar Skoðun Vanmat á hugvísindum og staða íslenskra fræða Lára Magnúsardóttir skrifar Skoðun Fordæmið Sveinn Flóki Guðmundsson skrifar Skoðun Styrk hönd og fim Torfi H. Tulinius skrifar Skoðun Í dag er dagur líffjölbreytileika Hólmfríður Sigþórsdóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Það er dýrara að vera fatlaður Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Stéttarfélög í fjötrum meðvirkar stjórnsýslu Indriði Stefánsson skrifar Skoðun Óheiðarleiki gagnvart öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Tveir valkostir Ragnheiður Jónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn sem sameinar Björk Baldursdóttir,Ingvi Stefánsson skrifar Skoðun Hvaðan kemur fylgi Katrínar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað viljum við? skrifar Skoðun Fátækt er ekki blankheit Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Fremst meðal jafningja: Halla Tómasdóttir á Bessastaði Birna Jónsdóttir skrifar Skoðun Skautadrottningin Katrín Jakobsdóttir Einar Steingrímsson skrifar Sjá meira
Verslun með falsaðan varning kostar hönnuði, nýsköpunarstarfsemi og samfélagið allt gríðarlega fjármuni. Svo ekki sé minnst á störf sem glatast og heilsu fólks sem stefnt er í hættu. Allt til styrktar skipulagðri glæpastarfsemi. Hugverkaréttindi (þ.e. vörumerki, einkaleyfi, hönnun og höfundaréttur) eiga undir högg að sækja um heim allan vegna stöðugrar og raunar ógnvænlegrar aukningar á kaupum og sölu á fölsuðum vörum. Til að bæta gráu ofan á svart þá er framleiðsla og sala falsaðrar vöru oft þáttur í skipulagðri glæpastarfsemi. Ekkert eftirlit er með framleiðslunni og mannréttindi þeirra sem vinna við framleiðslu vara á svörtum markaði eru virt að vettugi. Með kaupum á falsaðri vöru er því oft verið að styrkja og í raun beinlínis fjármagna slíka starfsemi. Aðildarríki Evrópusambandsins orðið af 671.000 störfum Tölurnar eru sláandi: Samkvæmt skýrslu Hugverkastofu Evrópusambandsins (EUIPO) og Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) sem birt var árið 2021 er talið að árið 2019 hafi verðmæti innflutnings falsaðrar vöru til ríkja Evrópusambandsins numið 119 milljörðum evra, jafngildi átján þúsund milljarða íslenskra króna. Það jafngildir 5,8% af öllum innflutningi til ríkja sambandsins. Samkvæmt skýrslu EUIPO frá árinu 2020 er enn fremur talið að ríkin hafi orðið af 671.000 störfum vegna sölu falsaðs varnings. Ekki liggja fyrir sambærilegar úttektir hér á landi, en Maskína gerði í apríl könnun fyrir Hugverkastofuna á viðhorfi Íslendinga til falsaðra vara og á því hvort þeir kaupi slíkar vörur. Um 1.000 manns tóku þátt. 9% svarenda sögðust hafa keypt falsaðar vörur eða eftirlíkingar síðustu 12 mánuði. Nokkuð sláandi var að sjá að 46% svarenda finnst að minnsta kosti stundum í lagi að kaupa slíkar vörur. Hér ber að nefna að neytendur eru oft ekki meðvitaðir um hvort þeir séu að kaupa falsaða vöru eða ekki og má því ætla að þessar tölur séu mun hærri í raun. Leikföng og lyf meðal þeirra vara sem eru falsaðar Hvað er átt við með falsaðri vöru? Hinn almenni neytandi sér ef til vill fyrst og fremst fyrir sér eftirlíkingu á vandaðri merkjavöru, svo sem falsaða tösku, armbandsúr eða hönnunarhúsgagn. Staðan er hins vegar sú að framleiðsla og sala á fölsuðum varningi nær í raun til nánast alls þess sem við notum í daglegu lífi. Má þar nefna fatnað, leikföng, snyrtivörur, varahluti í farartæki svo sem bíla og flugvélar, raftæki, hugbúnað, matvæli, lyf, lækningavörur og svo mætti lengi telja. Nánast allar vörur sem hægt er að merkja með tilteknu vörumerki er hægt að falsa. Það er auðvelt að sjá fyrir sér hættuna sem fylgir t.d. fölsuðum lyfjum og fölsuðum leikföngum (framleidd úr óæskilegum og jafnvel hættulegum efnum án nokkurs eftirlits). Um er að ræða raunverulega ógn við heilsu okkar og barna okkar. Þið afsakið dramatíkina. Aukning í verslun með falsaðar vörur á vefnum Hver skyldi vera ástæðan fyrir gríðarlegri aukningu á verslun með falsaða vöru? Úttektir sem gerðar hafa verið sýna að það er fyrst og fremst hið aukna rafræna aðgengi að öllu mögulegu sem veldur. Tökum dæmi: Hér áður fyrr þurfti kaupandi helst að vera staddur á túristaströnd í sólarlöndum og lenda í klóm mis-vafasamra sölumanna til að komast yfir ódýra en ískyggilega raunverulega Gucci tösku eða Rolex úr. Í dag er þessi sölumaður fluttur heim til kaupandans í formi netverslunar, þar sem hann lúrir í snjallsímanum eða tölvunni og býður vörur sínar stöðugt til sölu á freistandi verði án tillits til landamæra. Vöruúrvalinu eru heldur engin takmörk sett; markaður sem áður snerist fyrst og fremst um falsaðan lúxusvarning nær nú yfir allt mögulegt líkt og áður greinir. Samkvæmt upplýsingum frá Tollinum þá hafa hér á landi meðal annars fundist falsaðar snyrtivörur, lyf, leikföng, armbandsúr, rafmagnstæki, húsgögn og fatnaður svo eitthvað sé nefnt, svo staðan hér virðist í takt við þróunina í öðrum Evrópuríkjum. Í fyrrnefndri könnun Maskínu kemur fram að 45% þeirra sem sögðust kaupa falsaðar vörur höfðu gert það hjá erlendri vefverslun. Skráning hugverkaréttinda mikilvæg Hvernig er hægt að stemma stigu við þessari þróun? Fyrsta skrefið hlýtur að vera aukin meðvitund – kaupvitund og skilningur á því hvað felst í þeirri ákvörðun að kaupa falsaðar eftirlíkingar. Skilning á því að um skammgóðan vermi er að ræða, jú - kaupandinn eignast vöruna á „spottprís“, en það sem býr að baki vörunni og afleiðingar slíks iðnaðar er ekki falleg mynd. Svo ekki sé minnst á gæði vörunnar, sem auðvitað er ómögulegt að fullyrða um. Þegar kaupandinn skilur afleiðingarnar þá vonandi hugsar hann sig tvisvar um áður en hann lætur freistast. Meðal þess sem verður til sýnis í Epal á sýningunni „Feik eða ekta?“ eru fölsuð Rolex úr Skráning hugverkaréttinda er mikilvægt skref í því berjast gegn fölsunum því með skráningu réttinda er rekjanleiki sem og sýnileiki rétthafa tryggður. Skráning auðveldar þannig neytendum að gera greinarmun á raunverulegum rétthöfum og óprúttnum aðilum sem síst af öllu vilja gera uppruna sinn ljósan. Þar að auki auðveldar skráning rétthöfum að standa vörð um hugverkarétt sinn og stöðva ólögmætar eftirlíkingar þegar svo ber undir. Sért þú að markaðsetja vöru og hafir þú ekkert að fela – skráðu hugverkaréttindi þín! Sért þú að kaupa vöru og vilt tryggja að þú sért ekki að kaupa köttinn í sekknum, skoðaðu seljandann fyrst! Með smá rannsóknarvinnu er þetta oft ekki flókið mál. Feik eða ekta? - sýning í Epal á Hönnunarmars Hugverkastofan, Epal og React - alþjóðlegt samstarfsnet fyrirtækja gegn fölsunum - bjóða til sýningar á Hönnunarmars dagana 23. - 27. apríl í verslunum Epal í Skeifunni og á Laugavegi. Sýningin ber heitið „Feik eða ekta?“ og er henni ætlað að vekja athygli á því af hverju við ættum að velja ekta vörur, forðast að kaupa eftirlíkingar og þar með virða hugverkaréttindi (og mannréttindi!). Hægt verður að skoða sýnishorn af fölsuðum vörum og bera saman við ekta fyrirmyndir og taka þátt í léttum spurningaleik um hvaða vörur séu ekta. Vöndum okkur þegar við verslum á netinu. Höfum hugfast að ef kaup eru of góð til að geta verið sönn, þá eru þau líklega einmitt það – of góð til að vera sönn. Höfundur er lögfræðingur á Hugverkastofunni. Hugverkastofan fer með málefni hugverkaréttinda á Íslandi.
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun
Skoðun Vinkona í Ástralíu fékk þessar línur eftir að hafa skoðað gosið á Reykjanesskaga á tölvunni sinni frá aðila á Facebook Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Þegar orðið einelti er gjaldfellt – Til fylgjenda Katrínar Jakobsdóttur Kolbrá Höskuldsdóttir Skoðun