Ibiza norðursins Stefanía K. Ásbjörnsdóttir skrifar 10. maí 2023 12:30 Mörg kannast við að hafa slett úr klaufunum á suðrænum eyjum einhvern tíma á lífsleiðinni. Færri vilja þó e.t.v. gangast við því. Tónlistin taktföst, bassinn í botni, stemmingin í hámarki. Gamanið tekur þó alltaf enda, hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Hversu hátt fallið er að teiti loknu veltur á því hversu hratt við gengum um gleðinnar dyr, hvort við rötuðum hinn gullna meðalveg eða létum kappið bera fegurðina ofurliði, en meðalvegurinn er bæði þröngur og vandrataður – fallið er því oft ívið hærra en upphaflega stóð til. Íslenska þjóðin þekkir þessa rússíbanareið gleðinnar inn og út, þó ekki vegna þess að hún sé sérstakur heimsmetshafi í framúrskarandi skemmtanahaldi, heldur vegna þess að hagstjórn hér á landi hefur lengi vel haft sömu eða svipuð einkenni. Nú þegar stuðið (eða þenslan eins og það er venjulega kallað) í hagkerfinu hefur náð ákveðnum hápunkti, enn á ný, virðist engin breyting ætla að verða þar á. Ráðherrar ríkisstjórnarinnar eru, þegar upp er staðið, mennsk eins og við hin og því varla að undra að froðudiskó í öllu stuðinu hafi freistað þeirra. Fjármálaáætlun fyrir árin 2024 til 2028 ber þess skýr merki. Ekki er allt sem sýnist Undanfarin ár hafa verið heldur stormasöm þegar ríkisfjármálin eru annars vegar en nú er útlit fyrir að jafnvægi komist aftur á eftir mikið umrótatímabil sökum heimsfaraldurs. Niðurtúrinn eftir útgjaldaaukningu kóvid-áranna hefur verið bæði langur og erfiður þó nú sé tekið að birta til. Til hins opinbera renna nú töluverðir fjármunir í formi aukinna skatttekna, tekna sem reynast ítrekað langt umfram áætlanir. Samhliða berja freistingar að dyrum ríkissjóðs. Í stað þess að sýna aðhald og styðja við Seðlabankann í baráttunni við verðbólguna hefur hið opinbera fallið í freistni. Óvæntum tekjum er enn á ný varið í ný og aukin útgjöld. Rekstur hins opinbera hefur þrátt fyrir það gengið betur en óttast var við upphaf heimsfaraldurs og halli á rekstri umtalsvert minni en gert var ráð fyrir. Með öðrum orðum, eyðslufylliríið hefur haft í för með sér þynnku þó hún hafi þegar upp var staðið orðið nokkuð skárri en við bjuggumst við. Það er þó ekki vegna þess að hið opinbera hafi sýnt slíka fyrirhyggju, þvert á móti. Þegar þensla er mikil og verðbólga í hæstu hæðum eiga tekjur það til að aukast hraðar en útgjöld sem réttir reksturinn af, en það er yfirleitt einungis tímabundið ástand, sérílagi þegar tekjunum er jafnharðan varið til nýrra varanlegra útgjalda. Þá má með sanni segja að ekki er allt sem sýnist. Enginn er óþrjótandi tekjulind Ef allt gengur samkvæmt plani næst brátt jafnvægi í grunnrekstri ríkisins, þökk sé öllu óvænta tekjustreyminu. Betur má þó ef duga skal, tekjum er nú varið til hinna ýmsu útgjalda þannig að ekki stendur nóg eftir til að greiða vexti af skuldum. Ríkið hefur þurft að slá lán til þess – sannkallaður yfirdráttur á kostnað framtíðarkynslóða – ríkið hefur kosið að eyða um efni fram. Vandséð er að tekjur séu á einhvern hátt ónógar. Síbylja um vannýtta tekjustofna og tapaðar tekjur hins opinbera breyta litlu þar um, tölurnar tala sínu máli. Öllu frekar má ætla að skortur á vilja eða getu til að taka raunverulegar ákvarðanir um aðhald og hagræðingu valdi því að ríkisstjórnin kýs nú að auka álögur á einstaklinga og fyrirtæki með það að markmiði að rétta reksturinn af. Þessi nálgun er ekki forsvaranleg fyrr en tækifæri til að draga úr útgjöldum hafa verið tæmd. Í stað þess að axla ábyrgð á eigin rekstri ganga áætlanir stjórnvalda út á að seilast lengra ofan í vasa þeirra sem verðmætin skapa. Hið opinbera á allt sitt undir velgengni einstaklinga og atvinnulífs. Það ætti því að vera hinu opinbera kappsmál að byggja undir og efla íslenskan efnahag. Ólíklegt er að auknar opinberar álögur skili yfir höfuð auknum tekjum í ríkiskassann þegar upp er staðið, enda koma þær niður á rekstrarumhverfi fyrirtækja og draga úr framtakssemi einstaklinga, en þangað eiga jú tekjur hins opinbera rætur sínar að rekja. Höfundur er hagfræðingur hjá Samtökum atvinnulífsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Rekstur hins opinbera Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Minn maður mun standa í lappirnar Helgi Pétursson Skoðun Þetta snýst um orkuna Hildur Sif Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir Skoðun Halldór 26.05.2024 Halldór Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Af hverju er Baldur mitt val Ásta Kristín Sigurjónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hví Halla Hrund? – Skyldulesning! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason skrifar Skoðun Minn maður mun standa í lappirnar Helgi Pétursson skrifar Skoðun Þetta snýst um orkuna Hildur Sif skrifar Skoðun Dýrmætt veganesti í forsetaembættið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er Baldur mitt val Ásta Kristín Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Í djúpneti íslenskra stjórnmála Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Lestarsamgöngur milli Reykjavíkur og Keflavíkurflugvallar Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Jákvæðni á Bessastöðum Þorsteinn Magnússon skrifar Skoðun Ég styð Baldur sem næsta forseta! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðarmorðið á Gasa í tölum og hlutverk Íslands Ingólfur Shahin skrifar Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Pólítísk aflúsun Ólafur Þór Ólafsson skrifar Skoðun Að vaxa inn í framtíðina Viðar Hreinsson skrifar Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason skrifar Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal skrifar Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Sjá meira
Mörg kannast við að hafa slett úr klaufunum á suðrænum eyjum einhvern tíma á lífsleiðinni. Færri vilja þó e.t.v. gangast við því. Tónlistin taktföst, bassinn í botni, stemmingin í hámarki. Gamanið tekur þó alltaf enda, hvort sem okkur líkar það betur eða verr. Hversu hátt fallið er að teiti loknu veltur á því hversu hratt við gengum um gleðinnar dyr, hvort við rötuðum hinn gullna meðalveg eða létum kappið bera fegurðina ofurliði, en meðalvegurinn er bæði þröngur og vandrataður – fallið er því oft ívið hærra en upphaflega stóð til. Íslenska þjóðin þekkir þessa rússíbanareið gleðinnar inn og út, þó ekki vegna þess að hún sé sérstakur heimsmetshafi í framúrskarandi skemmtanahaldi, heldur vegna þess að hagstjórn hér á landi hefur lengi vel haft sömu eða svipuð einkenni. Nú þegar stuðið (eða þenslan eins og það er venjulega kallað) í hagkerfinu hefur náð ákveðnum hápunkti, enn á ný, virðist engin breyting ætla að verða þar á. Ráðherrar ríkisstjórnarinnar eru, þegar upp er staðið, mennsk eins og við hin og því varla að undra að froðudiskó í öllu stuðinu hafi freistað þeirra. Fjármálaáætlun fyrir árin 2024 til 2028 ber þess skýr merki. Ekki er allt sem sýnist Undanfarin ár hafa verið heldur stormasöm þegar ríkisfjármálin eru annars vegar en nú er útlit fyrir að jafnvægi komist aftur á eftir mikið umrótatímabil sökum heimsfaraldurs. Niðurtúrinn eftir útgjaldaaukningu kóvid-áranna hefur verið bæði langur og erfiður þó nú sé tekið að birta til. Til hins opinbera renna nú töluverðir fjármunir í formi aukinna skatttekna, tekna sem reynast ítrekað langt umfram áætlanir. Samhliða berja freistingar að dyrum ríkissjóðs. Í stað þess að sýna aðhald og styðja við Seðlabankann í baráttunni við verðbólguna hefur hið opinbera fallið í freistni. Óvæntum tekjum er enn á ný varið í ný og aukin útgjöld. Rekstur hins opinbera hefur þrátt fyrir það gengið betur en óttast var við upphaf heimsfaraldurs og halli á rekstri umtalsvert minni en gert var ráð fyrir. Með öðrum orðum, eyðslufylliríið hefur haft í för með sér þynnku þó hún hafi þegar upp var staðið orðið nokkuð skárri en við bjuggumst við. Það er þó ekki vegna þess að hið opinbera hafi sýnt slíka fyrirhyggju, þvert á móti. Þegar þensla er mikil og verðbólga í hæstu hæðum eiga tekjur það til að aukast hraðar en útgjöld sem réttir reksturinn af, en það er yfirleitt einungis tímabundið ástand, sérílagi þegar tekjunum er jafnharðan varið til nýrra varanlegra útgjalda. Þá má með sanni segja að ekki er allt sem sýnist. Enginn er óþrjótandi tekjulind Ef allt gengur samkvæmt plani næst brátt jafnvægi í grunnrekstri ríkisins, þökk sé öllu óvænta tekjustreyminu. Betur má þó ef duga skal, tekjum er nú varið til hinna ýmsu útgjalda þannig að ekki stendur nóg eftir til að greiða vexti af skuldum. Ríkið hefur þurft að slá lán til þess – sannkallaður yfirdráttur á kostnað framtíðarkynslóða – ríkið hefur kosið að eyða um efni fram. Vandséð er að tekjur séu á einhvern hátt ónógar. Síbylja um vannýtta tekjustofna og tapaðar tekjur hins opinbera breyta litlu þar um, tölurnar tala sínu máli. Öllu frekar má ætla að skortur á vilja eða getu til að taka raunverulegar ákvarðanir um aðhald og hagræðingu valdi því að ríkisstjórnin kýs nú að auka álögur á einstaklinga og fyrirtæki með það að markmiði að rétta reksturinn af. Þessi nálgun er ekki forsvaranleg fyrr en tækifæri til að draga úr útgjöldum hafa verið tæmd. Í stað þess að axla ábyrgð á eigin rekstri ganga áætlanir stjórnvalda út á að seilast lengra ofan í vasa þeirra sem verðmætin skapa. Hið opinbera á allt sitt undir velgengni einstaklinga og atvinnulífs. Það ætti því að vera hinu opinbera kappsmál að byggja undir og efla íslenskan efnahag. Ólíklegt er að auknar opinberar álögur skili yfir höfuð auknum tekjum í ríkiskassann þegar upp er staðið, enda koma þær niður á rekstrarumhverfi fyrirtækja og draga úr framtakssemi einstaklinga, en þangað eiga jú tekjur hins opinbera rætur sínar að rekja. Höfundur er hagfræðingur hjá Samtökum atvinnulífsins.
Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason Skoðun
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason skrifar
Skoðun Hvalveiðar á Íslandi, löng saga spillingar og sérhagsmunatengsla Valgerður Árnadóttir skrifar
Skoðun Er sjálfvirknivæðing að stela störfum og framtíðar möguleikum hjá drengjum sem geta ekki lesið sér til gagns? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason Skoðun
Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun