Við gleymum oft því dýrmætasta: Tíma Ásta Möller Sívertsen skrifar 24. apríl 2023 07:01 Leikskólinn er fyrsta skólastigið, lögum samkvæmt og er ætlaður börnum undir skólaskyldualdri. Þó er ekki kveðið sérstaklega á um á hvaða aldri börn eigi rétt á að hefja leikskólagöngu. Yngstu börnunum hefur fjölgað jafnt og þétt í leikskólum landsins undanfarin ár. Flest sveitarfélög hafa sett sér aldursviðmið varðandi innritunaraldur og árið 2021 var innritunaraldur flestra barna á bilinu 19‒24 mánaða. Gæði í skólastarfi byggjast fyrst og fremst á vel menntaðri og áhugasamri fagstétt kennara. Leikskólakennarar voru rúmur fjórðungur starfsfólks sem starfaði í leikskólum landsins árið 2020 og meðalaldur starfandi leikskólakennara er hár. Lítill greinarmunur er gerður á hlutverkum og ábyrgð leikskólakennara og ófaglærðs starfsfólks, og ber umræða undanfarinna missera þess merki að skerpa þurfi á skilningi þess faglega starfs sem leikskólakennurum ber lögum samkvæmt að inna af hendi. Hlutfall ófaglærðs starfsfólks er hærra en hlutfall leikskólakennara og því ber ófaglært starfsfólk hitann og þungann af daglegu starfi leikskólans. Það er starfsfólk sem skortir oft fagþekkingu eða reynslu til að vinna með þarfir yngstu barnanna að leiðarljósi. Yngstu börnin eru viðkvæmur hópur, þau búa ekki yfir þroska til að geta tjáð sig um hlutskipti sitt. Flest þeirra koma beint úr fangi foreldra sinna í leikskólann. Þar eiga þau rétt á umönnun, virðingu, sem og menntun sem hæfir aldri þeirra, getu og áhugasviði hverju sinni. Foreldrar eru margir hverjir óöruggir og vilja börnum sínum allt það besta. Því er mikilvægt að gagnkvæmt traust ríki milli starfsfólks leikskóla og foreldra og að allir vinni að sama markmiði, menntun og vellíðan barnanna. Yngstu börnin verja mestum meirihluta vökutíma síns í leikskólanum. Klukkan stýrir óhjákvæmilega skipulagi dagsins, en áhersla er gjarnan lögð á að daglegt starf taki mið af þörfum og áhugasviði barnanna. Fastir liðir eru frjáls leikur, útivera, matmálstímar og hvíld. Í amstri dagsins er mikilvægt að börnin fái ríkulegan tíma til daglegra athafna og sjálfshjálpar, til að mynda með því að veita þeim tækifæri til að æfa sig að klæða sig í og úr, að matartímar séu nýttir til samræðu og að sett séu orð á allar daglegar athafnir. Að öðrum kosti er hætt við að börnin fari á mis við mikilvæg tækifæri til náms og þroska í leikskólanum. Umræðan um skyndilausnir, til dæmis með því að ráða ófaglært fólk til starfa í leikskóla, byggir á vanþekkingu á þörfum yngstu barnanna, réttindum þeirra, mikilvægi leikskólakennara og lögbundnu hlutverki leikskóla. Hlutverk leikskóla er að mæta þörf barna fyrir uppeldi, umönnun og menntun, ekki að þjónusta atvinnulífið. Í leikskólanum eflast félagsleg samskipti barna í samskiptum þeirra við önnur börn og hlutverk leikskólakennara er meðal annars að styðja við og efla jákvæð samskipti barna á milli. Mönnunarvandi leikskólanna er ekki nýr af nálinni og án ófaglærðs starfsfólks væru leikskólar ekki starfræktir. Deildarstjórar hafa umsjón með móttöku, þjálfun og leiðsögn nýs starfsfólks á deildinni en líkt og fram hefur komið er tíminn oft af skornum skammti og starfsmannavelta undanfarinna ára hefur verið milli 23‒27%. Ég hóf störf í leikskóla sem ófaglærður starfsmaður. En ég heillaðist af starfinu og fór í nám sem veitti mér dýpri innsýn í menntun yngstu barnanna og efldi fagmennsku mína. Að ofansögðu er ljóst að í málefnum leikskólanna eru engar skyndilausnir til. Það þarf að meta menntun til mannsæmandi launa og bæta starfsaðstæður í leikskólum svo að ófaglært starfsfólk sjái hag sinn í að mennta sig til kennara. Auka þarf virðingu fyrir leikskólakennurum, faglegri þekkingu þeirra og reynslu. Fjölga þarf leikskólakennurum verulega, því ljóst er að fjöldi reynslumikilla leikskólakennara mun á komandi árum láta af störfum sökum aldurs. Þá er hætt við að leikskólinn uppfylli ekki skilyrði sem menntastofnun, sem hefur það hlutverk að mennta og hlúa að mikilvægustu einstaklingunum, sem eru yngstu börnin. Höfundur er leikskólakennari í ungbarnaleikskólanum Mánahvoli og doktorsnemi við Menntavísindasvið Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikskólar Börn og uppeldi Skóla - og menntamál Mest lesið Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir Skoðun Góð vísa... Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon Skoðun Halldór 03.05.2025 Halldór Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir Skoðun Hvenær leiddist þér síðast? Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ferðamenn: Vanmetnir skattgreiðendur í íslensku hagkerfi Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Góð vísa... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á tvískinnungi SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað getum við lært af Víetnamstríðinu? Einar Magnússon skrifar Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Fristund.is fyrir öll - líka eldra fólk Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Sjá meira
Leikskólinn er fyrsta skólastigið, lögum samkvæmt og er ætlaður börnum undir skólaskyldualdri. Þó er ekki kveðið sérstaklega á um á hvaða aldri börn eigi rétt á að hefja leikskólagöngu. Yngstu börnunum hefur fjölgað jafnt og þétt í leikskólum landsins undanfarin ár. Flest sveitarfélög hafa sett sér aldursviðmið varðandi innritunaraldur og árið 2021 var innritunaraldur flestra barna á bilinu 19‒24 mánaða. Gæði í skólastarfi byggjast fyrst og fremst á vel menntaðri og áhugasamri fagstétt kennara. Leikskólakennarar voru rúmur fjórðungur starfsfólks sem starfaði í leikskólum landsins árið 2020 og meðalaldur starfandi leikskólakennara er hár. Lítill greinarmunur er gerður á hlutverkum og ábyrgð leikskólakennara og ófaglærðs starfsfólks, og ber umræða undanfarinna missera þess merki að skerpa þurfi á skilningi þess faglega starfs sem leikskólakennurum ber lögum samkvæmt að inna af hendi. Hlutfall ófaglærðs starfsfólks er hærra en hlutfall leikskólakennara og því ber ófaglært starfsfólk hitann og þungann af daglegu starfi leikskólans. Það er starfsfólk sem skortir oft fagþekkingu eða reynslu til að vinna með þarfir yngstu barnanna að leiðarljósi. Yngstu börnin eru viðkvæmur hópur, þau búa ekki yfir þroska til að geta tjáð sig um hlutskipti sitt. Flest þeirra koma beint úr fangi foreldra sinna í leikskólann. Þar eiga þau rétt á umönnun, virðingu, sem og menntun sem hæfir aldri þeirra, getu og áhugasviði hverju sinni. Foreldrar eru margir hverjir óöruggir og vilja börnum sínum allt það besta. Því er mikilvægt að gagnkvæmt traust ríki milli starfsfólks leikskóla og foreldra og að allir vinni að sama markmiði, menntun og vellíðan barnanna. Yngstu börnin verja mestum meirihluta vökutíma síns í leikskólanum. Klukkan stýrir óhjákvæmilega skipulagi dagsins, en áhersla er gjarnan lögð á að daglegt starf taki mið af þörfum og áhugasviði barnanna. Fastir liðir eru frjáls leikur, útivera, matmálstímar og hvíld. Í amstri dagsins er mikilvægt að börnin fái ríkulegan tíma til daglegra athafna og sjálfshjálpar, til að mynda með því að veita þeim tækifæri til að æfa sig að klæða sig í og úr, að matartímar séu nýttir til samræðu og að sett séu orð á allar daglegar athafnir. Að öðrum kosti er hætt við að börnin fari á mis við mikilvæg tækifæri til náms og þroska í leikskólanum. Umræðan um skyndilausnir, til dæmis með því að ráða ófaglært fólk til starfa í leikskóla, byggir á vanþekkingu á þörfum yngstu barnanna, réttindum þeirra, mikilvægi leikskólakennara og lögbundnu hlutverki leikskóla. Hlutverk leikskóla er að mæta þörf barna fyrir uppeldi, umönnun og menntun, ekki að þjónusta atvinnulífið. Í leikskólanum eflast félagsleg samskipti barna í samskiptum þeirra við önnur börn og hlutverk leikskólakennara er meðal annars að styðja við og efla jákvæð samskipti barna á milli. Mönnunarvandi leikskólanna er ekki nýr af nálinni og án ófaglærðs starfsfólks væru leikskólar ekki starfræktir. Deildarstjórar hafa umsjón með móttöku, þjálfun og leiðsögn nýs starfsfólks á deildinni en líkt og fram hefur komið er tíminn oft af skornum skammti og starfsmannavelta undanfarinna ára hefur verið milli 23‒27%. Ég hóf störf í leikskóla sem ófaglærður starfsmaður. En ég heillaðist af starfinu og fór í nám sem veitti mér dýpri innsýn í menntun yngstu barnanna og efldi fagmennsku mína. Að ofansögðu er ljóst að í málefnum leikskólanna eru engar skyndilausnir til. Það þarf að meta menntun til mannsæmandi launa og bæta starfsaðstæður í leikskólum svo að ófaglært starfsfólk sjái hag sinn í að mennta sig til kennara. Auka þarf virðingu fyrir leikskólakennurum, faglegri þekkingu þeirra og reynslu. Fjölga þarf leikskólakennurum verulega, því ljóst er að fjöldi reynslumikilla leikskólakennara mun á komandi árum láta af störfum sökum aldurs. Þá er hætt við að leikskólinn uppfylli ekki skilyrði sem menntastofnun, sem hefur það hlutverk að mennta og hlúa að mikilvægustu einstaklingunum, sem eru yngstu börnin. Höfundur er leikskólakennari í ungbarnaleikskólanum Mánahvoli og doktorsnemi við Menntavísindasvið Háskóla Íslands.
Skoðun Góður rekstur Mosfellsbæjar og framtíðin björt Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir ,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar