6 kr/km Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar 22. ágúst 2022 13:30 Það hefur verið hávær umræða í gangi um breytta gjaldtöku í samgöngum. Annarsvegar hefur umræðan snúist um veggjöld á stærri verkefnum tengt jarðgöngum og brúarsmíði. Hinsvegar hefur umræðan snúist um ójafnvægi í núgildandi gjaldtöku þar sem nýorkubílar eru undanskyldir enda gjaldið tekið í gegnum sölu á bensíni og dísil. Hér verður ekki rætt um möguleg gangna- og brúargjöld enda myndu bifreiðar greiða slík gjöld að jöfnu óháð orkugjafa. Kolefnisgjald Bensínlítri er verulega skattlagður en fyrir utan VSK, eins og allar vörur bera, þá er einnig þrefaldur aukaskattur lagður á bensín. Fyrir það fyrsta er kolefnisgjald lagt á lítrann sem nemur 10,5 kr/L. Bruni bensíns veldur losun gróðurhúsalofttegunda sem hefur verðgildi í nútímaumhverfi þar sem öll ríki hafa sammælst um að minnka losun með bindandi samkomulagi. Mörgum finnst þetta gjald hátt en ef það er sett í samhengi við verð á kolefni á ETS markaði þá ætti það í raun að vera um 25 kr/L. En kolefnisgjald verður aldrei lagt á annað en kolefni þannig að þessi skattur verður áfram bundinn við bruna jarðefnaeldsneytis. Eldsneytisgjöld Á bensín-lítrann eru svo lögð svokölluð bensíngjöld sem einhverra hluta vegna er skipt í tvennt þ.e. almennt bensíngjald 30,5 kr/L og svo sérstakt bensíngjald 48,7 kr/L. Þessi bensíngjöld nema því samanlagt 79,2 kr/L og hafa oft verið nefnd veggjöld í almennri umræðu þó að ríkinu beri í raun engin skylda til að nýta þessa fjármuni í uppbyggingu og viðhald vegakerfisins. Þó að markaðar skatttekjur hafi verið aflagðar fyrir löngu þá tengja eðlilega flestir aukaskatta við sértæk verkefni eins og í þessu tilfelli við útgjöld til vegakerfisins. Þar sem rafbílar nota ekki bensín þá sleppur akstur slíkra bíla við þessa skatta en þeir eru auðvitað jafnháðir uppbyggingu vegakerfisins eins og aðrir bílar. Ef stefnan er að bílar borgi nokkuð jafnan hlut fyrir afnot af vegakerfinu þá er þessi gjaldtaka auðvitað bogin og ójöfn. Hafa ber í huga að óháð rafbílum þá er gjaldtakan bjöguð þar sem tveir jafnstórir bílar greiða stundum ójafna eldsneytisskatta af þeirri einföldu ástæðu að annar þeirra getur verið talsvert sparneytnari en hinn. Kílómetragjald Hvernig getum við jafnað leikinn í skatttekjum af umferð? Svarið er einfalt, eins og margir hafa bent á, þ.e. að koma á kílómetragjaldi sem auðvelt væri að innheimta í gegnum bifreiðagjöld. En hversu há eiga þessi gjöld að vera? Með nokkurri einföldun má segja að meðalrauneyðsla bensínfólksbíla sé um 7,5 L/100km. Samanlögð bensíngjöld á hvern kílómeter væri þá um 6 kr/km. 15 þúsund kílómetra akstur ári myndi þá kosta 90 þúsund kr sem hægt væri að rukka í tveimur greiðslum líkt og bifreiðagjöld í dag. Hægt væri að leiðrétta upphæðina miðað við raunakstur við hefðbundna skoðun bifreiða. Bensínlítrinn myndi þá lækka um 79 kr og gjaldtakan færast til en jafnframt jafnast á milli bifreiða. Myndu rafbílar þola slíka gjaldtöku eða færi þeirra rómaði rekstrarsparnaður út um þúfur? Vissulega myndi rekstrarkostnaður rafbíla aukast sem þessu nemur en samt sem áður yrði rafbílinn talsvert ódýrari í rekstri en sambærilegur bensínbíll. Með fullum veggjöldum á rafbíla til jafns við bensínbíla myndi akstur rafbíla ennþá vera talsvert ódýrari. Orkukostnaður bensínbíls sem eyðir 7,5 L/100km er í dag rúmlega 2000 kr fyrir 100 km akstur. Rafbíll í heimahleðslu borgar einungis um 350 kr fyrir 100 km akstur. Ef 6 kr/km væri bætt við rafbílinn þá færi kostnaður við 100 km akstur upp í 950 krónur sem væri samt sem áður rúmlega helmingi minni en hjá bensínbíl. Áfram þarf þó tímabundið að styðja við innkaup á rafbílum enda skynsamleg samfélagsleg fjárfesting fyrir ríkið í meiri orkuöryggi, meiri efnahagsstöðuleika, minni heilsuspillandi mengun og lægri framtíðar loftslagskostnaði. Með kílómetragjaldi skapast líka ýmsir möguleikar til að ná fram fjölbreyttum samfélagsmarkmiðum. Hægt er að auka gjaldið eða lækka fyrir ákveðna hópa eða skilgreind markmið. Til dæmis hvað varðar þyngd og heilsuspillandi mengun ökutækja eða til að lækka kostnað íbúa sem eru háðir mikilli keyrslu vegna búsetu. Mestu skiptir að koma þessu á og bæta síðan kerfið og aðlaga eftir þörfum hvers tíma. Höfundur er sviðsstjóri hjá Orkustofnun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Bílar Vistvænir bílar Bensín og olía Sigurður Ingi Friðleifsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Sjá meira
Það hefur verið hávær umræða í gangi um breytta gjaldtöku í samgöngum. Annarsvegar hefur umræðan snúist um veggjöld á stærri verkefnum tengt jarðgöngum og brúarsmíði. Hinsvegar hefur umræðan snúist um ójafnvægi í núgildandi gjaldtöku þar sem nýorkubílar eru undanskyldir enda gjaldið tekið í gegnum sölu á bensíni og dísil. Hér verður ekki rætt um möguleg gangna- og brúargjöld enda myndu bifreiðar greiða slík gjöld að jöfnu óháð orkugjafa. Kolefnisgjald Bensínlítri er verulega skattlagður en fyrir utan VSK, eins og allar vörur bera, þá er einnig þrefaldur aukaskattur lagður á bensín. Fyrir það fyrsta er kolefnisgjald lagt á lítrann sem nemur 10,5 kr/L. Bruni bensíns veldur losun gróðurhúsalofttegunda sem hefur verðgildi í nútímaumhverfi þar sem öll ríki hafa sammælst um að minnka losun með bindandi samkomulagi. Mörgum finnst þetta gjald hátt en ef það er sett í samhengi við verð á kolefni á ETS markaði þá ætti það í raun að vera um 25 kr/L. En kolefnisgjald verður aldrei lagt á annað en kolefni þannig að þessi skattur verður áfram bundinn við bruna jarðefnaeldsneytis. Eldsneytisgjöld Á bensín-lítrann eru svo lögð svokölluð bensíngjöld sem einhverra hluta vegna er skipt í tvennt þ.e. almennt bensíngjald 30,5 kr/L og svo sérstakt bensíngjald 48,7 kr/L. Þessi bensíngjöld nema því samanlagt 79,2 kr/L og hafa oft verið nefnd veggjöld í almennri umræðu þó að ríkinu beri í raun engin skylda til að nýta þessa fjármuni í uppbyggingu og viðhald vegakerfisins. Þó að markaðar skatttekjur hafi verið aflagðar fyrir löngu þá tengja eðlilega flestir aukaskatta við sértæk verkefni eins og í þessu tilfelli við útgjöld til vegakerfisins. Þar sem rafbílar nota ekki bensín þá sleppur akstur slíkra bíla við þessa skatta en þeir eru auðvitað jafnháðir uppbyggingu vegakerfisins eins og aðrir bílar. Ef stefnan er að bílar borgi nokkuð jafnan hlut fyrir afnot af vegakerfinu þá er þessi gjaldtaka auðvitað bogin og ójöfn. Hafa ber í huga að óháð rafbílum þá er gjaldtakan bjöguð þar sem tveir jafnstórir bílar greiða stundum ójafna eldsneytisskatta af þeirri einföldu ástæðu að annar þeirra getur verið talsvert sparneytnari en hinn. Kílómetragjald Hvernig getum við jafnað leikinn í skatttekjum af umferð? Svarið er einfalt, eins og margir hafa bent á, þ.e. að koma á kílómetragjaldi sem auðvelt væri að innheimta í gegnum bifreiðagjöld. En hversu há eiga þessi gjöld að vera? Með nokkurri einföldun má segja að meðalrauneyðsla bensínfólksbíla sé um 7,5 L/100km. Samanlögð bensíngjöld á hvern kílómeter væri þá um 6 kr/km. 15 þúsund kílómetra akstur ári myndi þá kosta 90 þúsund kr sem hægt væri að rukka í tveimur greiðslum líkt og bifreiðagjöld í dag. Hægt væri að leiðrétta upphæðina miðað við raunakstur við hefðbundna skoðun bifreiða. Bensínlítrinn myndi þá lækka um 79 kr og gjaldtakan færast til en jafnframt jafnast á milli bifreiða. Myndu rafbílar þola slíka gjaldtöku eða færi þeirra rómaði rekstrarsparnaður út um þúfur? Vissulega myndi rekstrarkostnaður rafbíla aukast sem þessu nemur en samt sem áður yrði rafbílinn talsvert ódýrari í rekstri en sambærilegur bensínbíll. Með fullum veggjöldum á rafbíla til jafns við bensínbíla myndi akstur rafbíla ennþá vera talsvert ódýrari. Orkukostnaður bensínbíls sem eyðir 7,5 L/100km er í dag rúmlega 2000 kr fyrir 100 km akstur. Rafbíll í heimahleðslu borgar einungis um 350 kr fyrir 100 km akstur. Ef 6 kr/km væri bætt við rafbílinn þá færi kostnaður við 100 km akstur upp í 950 krónur sem væri samt sem áður rúmlega helmingi minni en hjá bensínbíl. Áfram þarf þó tímabundið að styðja við innkaup á rafbílum enda skynsamleg samfélagsleg fjárfesting fyrir ríkið í meiri orkuöryggi, meiri efnahagsstöðuleika, minni heilsuspillandi mengun og lægri framtíðar loftslagskostnaði. Með kílómetragjaldi skapast líka ýmsir möguleikar til að ná fram fjölbreyttum samfélagsmarkmiðum. Hægt er að auka gjaldið eða lækka fyrir ákveðna hópa eða skilgreind markmið. Til dæmis hvað varðar þyngd og heilsuspillandi mengun ökutækja eða til að lækka kostnað íbúa sem eru háðir mikilli keyrslu vegna búsetu. Mestu skiptir að koma þessu á og bæta síðan kerfið og aðlaga eftir þörfum hvers tíma. Höfundur er sviðsstjóri hjá Orkustofnun.
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun