Loftslagsvænni mjólkurframleiðsla Herdís Magna Gunnarsdóttir skrifar 1. júní 2022 08:01 Í dag er Alþjóðlegi mjólkurdagurinn haldinn hátíðlegur í 21. skipti um víða veröld. Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) stóð að stofnun dagsins og var tilgangur framtaksins að vekja athygli á og viðurkenna mikilvægi mjólkur, næringarlegan, félagslegan og efnahagslegan ávinning mjólkur og mjólkurafurða í heiminum en mjólkurframleiðsla styður við lífsafkomu eins milljarðs manna um veröld alla. Ákveðið þema er tekið fyrir á þessum hátíðlega degi mjólkurinnar hverju sinni og í ár er dagurinn tileinkaður þeim fjölmörgu verkefnum sem nú þegar eru í gangi í mjólkurframleiðslu heimsins til að hraða loftslagsaðgerðum og draga úr áhrifum loftslagsbreytinga. Þar ber helst að nefna orkuskiptin, þróun ýmissa fæðubótarefna fyrir nautgripi sem draga úr metanlosun úr meltingarvegi og að veita bændum ráðgjöf til að minnka losun á sínum búum. Kolefnishlutleysi fyrir 2040 Hröð þróun hefur verið síðustu ár í íslenskri mjólkurframleiðslu hvað varðar tækniframfarir, aðbúnað, fóðrun og kynbætur íslenskra mjólkurkúa. Kúabændur landsins hafa þannig náð að auka meðalframleiðslu á hverja kýr um 50% á síðustu 30 árum. Mjólkurkúm hefur fækkað um 20% á meðan framleiðslan hefur aukist um 43%. Færri kýr þarf því til að framleiða meiri mjólk og höfum við með því dregið úr losun nautgriparæktarinnar umtalsvert á síðustu árum en metanlosun frá meltingarvegi mjólkurkúa er langstærsti einstaki losunarþátturinn í losun mjólkurframleiðslunnar. Betur má ef duga skal því íslenskir kúabændur hafa sett sér það markmið að greinin verði kolefnishlutlaus eigi síðar en árið 2040 og árið 2020 var gefin út skýrsla um loftslagsmál í nautgriparækt með sjö skrefa aðgerðaráætlun til að ná þessu markmiði. Áætlunin er vel á veg komin og hefur m.a. falið í sér bætta gagnaskráningu og kaup á búnaði til að mæla metanlosun nautgripa á Íslandi. Búnaðurinn gerir okkur einnig kleift að athuga hvernig megi minnka losun með breyttri fóðrun kúa en verið er að þróa ýmis fæðubótaefni sem geta minnkað losun metans frá meltingarvegi nautgripa, þ.á m. efni sem unnið er úr þörungum. Nauðsynlegt er að loftslagsaðgerðir byggi á nákvæmum upplýsingum og þekkingu en íslenskir kúabændur eru einnig komnir af stað í raunverulegar aðgerðir. Loftslagsvænn landbúnaður Á síðasta ári hófu fyrstu kúabændurnir þáttöku í verkefninu Loftslagsvænn landbúnaður og nú í vor var opnað fyrir og auglýst eftir þátttöku fleiri nautgripabænda. Verkefnið hefur þróast hratt síðustu ár og fékk hvatningarviðurkenningu Reykjavíkurborgar og Festu á síðasta ári. Verkefnið tengir saman fjölmargar loftslagsaðgerðir og byggir á því að veita bændum ráðgjöf og fræðslu í loftslagsaðgerðum. Þátttökubú setja sér aðgerðaráætlun sem hentar hverju búi með það að marki að minnka losun og auka bindingu á hverju búi. Þess má einnig geta að nú þegar stundar fjöldi kúabænda skógrækt meðfram mjólkurframleiðslu og mun þeim að öllum líkindum fjölga á komandi árum. Erfðamengisúrval Íslenskir kúabændur hafa valið að verja stofn íslenska kúakynsins sem er einstakur á heimsvísu en býr þó ekki að sömu framleiðslugetu og bestu mjólkurkúakyn heimsins. Það er því afar mikilvægt fyrir okkur að stunda markvisst kynbótastarf. Eitt allra stærsta verkefni kúabænda á síðustu árum hefur verið innleiðing á svokölluðu Erfðamengisúrvali. Verkefnið felur í sér, í mjög einfölduðu máli, að greining á erfðamengi einstaklinga er notað til að reikna út kynbótamat þeirra, þ.e. hversu efnilegir þeir eru til framræktunar. Þannig verður öryggi kynbótamatsins meira, ættliðabilið styttra og erfðaframfarirnar bæði meiri og hraðari. Á þessu ári byrjuðu kúabændur sjálfir að taka sýni úr sínum kvígukálfum um leið og sett eru í þá eyrnamerki. Sýnin eru svo send með mjólkurbílnum og þeim komið þaðan áfram til arfgerðargreiningar hjá Matís. Við sjáum fram á að kynbótastarf í mjólkurframleiðslu muni taka stór og hröð skref fram á við á næstu árum. Talið er að ávinningur verkefnisins muni nema um 40 milljónum króna á ári í minnkuðum framleiðslukostnaði fyrir mjólkuriðnaðinn í heild. Aukin afköst og minni sóun leiða einnig af sér minni losun frá greininni og því má segja að innleiðing Erfðamengisúrvals sé ein stærsta loftslagsaðgerð íslenskrar mjólkurframleiðslu. Sællegar kýr úti á túni Íslenskir kúabændur láta sig umhverfið og loftslagsmál varða. Við eigum inni mikil tækifæri til að draga enn frekar úr losun og auka bindingu gróðurhúsalofttegunda en gott er að staldra við og minna okkur á hvað við höfum nú þegar gert. Við höfum nú þegar náð miklum árangri í minni losun með bættum afköstum og nýtingu, ráðist af stað í risa stór verkefni til að gera enn betur og unnið að raunverulegum loftslagsaðgerðum í mjólkurframleiðslu. Í tilefni alþjóðlega mjólkurdagsins verða íslenskir kúabændur virkir á samfélagsmiðlum. Fylgist með á instagram Bændasamtakanna þar sem kúabændur leyfa öðrum að skyggnast inní þeirra daglega líf, segja okkur m.a. frá þeim aðgerðum sem þeir hafa stigið í átt að loftslagsvænni landbúnaði og auðvitað sjáum við sællegar kýr úti á túni. Gleðilegan alþjóðlegan mjólkurdag! Höfundur er varaformaður Bændasamtaka Íslands og formaður Búgreinadeildar nautgripabænda í BÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landbúnaður Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo Skoðun Sögufölsun eytt í kyrrþey Hjörtur Hjartarson Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon Skoðun Skoðun Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Sjá meira
Í dag er Alþjóðlegi mjólkurdagurinn haldinn hátíðlegur í 21. skipti um víða veröld. Matvæla- og landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) stóð að stofnun dagsins og var tilgangur framtaksins að vekja athygli á og viðurkenna mikilvægi mjólkur, næringarlegan, félagslegan og efnahagslegan ávinning mjólkur og mjólkurafurða í heiminum en mjólkurframleiðsla styður við lífsafkomu eins milljarðs manna um veröld alla. Ákveðið þema er tekið fyrir á þessum hátíðlega degi mjólkurinnar hverju sinni og í ár er dagurinn tileinkaður þeim fjölmörgu verkefnum sem nú þegar eru í gangi í mjólkurframleiðslu heimsins til að hraða loftslagsaðgerðum og draga úr áhrifum loftslagsbreytinga. Þar ber helst að nefna orkuskiptin, þróun ýmissa fæðubótarefna fyrir nautgripi sem draga úr metanlosun úr meltingarvegi og að veita bændum ráðgjöf til að minnka losun á sínum búum. Kolefnishlutleysi fyrir 2040 Hröð þróun hefur verið síðustu ár í íslenskri mjólkurframleiðslu hvað varðar tækniframfarir, aðbúnað, fóðrun og kynbætur íslenskra mjólkurkúa. Kúabændur landsins hafa þannig náð að auka meðalframleiðslu á hverja kýr um 50% á síðustu 30 árum. Mjólkurkúm hefur fækkað um 20% á meðan framleiðslan hefur aukist um 43%. Færri kýr þarf því til að framleiða meiri mjólk og höfum við með því dregið úr losun nautgriparæktarinnar umtalsvert á síðustu árum en metanlosun frá meltingarvegi mjólkurkúa er langstærsti einstaki losunarþátturinn í losun mjólkurframleiðslunnar. Betur má ef duga skal því íslenskir kúabændur hafa sett sér það markmið að greinin verði kolefnishlutlaus eigi síðar en árið 2040 og árið 2020 var gefin út skýrsla um loftslagsmál í nautgriparækt með sjö skrefa aðgerðaráætlun til að ná þessu markmiði. Áætlunin er vel á veg komin og hefur m.a. falið í sér bætta gagnaskráningu og kaup á búnaði til að mæla metanlosun nautgripa á Íslandi. Búnaðurinn gerir okkur einnig kleift að athuga hvernig megi minnka losun með breyttri fóðrun kúa en verið er að þróa ýmis fæðubótaefni sem geta minnkað losun metans frá meltingarvegi nautgripa, þ.á m. efni sem unnið er úr þörungum. Nauðsynlegt er að loftslagsaðgerðir byggi á nákvæmum upplýsingum og þekkingu en íslenskir kúabændur eru einnig komnir af stað í raunverulegar aðgerðir. Loftslagsvænn landbúnaður Á síðasta ári hófu fyrstu kúabændurnir þáttöku í verkefninu Loftslagsvænn landbúnaður og nú í vor var opnað fyrir og auglýst eftir þátttöku fleiri nautgripabænda. Verkefnið hefur þróast hratt síðustu ár og fékk hvatningarviðurkenningu Reykjavíkurborgar og Festu á síðasta ári. Verkefnið tengir saman fjölmargar loftslagsaðgerðir og byggir á því að veita bændum ráðgjöf og fræðslu í loftslagsaðgerðum. Þátttökubú setja sér aðgerðaráætlun sem hentar hverju búi með það að marki að minnka losun og auka bindingu á hverju búi. Þess má einnig geta að nú þegar stundar fjöldi kúabænda skógrækt meðfram mjólkurframleiðslu og mun þeim að öllum líkindum fjölga á komandi árum. Erfðamengisúrval Íslenskir kúabændur hafa valið að verja stofn íslenska kúakynsins sem er einstakur á heimsvísu en býr þó ekki að sömu framleiðslugetu og bestu mjólkurkúakyn heimsins. Það er því afar mikilvægt fyrir okkur að stunda markvisst kynbótastarf. Eitt allra stærsta verkefni kúabænda á síðustu árum hefur verið innleiðing á svokölluðu Erfðamengisúrvali. Verkefnið felur í sér, í mjög einfölduðu máli, að greining á erfðamengi einstaklinga er notað til að reikna út kynbótamat þeirra, þ.e. hversu efnilegir þeir eru til framræktunar. Þannig verður öryggi kynbótamatsins meira, ættliðabilið styttra og erfðaframfarirnar bæði meiri og hraðari. Á þessu ári byrjuðu kúabændur sjálfir að taka sýni úr sínum kvígukálfum um leið og sett eru í þá eyrnamerki. Sýnin eru svo send með mjólkurbílnum og þeim komið þaðan áfram til arfgerðargreiningar hjá Matís. Við sjáum fram á að kynbótastarf í mjólkurframleiðslu muni taka stór og hröð skref fram á við á næstu árum. Talið er að ávinningur verkefnisins muni nema um 40 milljónum króna á ári í minnkuðum framleiðslukostnaði fyrir mjólkuriðnaðinn í heild. Aukin afköst og minni sóun leiða einnig af sér minni losun frá greininni og því má segja að innleiðing Erfðamengisúrvals sé ein stærsta loftslagsaðgerð íslenskrar mjólkurframleiðslu. Sællegar kýr úti á túni Íslenskir kúabændur láta sig umhverfið og loftslagsmál varða. Við eigum inni mikil tækifæri til að draga enn frekar úr losun og auka bindingu gróðurhúsalofttegunda en gott er að staldra við og minna okkur á hvað við höfum nú þegar gert. Við höfum nú þegar náð miklum árangri í minni losun með bættum afköstum og nýtingu, ráðist af stað í risa stór verkefni til að gera enn betur og unnið að raunverulegum loftslagsaðgerðum í mjólkurframleiðslu. Í tilefni alþjóðlega mjólkurdagsins verða íslenskir kúabændur virkir á samfélagsmiðlum. Fylgist með á instagram Bændasamtakanna þar sem kúabændur leyfa öðrum að skyggnast inní þeirra daglega líf, segja okkur m.a. frá þeim aðgerðum sem þeir hafa stigið í átt að loftslagsvænni landbúnaði og auðvitað sjáum við sællegar kýr úti á túni. Gleðilegan alþjóðlegan mjólkurdag! Höfundur er varaformaður Bændasamtaka Íslands og formaður Búgreinadeildar nautgripabænda í BÍ.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar