Ríkisborgararéttur og Alþingi Jón Gunnarsson skrifar 26. janúar 2022 20:00 Afskaplega undarleg umræða um Útlendingastofnun og afgreiðslu ríkisborgararéttar fór af stað á Alþingi á þriðjudaginn og það undir liðnum fundarstjórn forseta. Engu var líkara en að þingmenn sem tóku til máls væru að keppast um að fara rangt með staðreyndir málsins. Málið er miklu einfaldara en þingmenn láta í veðri vaka. Umboðsmaður Alþingis gerði athugasemdir árið 2018 við óeðlilega langan afgreiðslutíma um ríkisborgararétt hjá Útlendingastofnun. Í ljós kom að almenna biðröðin eftir ríkisborgararétti var stífluð vegna þess að mjög stór hluti umsækjenda óskaði eftir því að umsóknir sínar yrðu sendar beint til Alþingis. Útlendingastofnun var síðan upptekin af því að vinna umsagnir til Alþingis um allar þennan fjölda. Einhverra hluta vegna hafði stofnunin komið upp því vinnulagi að þeir sem fóru fram hjá lögbundinni stjórnsýslu og sóttu um ríkisborgararétt með lagabreytingu frá Alþingi teknir fram fyrir þá sem lögðu einfaldlega inn almenna umsókn. „VIP-röð“ Alþingis var þannig orðin miklu lengri en almenna biðröðin og fáum var lengur hleypt inn úr almennu biðröðinni. Þessu breytti dómsmálaráðuneytið með löngum fyrirvara og lagði fyrir Útlendingastofnun að afgreiða umsóknir einfaldlega í þeirri röð sem þær berast. Það var nú allt og sumt. Í upphafi árs 2020 var almennur afgreiðslutími umsókna um ríkisborgararétt hjá Útlendingastofnun rúmir 16 mánuðir en með því að hætta að forgangsraða umsögnum um þau mál sem Alþingi fjallar um, hefur á skömmum tíma tekist að stytta hann niður í um 6 mánuði. Hér þarf að leiðrétta upphrópanir og rangar fullyrðingar þingmanna Útlendingastofnun hefur ekki neitað að afhenda gögn og heldur ekki neitað að afgreiða umsóknir. Dómsmálaráðuneytið og Útlendingastofnun hafa ekki „vísað hvert á annað“ í þessu máli. Ráðuneytið ber fulla ábyrgð á þessu verklagi og hefur aldrei skorast undan ábyrgð á því. Ráðuneyti dómsmála tilkynnti Alþingi formlega um breytta forgangsröðun við vinnslu umsókna í júní á síðasta ári. Ráðuneytið hafnar því að hér sé verið að brjóta lög. Þvert á móti er verið að tryggja jafnræði fólks fyrir lögum með því að afgreiða umsóknir um ríkisborgararétt í þeirri röð sem þær berast. • Það verklag að setja allar almennar umsóknir um ríkisborgararétt í margra mánaða bið vegna þeirra sem sóttu beint um til Alþingis er brot á jafnræðisreglu. Umboðsmaður Alþingis hafði enda krafið ráðuneytið um svör við því hvernig ráðuneytið hygðist bregðast við löngum afgreiðslutíma umsókna. • Virðingu Alþingis er engin hætta búin þótt gætt sé jafnræðis við meðferð þessara mála. Hugsanlega stafar virðingu þingsins meiri ógn af innistæðulausum stóryrðum. Árið 1998 var komið upp því almenna fyrirkomulagi að stjórnvöld veiti útlendingum ríkisborgararétt á grundvelli almennra krafna um búsetutíma o.fl. Um leið var settur sá varnagli að Alþingi gæti veitt útvöldum einstaklingum ríkisborgararétt með sérstökum lögum. Veiting ríkisborgararéttar með lögum frá Alþingi var alltaf hugsuð sem undantekning fremur en meginregla og var m.a. beitt til að veita Bobby Fischer íslenskan ríkisborgararétt árið 2005. Síðustu árin hefur raunin hins vegar orðið önnur. Árið 2015 fóru um 11% umsókna um ríkisborgararétt fyrir Alþingi en árin 2019-2020 var hlutfallið komið upp í 30-40%. Sérstaka athygli vakti að af síðarnefndu umsóknunum uppfylltu 68-82% ekki búsetuskilyrði laga um íslenskan ríkisborgararétt. Hjá Útlendingastofnun fer mikil vinna í að undirbúa umsóknir um ríkisborgararétt til Alþingis, vinna sem hefur gengið framar vinnu við almennar umsóknir og þannig tafið afgreiðslu þeirra. Þetta tvöfalda kerfi vegur mjög að jafnræði þeirra sem sækja um ríkisborgararétt. Meirihluti þeirra sem setjast að hér á landi bíða eftir því að öll lögmælt skilyrði séu uppfyllt áður en sótt er um ríkisborgararétt. Hins vegar fær stækkandi hópur ríkisborgararétt með lögum frá Alþingi án þess að uppfylla skilyrði laga, og án nokkurs gagnsæis, enda ber Alþingi ekki að rökstyðja ákvarðanir sínar um veitingu ríkisborgarréttar. Þannig er ekki upplýst hvað ræður niðurstöðu Alþingis um veitingu ríkisborgararéttar. Svo dæmi sé tekið fengu á árunum 2005-2018 alls 840 manns ríkisborgararétt skv. lögum frá Alþingi. Í ljós hefur komið að fimmtungur þessara einstaklinga er ekki búsettur á Íslandi. Aukin heldur hafði áberandi stór hluti þeirra sem fengið hafa ríkisborgararétt frá Alþingi alla möguleika á að fá íslenskt ríkisfang með stjórnvaldsákvörðun, með því einungis að bíða þar til lögmæltum búsetutíma væri náð. Breytt verklag stuðlar bæði að jafnræði við afgreiðslu umsókna um íslenskan ríkisborgararétt og styttingu málsmeðferðar. Að þessu sögðu er það afdráttarlaus afstaða mín að Útlendingastofnun skuli áfram og eftirleiðis afgreiða beiðnir um umsagnir til Alþingis í þeirri röð sem þær berast, með sama hætti og aðrar umsóknir sem berast samkvæmt lögum um íslenskan ríkisborgararétt. Heppilegast væri þó ef unnt væri að ná samstöðu um nauðsyn þess að þingið breyti því hvernig það fer með möguleika sína til að veita einstaklingum ríkisborgararétt með lögum og að vönduð stjórnsýsla og jafnræði verði tekin fram yfir geðþóttaákvarðanir. Í umræðum um fundarstjórn forseta fóru þingmenn hver af öðrum rangt með staðreyndir máls sem kom fundarstjórn forseta auk þess ekki nokkurn skapaðan hlut við. Í þessum ranga málflutningi á röngum tíma varð þeim flestum tíðrætt um virðingu Alþingis. Kannski ætti það verkefni að efla virðingu Alþingis að byrja í túninu heima. Höfundur er innanríkisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Gunnarsson Alþingi Innflytjendamál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Sjálfstæðisflokkurinn Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Afskaplega undarleg umræða um Útlendingastofnun og afgreiðslu ríkisborgararéttar fór af stað á Alþingi á þriðjudaginn og það undir liðnum fundarstjórn forseta. Engu var líkara en að þingmenn sem tóku til máls væru að keppast um að fara rangt með staðreyndir málsins. Málið er miklu einfaldara en þingmenn láta í veðri vaka. Umboðsmaður Alþingis gerði athugasemdir árið 2018 við óeðlilega langan afgreiðslutíma um ríkisborgararétt hjá Útlendingastofnun. Í ljós kom að almenna biðröðin eftir ríkisborgararétti var stífluð vegna þess að mjög stór hluti umsækjenda óskaði eftir því að umsóknir sínar yrðu sendar beint til Alþingis. Útlendingastofnun var síðan upptekin af því að vinna umsagnir til Alþingis um allar þennan fjölda. Einhverra hluta vegna hafði stofnunin komið upp því vinnulagi að þeir sem fóru fram hjá lögbundinni stjórnsýslu og sóttu um ríkisborgararétt með lagabreytingu frá Alþingi teknir fram fyrir þá sem lögðu einfaldlega inn almenna umsókn. „VIP-röð“ Alþingis var þannig orðin miklu lengri en almenna biðröðin og fáum var lengur hleypt inn úr almennu biðröðinni. Þessu breytti dómsmálaráðuneytið með löngum fyrirvara og lagði fyrir Útlendingastofnun að afgreiða umsóknir einfaldlega í þeirri röð sem þær berast. Það var nú allt og sumt. Í upphafi árs 2020 var almennur afgreiðslutími umsókna um ríkisborgararétt hjá Útlendingastofnun rúmir 16 mánuðir en með því að hætta að forgangsraða umsögnum um þau mál sem Alþingi fjallar um, hefur á skömmum tíma tekist að stytta hann niður í um 6 mánuði. Hér þarf að leiðrétta upphrópanir og rangar fullyrðingar þingmanna Útlendingastofnun hefur ekki neitað að afhenda gögn og heldur ekki neitað að afgreiða umsóknir. Dómsmálaráðuneytið og Útlendingastofnun hafa ekki „vísað hvert á annað“ í þessu máli. Ráðuneytið ber fulla ábyrgð á þessu verklagi og hefur aldrei skorast undan ábyrgð á því. Ráðuneyti dómsmála tilkynnti Alþingi formlega um breytta forgangsröðun við vinnslu umsókna í júní á síðasta ári. Ráðuneytið hafnar því að hér sé verið að brjóta lög. Þvert á móti er verið að tryggja jafnræði fólks fyrir lögum með því að afgreiða umsóknir um ríkisborgararétt í þeirri röð sem þær berast. • Það verklag að setja allar almennar umsóknir um ríkisborgararétt í margra mánaða bið vegna þeirra sem sóttu beint um til Alþingis er brot á jafnræðisreglu. Umboðsmaður Alþingis hafði enda krafið ráðuneytið um svör við því hvernig ráðuneytið hygðist bregðast við löngum afgreiðslutíma umsókna. • Virðingu Alþingis er engin hætta búin þótt gætt sé jafnræðis við meðferð þessara mála. Hugsanlega stafar virðingu þingsins meiri ógn af innistæðulausum stóryrðum. Árið 1998 var komið upp því almenna fyrirkomulagi að stjórnvöld veiti útlendingum ríkisborgararétt á grundvelli almennra krafna um búsetutíma o.fl. Um leið var settur sá varnagli að Alþingi gæti veitt útvöldum einstaklingum ríkisborgararétt með sérstökum lögum. Veiting ríkisborgararéttar með lögum frá Alþingi var alltaf hugsuð sem undantekning fremur en meginregla og var m.a. beitt til að veita Bobby Fischer íslenskan ríkisborgararétt árið 2005. Síðustu árin hefur raunin hins vegar orðið önnur. Árið 2015 fóru um 11% umsókna um ríkisborgararétt fyrir Alþingi en árin 2019-2020 var hlutfallið komið upp í 30-40%. Sérstaka athygli vakti að af síðarnefndu umsóknunum uppfylltu 68-82% ekki búsetuskilyrði laga um íslenskan ríkisborgararétt. Hjá Útlendingastofnun fer mikil vinna í að undirbúa umsóknir um ríkisborgararétt til Alþingis, vinna sem hefur gengið framar vinnu við almennar umsóknir og þannig tafið afgreiðslu þeirra. Þetta tvöfalda kerfi vegur mjög að jafnræði þeirra sem sækja um ríkisborgararétt. Meirihluti þeirra sem setjast að hér á landi bíða eftir því að öll lögmælt skilyrði séu uppfyllt áður en sótt er um ríkisborgararétt. Hins vegar fær stækkandi hópur ríkisborgararétt með lögum frá Alþingi án þess að uppfylla skilyrði laga, og án nokkurs gagnsæis, enda ber Alþingi ekki að rökstyðja ákvarðanir sínar um veitingu ríkisborgarréttar. Þannig er ekki upplýst hvað ræður niðurstöðu Alþingis um veitingu ríkisborgararéttar. Svo dæmi sé tekið fengu á árunum 2005-2018 alls 840 manns ríkisborgararétt skv. lögum frá Alþingi. Í ljós hefur komið að fimmtungur þessara einstaklinga er ekki búsettur á Íslandi. Aukin heldur hafði áberandi stór hluti þeirra sem fengið hafa ríkisborgararétt frá Alþingi alla möguleika á að fá íslenskt ríkisfang með stjórnvaldsákvörðun, með því einungis að bíða þar til lögmæltum búsetutíma væri náð. Breytt verklag stuðlar bæði að jafnræði við afgreiðslu umsókna um íslenskan ríkisborgararétt og styttingu málsmeðferðar. Að þessu sögðu er það afdráttarlaus afstaða mín að Útlendingastofnun skuli áfram og eftirleiðis afgreiða beiðnir um umsagnir til Alþingis í þeirri röð sem þær berast, með sama hætti og aðrar umsóknir sem berast samkvæmt lögum um íslenskan ríkisborgararétt. Heppilegast væri þó ef unnt væri að ná samstöðu um nauðsyn þess að þingið breyti því hvernig það fer með möguleika sína til að veita einstaklingum ríkisborgararétt með lögum og að vönduð stjórnsýsla og jafnræði verði tekin fram yfir geðþóttaákvarðanir. Í umræðum um fundarstjórn forseta fóru þingmenn hver af öðrum rangt með staðreyndir máls sem kom fundarstjórn forseta auk þess ekki nokkurn skapaðan hlut við. Í þessum ranga málflutningi á röngum tíma varð þeim flestum tíðrætt um virðingu Alþingis. Kannski ætti það verkefni að efla virðingu Alþingis að byrja í túninu heima. Höfundur er innanríkisráðherra.
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar