Þolendur kynferðiofbeldis Sævar Þór Jónsson skrifar 18. október 2021 11:30 Skiptar skoðanir hafa verið uppi um málefni KSÍ og ekki auðvelt að greina rétt frá röngu. Margir kollegar mínir hafa séð sig knúna til að deila skoðunum sínum á málinu og hafa réttilega bent á margar grunnstoðir réttarríkisins. Sem lögmaður deili ég með þeim misjafnri reynslu af málum þar sem skjólstæðingar mínir hafa verið ásakaðir opinberlega um brot sem síðan reyndist ekki fótur fyrir. Ég skil því vel þeirra sjónarmið en þessi rök snerta ekki á rót vandans. Það sem gleymist í þessu er ástæða þess að þolendur kynferðisbrota opinbera ásakanir sínar. Staðreyndin er sú, þrátt fyrir alla vitundarvakninguna, að enn ríkir mikil þöggunarmenning innan samfélagsins um kynferðisbrot. Að stíga fram og skila skömminni, eins og sagt er, er ekki eins auðvelt og stundum er látið í veðri vaka. Það eitt að koma opinberlega fram og viðurkenna að hafa orðið fórnarlamb kynferðisofbeldis er mjög erfitt. Óttinn við útskúfun og ekki vera tekinn trúanlegur. Því miður heyrast enn þessar umkvartanir þolenda um réttarvörslukerfið. Það er ekki lengra síðan en 2018 að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu þurfti að viðurkenna mistök við afgreiðslu kæru í kynferðisbroti ungs brotaþola en undirritaður var lögmaður hans. Þolandinn þurfti að líða mikið sinnuleysi af hendi lögreglu við afgreiðslu kæru hans. Það sem kemur mörgum á óvart er að oft eru það þeir sem standa þolandanum næst sem eru minnst undir það búnir að fjalla um og jafnvel viðurkenna kynferðisbrotið. Skömmin er svo greypt í huga og hjörtu fólks og enn er langt í land að breyta því. Þetta er hinn undirliggjandi vandi í samfélaginu og að mínu mati rót vandans í KSÍ málinu. Umræðan hefur snúist óþarflega mikið um að gagnrýna og jafnvel gera lítið úr þeim sem stigið hafa fram í stað þess að reyna að skilja um hvað málið snýst í raun og veru. Þetta endurspeglar því miður samfélag okkar að töluverðu leyti hvað viðkemur kynferðisbrotamálum. Þolendur kynferðisbrota upplifa útilokun og tortyggni, og það á ekki bara við um réttarvörslukerfið heldur á öllum sviðum samfélagsins. Ég hef sjálfur komið opinberlega fram og sagt frá kynferðilegu ofbeldi sem ég varð fyrir í æsku. Það tók mig mjög mörg á að vinna mig út úr því. Það eitt að stíga fram og viðurkenna að maður hafi verið beittur kynferðisofbeldi var mikil þolraun en ekki sú eina. Ég þurfti líka að takast á við fjölskylduna mína sem var í algerri afneitun. Oft eru aðstandendur þolenda þjakaðir af sjálfsásökun og annarri vanlíðan sem tengist slíkri opinberun. En afneitunin byggir líka á úreldum samfélagslegum gildum sem enn eimir mikið af í samfélaginu. En það er þessi afneitun, þessi þöggun og tortryggni sem mætir mörgum þolendum sem ýtir frekar undir þörf þeirra til þess að opinbera brotin enn frekar. Sá sem ekki fær viðurkenningu heima fyrir leitar að henni annars staðar. Það er ekki hægt að horfa áfram hjá þessum staðreyndum. Mikilvægi þess að fjalla um þessi mál hefur ekkert með annarlegar hvatir að gera heldur er tilgangurinn að fá samfélagið í heild sinni til að taka á málum þannig að það skili sér á sem víðustum grunni, innan veggja heimilanna, stofnanna og réttarvörslukerfisins og að fólk taka á málefnum þolenda kynferðisbrota þannig að unnið sé markvisst í málaflokknum en ekki reyna að þagga það niður eða drepa umræðunni á dreif. Ég fór þá leið að skrifa mig frá vandanum og gaf út bók þar sem ég opinberaði mína þrautagöngu. Það var mín leið til þess að saga mín yrði loks viðurkennd. Það kostaði mig útilokun frá eigin fjölskyldu. Var það þess virði eða hefði ég átti hreinlega að bíða með þetta, hlífa mínu fólki? Faðir minn lést án þess að vilja nokkurn tíma ræða þessi mál við mig. Fjölskyldan meinaði mér meira að segja að kveðja hann og presturinn sem jarðsöng vildi ekki skipta sér af þessu og lét þau ráða. Það virtist vera of erfitt fyrir prestinn að virði rétt minn til að fá að vera viðstaddur jarðarför föður míns. Ég mátti heimsækja kistuna í laumi, læðast í felum eins og skítuga barnið. Svarið er auðvitað nei en þetta er dæmi um hvernig það er að vera í samfélagi sem talar um skilning en praktiserar það ekki. Það er því ekki að furða að fólk kom fram opinberlega til að tala um þessi málefni því annars verða engar breytingar og það breytir engu í hvernig réttaríki við lifum. Í Bretalandi hafa verið gerðar rannsóknir um málefni sem snúa að sundrung fjölskyldna og er talið að í Stóra-Bretlandi sé 8% þjóðarinnar eða rúmlega 5 milljónir einstaklinga sem koma frá sundruðum fjölskyldum vegna áfalla innan fjölskyldna, eins og t.d. kynferðisbrota. Eigi sama hlutfall við hér á landi þá eru um 29 þúsund Íslendingar í þessum sporum. Það er því full ástæða til að vekja máls á þessu og leggjast á árarnar til að vinna á þessu tabúi og fordómum sem enn finnast gagnvart þolendum kynferðisbrota. Höfundur er lögmaður/MBA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Kynferðisofbeldi Landsliðsmenn sakaðir um kynferðisofbeldi Mest lesið Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Sjá meira
Skiptar skoðanir hafa verið uppi um málefni KSÍ og ekki auðvelt að greina rétt frá röngu. Margir kollegar mínir hafa séð sig knúna til að deila skoðunum sínum á málinu og hafa réttilega bent á margar grunnstoðir réttarríkisins. Sem lögmaður deili ég með þeim misjafnri reynslu af málum þar sem skjólstæðingar mínir hafa verið ásakaðir opinberlega um brot sem síðan reyndist ekki fótur fyrir. Ég skil því vel þeirra sjónarmið en þessi rök snerta ekki á rót vandans. Það sem gleymist í þessu er ástæða þess að þolendur kynferðisbrota opinbera ásakanir sínar. Staðreyndin er sú, þrátt fyrir alla vitundarvakninguna, að enn ríkir mikil þöggunarmenning innan samfélagsins um kynferðisbrot. Að stíga fram og skila skömminni, eins og sagt er, er ekki eins auðvelt og stundum er látið í veðri vaka. Það eitt að koma opinberlega fram og viðurkenna að hafa orðið fórnarlamb kynferðisofbeldis er mjög erfitt. Óttinn við útskúfun og ekki vera tekinn trúanlegur. Því miður heyrast enn þessar umkvartanir þolenda um réttarvörslukerfið. Það er ekki lengra síðan en 2018 að lögreglan á höfuðborgarsvæðinu þurfti að viðurkenna mistök við afgreiðslu kæru í kynferðisbroti ungs brotaþola en undirritaður var lögmaður hans. Þolandinn þurfti að líða mikið sinnuleysi af hendi lögreglu við afgreiðslu kæru hans. Það sem kemur mörgum á óvart er að oft eru það þeir sem standa þolandanum næst sem eru minnst undir það búnir að fjalla um og jafnvel viðurkenna kynferðisbrotið. Skömmin er svo greypt í huga og hjörtu fólks og enn er langt í land að breyta því. Þetta er hinn undirliggjandi vandi í samfélaginu og að mínu mati rót vandans í KSÍ málinu. Umræðan hefur snúist óþarflega mikið um að gagnrýna og jafnvel gera lítið úr þeim sem stigið hafa fram í stað þess að reyna að skilja um hvað málið snýst í raun og veru. Þetta endurspeglar því miður samfélag okkar að töluverðu leyti hvað viðkemur kynferðisbrotamálum. Þolendur kynferðisbrota upplifa útilokun og tortyggni, og það á ekki bara við um réttarvörslukerfið heldur á öllum sviðum samfélagsins. Ég hef sjálfur komið opinberlega fram og sagt frá kynferðilegu ofbeldi sem ég varð fyrir í æsku. Það tók mig mjög mörg á að vinna mig út úr því. Það eitt að stíga fram og viðurkenna að maður hafi verið beittur kynferðisofbeldi var mikil þolraun en ekki sú eina. Ég þurfti líka að takast á við fjölskylduna mína sem var í algerri afneitun. Oft eru aðstandendur þolenda þjakaðir af sjálfsásökun og annarri vanlíðan sem tengist slíkri opinberun. En afneitunin byggir líka á úreldum samfélagslegum gildum sem enn eimir mikið af í samfélaginu. En það er þessi afneitun, þessi þöggun og tortryggni sem mætir mörgum þolendum sem ýtir frekar undir þörf þeirra til þess að opinbera brotin enn frekar. Sá sem ekki fær viðurkenningu heima fyrir leitar að henni annars staðar. Það er ekki hægt að horfa áfram hjá þessum staðreyndum. Mikilvægi þess að fjalla um þessi mál hefur ekkert með annarlegar hvatir að gera heldur er tilgangurinn að fá samfélagið í heild sinni til að taka á málum þannig að það skili sér á sem víðustum grunni, innan veggja heimilanna, stofnanna og réttarvörslukerfisins og að fólk taka á málefnum þolenda kynferðisbrota þannig að unnið sé markvisst í málaflokknum en ekki reyna að þagga það niður eða drepa umræðunni á dreif. Ég fór þá leið að skrifa mig frá vandanum og gaf út bók þar sem ég opinberaði mína þrautagöngu. Það var mín leið til þess að saga mín yrði loks viðurkennd. Það kostaði mig útilokun frá eigin fjölskyldu. Var það þess virði eða hefði ég átti hreinlega að bíða með þetta, hlífa mínu fólki? Faðir minn lést án þess að vilja nokkurn tíma ræða þessi mál við mig. Fjölskyldan meinaði mér meira að segja að kveðja hann og presturinn sem jarðsöng vildi ekki skipta sér af þessu og lét þau ráða. Það virtist vera of erfitt fyrir prestinn að virði rétt minn til að fá að vera viðstaddur jarðarför föður míns. Ég mátti heimsækja kistuna í laumi, læðast í felum eins og skítuga barnið. Svarið er auðvitað nei en þetta er dæmi um hvernig það er að vera í samfélagi sem talar um skilning en praktiserar það ekki. Það er því ekki að furða að fólk kom fram opinberlega til að tala um þessi málefni því annars verða engar breytingar og það breytir engu í hvernig réttaríki við lifum. Í Bretalandi hafa verið gerðar rannsóknir um málefni sem snúa að sundrung fjölskyldna og er talið að í Stóra-Bretlandi sé 8% þjóðarinnar eða rúmlega 5 milljónir einstaklinga sem koma frá sundruðum fjölskyldum vegna áfalla innan fjölskyldna, eins og t.d. kynferðisbrota. Eigi sama hlutfall við hér á landi þá eru um 29 þúsund Íslendingar í þessum sporum. Það er því full ástæða til að vekja máls á þessu og leggjast á árarnar til að vinna á þessu tabúi og fordómum sem enn finnast gagnvart þolendum kynferðisbrota. Höfundur er lögmaður/MBA.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun