Andrés Ingi Jónsson, þingmaður Pírata, greindi frá þessu á Alþing í dag. Hann sagði stöðu mála grafalvarlega og vísaði til fregna af því að svokölluð skæruliðadeild Samherja hafi beitt sér gegn blaðamönnum og fjölmiðlum auk þess að hafa reynt að hafa áhrif á val formanns Blaðamannafélagsins og prófkjör Sjálfstæðisflokksins.
„Þetta er grafalvarleg staða. Í kosningum, sem munu meðal annars snúast um eignarhald þjóðarinnar á fiskveiðiauðlindinni, þá er stórhættulegt að fjársterkt útgerðarfyrirtæki beiti sér með þessum hætti gegn gervöllu gangverki lýðræðisins. Beiti hagnaðinum af þessum sömu auðlindum í herferðir gegn pólitískum andstæðingum, opinberri umræðu og frjálsum fréttaflutningi," sagði Andrés.
Hann sagði fulltrúa lýðræðis- og mennréttindaskrifstofu ÖSE hafa í síðustu viku fundað með ýmsum aðilum hér á landi til þess að meta þörfina á kosningaeftirliti í haust.
„Sjálfur sat ég tvo slíka fundi. Þar lýsti ég áhyggjum af stöðu fjölmiðla, sérstaklega í ljósi þess sem við þá vissum, hvernig Samherji hefur undanfarna mánuði beitt sér gegn Helga Seljan vegna frétta um starfsemi fyrirtækisins í Namibíu. Slíkar aðgerðir geta hæglega haft kælandi áhrif á gagnrýna fjölmiðla, sem aftur hefur neikvæð áhrif á möguleika okkar til að tryggja frjálsar og sanngjarnar kosningar," sagði Andrés.
„Á þeim dögum sem liðnir eru síðan fulltrúar ÖSE funduðu með okkur hefur staðan breyst gríðarlega. Stundin og Kjarninn hafa leitt í ljós að afskipti Samherja voru miklu mun skipulagðari og djúpstæðari."
Þingflokkur Pírata hafi því sent formlegt erindi til ÖSE og kallað eftir því að stofnunin skipuleggi kosningaeftirlit í haust.
„Ég vænti þess að forseti og aðrir flokkar hér á þingi taki undir með okkur enda er það hagur allra, jafnt innan sem utan þessara veggja, að kosningarnar framundan litist ekki af andlýðræðislegum afskiptum eins og þeim sem við höfum nú fengið að kynnast," sagði Andrés.
Kosningaeftirliti ÖSE er ætlað að tryggja frjálsar og lýðræðislegar kosningar í aðildarríkjum stofnunarinnar, einkanlega í austurhluta ÖSE-svæðisins.
Sinntu eftirliti í kosningunum 2017
ÖSE hefur áður haft eftirlit með kosningum hér á landi. Til dæmis forsetakosningunum í fyrrasumar og Alþingiskosningunum árið 2017. Þá sendi ÖSE teymi kosningasérfræðinga til Íslands. Áhersla var lögð á að kanna samræmi í verkferlum hjá kosningayfirvöldum og skoða fjármál stjórnmálaflokka og frambjóðenda í tengslum við kosningar.
Meðal forgangstilmæla var að íhuga að stofna sjálfstætt kosningayfirvald sem færi með vald yfir öllu kosningaferlinu. Einnig að kerfisbinda verkferla um skráningu framboða. Endurskoða ætti verkferlið og tímarammann í tengslum við utankjörfundaratkvæðagreiðslu svo kosning hefjist ekki áður en skráningu og staðfestingu framboðslista lýkur.
Mælt var með því að sníða vankanta af hinum ólíku kosningaferlum og tryggja að sömu reglur gildi, þar á meðal varðandi utankjörfundaratkvæðagreiðslu. Setja ætti reglur um kosningabaráttu þriðju aðila, þar með talið kröfu um að gerð verði grein fyrir útgjöldum þeirra í tengslum við kosningar.
Þá mætti íhuga að lækka lágmarksupphæð einstakra framlaga sem birta þarf opinberlega til að auka enn frekar gegnsæi stjórnmálaflokka og frambjóðenda.
Hér má lesa skýrslur ÖSE varðandi Ísland.
