Klerkur á villigötum Einar Örn Gunnarsson skrifar 16. október 2020 14:01 Þann 14. október síðastliðinn birtist á Vísi grein eftir Gunnlaug Stefánsson með yfirskriftinni „37 milljarðar gefins á silfurfati“. Tilefnið er að Matvælastofnun veitti laxeldisfyrirtækinu Löxum 10.000 tonna framleiðsluleyfi í Reyðarfirði en félagið hefur unnið að öflun leyfisins frá árinu 2012. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Gunnlaugur tekur sér penna í hönd og ræðst gegn laxeldi en greinar hans eru að mörgu leyti bókmenntalegar því þær fjalla almennt um ímyndaðan veruleika og lögmál sem eiga sér aðeins stað í hugarheimi hans. Þannig bera greinarnar svip af vænisýki og ofstæki. Með guðfræðina að vopni Eins og flestum er kunnugt þá eru leyfi til laxeldis veitt eftir langt, kostnaðarsamt og gagnsætt ferli hjá Skipulagsstofnun, Umhverfisstofnun og Matvælastofnun. Í ferlinu er leitað eftir umsögnum fagstofnana svo sem Hafrannsóknastofnunar, Orkustofnunar, Fiskistofu og fl. Hjá öllum þessum stofnunum starfa fjöldi hámenntaðra sérfræðinga sem taka hvert erindi og fjalla sérstaklega um það út frá fagþekkingu sinni. Almenningi og hlutaðeigandi sveitarfélögum gefst einnig kostur á að koma með sjónarmið sín þar sem erindið er auglýst opinberlega, ítrekað. Þrátt fyrir þetta langa og stranga ferli telur Gunnlaugur að varúðar sé ekki gætt. Með áratuga gamla guðfræðiþekkingu sína að vopni hefur hann talið sig þekkja betur til lífeðlisfræðinnar, erfðafræðinnar og vistfræðinnar en sérfræðingar á hverju sviði. Grundvallarmunur á leyfum Í áðurnefndri grein heldur hann því enn einu sinni fram að eldisleyfi í Noregi og á Íslandi séu sömu gerðar og hafi sama verðgildi. Stór grundvallarmunur er á þeim þar sem hefð er fyrir laxeldi í Noregi þar sem öflugir innviðir hafa byggst upp á áratugum. Aldir hafa verið tugir kynslóða af laxi í fjörðum og góð reynsla er af þeim. Manngert umhverfi greinarinnar í Noregi er eins og best verður á kosið. Norsk leyfi eru varanleg eign sem hægt er að veðsetja en á Íslandi er um að ræða tímabundna opinbera heimild til framkvæmda og reksturs. Norsk yfirvöld hófu ekki sölu eldisleyfa fyrr en eftir aldamótin 2000 þegar iðnaðurinn hafði byggst upp og sannað sig þar í landi eftir áratuga þróun. Fram að því greiddu fyrirtæki aðeins hóflegt gjald fyrir starfs- og rekstrarleyfi. Verðmæta leyfanna er því ekki samanburðarhæft. Í greininni heldur Gunnlaugur því ranglega fram að leyfi til laxeldis séu færð fyrirtækjunum án nokkurs endurgjalds. Fyrir það fysta þurfa félögin að kosta umhverfismatsferli sem veltur á tugum milljóna króna í hverju falli. Auk þess þá greiða félögin 20 SDR eða um 4.000 krónur fyrir hvert tonn sem þeim er heimilt að framleiða á hverju ári og er þá ekki allt upptalið. Órökstuddur hugarburður Í greininni fullyrðir Gunnlaugar án minnstu skírskotunar eða rökstuðnings að sjókvíaeldi á laxi sé mesta ógn sem steðji að umhverfinu, að verið sé að beina eldinu upp á land i lokuð kerfi í nágrannalöndunum og að ört stækkandi hópur neytenda neiti að borða fisk úr opnum sjókvíum þar sem “lúsin herjar, eiturefnum er mokað ofan í kvíarnar og úrgangurinn mallar í kringum fiskinn.” Allt er þetta órökstuddur hugarburður. Að mati hámenntaðra sérfræðinga hjá stofnunum ríkisins og fleiri fagaðila er hér engin hætta á ferðum og alls ekki talið að eldið ógni umhverfinu. Öfugt farið við fullyrðingar Gunnlaugs þá er laxeldi umhverfisvæn atvinnugrein með lágt kolefnisspor. Má nefna að kolefnisspor á hvert kg framleitt af laxi er um 2,5 kg kolefnistvíildis á hvert framleitt kjötkíló, sem er innan við tíundi hluti þess sem er við kjötframleiðslu með nautgripaeldi. Það segir sig sjálft að hér er um matvælaiðnað að ræða á Íslandi þ.e. í þróuðu ríki þar sem virkar eftirlitsstofnarnir starfa. Engin hætta er á því að eiturefnum sé mokað ofan í kvíarnar. Það eru engin áform hvorki í Evrópu, Nýja Sjálandi, Suður Ameríku, Bandaríkjunum né Kanada að færa allt eldi upp á land. Öðru nær eru þjóðir að auka heimildir og stefna til dæmis norsk stjórnvöld að því að auka sjókvíaeldi úr 1,4 milljónum tonna á ári upp í fimm milljónir tonna árlega innan fárra áratuga. Gegn atvinnuuppbyggingu Það kann að vera eitthvað fallegt við prest á eftirlaunum sem hefur verið svo lengi í starfi að hann treystir hvorki Guði né mönnum fyrir heiminum án sinnar íhlutunar. En reyndin er sú að það hugarþel sem endurspeglast í greinum Gunnlaugs er ekki í anda hinnar fögru kristnu trúar þar sem hann hefur ítrekað gert saklausum mönnum upp hugsanir og hugarfar. Órökstuddar fullyrðingar hans eru oft á tíðum stórar og flokkast vart undir annað en persónuníð eða grófan atvinnuróg. Það er athyglivert að sjá mann sem hefur í gegnum tíðina þjónað sem ágætlega launaður prestur á hlunnindajörð berjast með óvönduðum hætti gegn atvinnutækifærum íbúa og þeirri atvinnuuppbyggingu sem er á svæðinu. Það væri virðingarvert ef sá hinn sami hefði fyrir því að kynna sér raunverulegar staðreyndir og kæmi fram með málefnalegum hætti en því er ekki fyrir að fara. Annarlegar hvatir Erfitt er að átta sig á hvaða annarlegu hvatir reka mann til þess að ryðjast fram á ritvöllinn hvað eftir annað og tjá sig um málefni sem hann virðist ekki hafa fyrir því að kynna sér. Í viðleitni til að skilja hvað fyrir honum vakir hverfur hugurinn aldir aftur í tíma þegar dauðasótt geysaði á Íslandi og ungur maður spurði sveitalækni hver væri skelfilegasta og skaðlegasta veiki sem herjað hefði á mannkynið. „Það er öfundsýkin,“ svaraði læknirinn. Höfundur er einn af stofnendum Laxa. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fiskeldi Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Sjá meira
Þann 14. október síðastliðinn birtist á Vísi grein eftir Gunnlaug Stefánsson með yfirskriftinni „37 milljarðar gefins á silfurfati“. Tilefnið er að Matvælastofnun veitti laxeldisfyrirtækinu Löxum 10.000 tonna framleiðsluleyfi í Reyðarfirði en félagið hefur unnið að öflun leyfisins frá árinu 2012. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem Gunnlaugur tekur sér penna í hönd og ræðst gegn laxeldi en greinar hans eru að mörgu leyti bókmenntalegar því þær fjalla almennt um ímyndaðan veruleika og lögmál sem eiga sér aðeins stað í hugarheimi hans. Þannig bera greinarnar svip af vænisýki og ofstæki. Með guðfræðina að vopni Eins og flestum er kunnugt þá eru leyfi til laxeldis veitt eftir langt, kostnaðarsamt og gagnsætt ferli hjá Skipulagsstofnun, Umhverfisstofnun og Matvælastofnun. Í ferlinu er leitað eftir umsögnum fagstofnana svo sem Hafrannsóknastofnunar, Orkustofnunar, Fiskistofu og fl. Hjá öllum þessum stofnunum starfa fjöldi hámenntaðra sérfræðinga sem taka hvert erindi og fjalla sérstaklega um það út frá fagþekkingu sinni. Almenningi og hlutaðeigandi sveitarfélögum gefst einnig kostur á að koma með sjónarmið sín þar sem erindið er auglýst opinberlega, ítrekað. Þrátt fyrir þetta langa og stranga ferli telur Gunnlaugur að varúðar sé ekki gætt. Með áratuga gamla guðfræðiþekkingu sína að vopni hefur hann talið sig þekkja betur til lífeðlisfræðinnar, erfðafræðinnar og vistfræðinnar en sérfræðingar á hverju sviði. Grundvallarmunur á leyfum Í áðurnefndri grein heldur hann því enn einu sinni fram að eldisleyfi í Noregi og á Íslandi séu sömu gerðar og hafi sama verðgildi. Stór grundvallarmunur er á þeim þar sem hefð er fyrir laxeldi í Noregi þar sem öflugir innviðir hafa byggst upp á áratugum. Aldir hafa verið tugir kynslóða af laxi í fjörðum og góð reynsla er af þeim. Manngert umhverfi greinarinnar í Noregi er eins og best verður á kosið. Norsk leyfi eru varanleg eign sem hægt er að veðsetja en á Íslandi er um að ræða tímabundna opinbera heimild til framkvæmda og reksturs. Norsk yfirvöld hófu ekki sölu eldisleyfa fyrr en eftir aldamótin 2000 þegar iðnaðurinn hafði byggst upp og sannað sig þar í landi eftir áratuga þróun. Fram að því greiddu fyrirtæki aðeins hóflegt gjald fyrir starfs- og rekstrarleyfi. Verðmæta leyfanna er því ekki samanburðarhæft. Í greininni heldur Gunnlaugur því ranglega fram að leyfi til laxeldis séu færð fyrirtækjunum án nokkurs endurgjalds. Fyrir það fysta þurfa félögin að kosta umhverfismatsferli sem veltur á tugum milljóna króna í hverju falli. Auk þess þá greiða félögin 20 SDR eða um 4.000 krónur fyrir hvert tonn sem þeim er heimilt að framleiða á hverju ári og er þá ekki allt upptalið. Órökstuddur hugarburður Í greininni fullyrðir Gunnlaugar án minnstu skírskotunar eða rökstuðnings að sjókvíaeldi á laxi sé mesta ógn sem steðji að umhverfinu, að verið sé að beina eldinu upp á land i lokuð kerfi í nágrannalöndunum og að ört stækkandi hópur neytenda neiti að borða fisk úr opnum sjókvíum þar sem “lúsin herjar, eiturefnum er mokað ofan í kvíarnar og úrgangurinn mallar í kringum fiskinn.” Allt er þetta órökstuddur hugarburður. Að mati hámenntaðra sérfræðinga hjá stofnunum ríkisins og fleiri fagaðila er hér engin hætta á ferðum og alls ekki talið að eldið ógni umhverfinu. Öfugt farið við fullyrðingar Gunnlaugs þá er laxeldi umhverfisvæn atvinnugrein með lágt kolefnisspor. Má nefna að kolefnisspor á hvert kg framleitt af laxi er um 2,5 kg kolefnistvíildis á hvert framleitt kjötkíló, sem er innan við tíundi hluti þess sem er við kjötframleiðslu með nautgripaeldi. Það segir sig sjálft að hér er um matvælaiðnað að ræða á Íslandi þ.e. í þróuðu ríki þar sem virkar eftirlitsstofnarnir starfa. Engin hætta er á því að eiturefnum sé mokað ofan í kvíarnar. Það eru engin áform hvorki í Evrópu, Nýja Sjálandi, Suður Ameríku, Bandaríkjunum né Kanada að færa allt eldi upp á land. Öðru nær eru þjóðir að auka heimildir og stefna til dæmis norsk stjórnvöld að því að auka sjókvíaeldi úr 1,4 milljónum tonna á ári upp í fimm milljónir tonna árlega innan fárra áratuga. Gegn atvinnuuppbyggingu Það kann að vera eitthvað fallegt við prest á eftirlaunum sem hefur verið svo lengi í starfi að hann treystir hvorki Guði né mönnum fyrir heiminum án sinnar íhlutunar. En reyndin er sú að það hugarþel sem endurspeglast í greinum Gunnlaugs er ekki í anda hinnar fögru kristnu trúar þar sem hann hefur ítrekað gert saklausum mönnum upp hugsanir og hugarfar. Órökstuddar fullyrðingar hans eru oft á tíðum stórar og flokkast vart undir annað en persónuníð eða grófan atvinnuróg. Það er athyglivert að sjá mann sem hefur í gegnum tíðina þjónað sem ágætlega launaður prestur á hlunnindajörð berjast með óvönduðum hætti gegn atvinnutækifærum íbúa og þeirri atvinnuuppbyggingu sem er á svæðinu. Það væri virðingarvert ef sá hinn sami hefði fyrir því að kynna sér raunverulegar staðreyndir og kæmi fram með málefnalegum hætti en því er ekki fyrir að fara. Annarlegar hvatir Erfitt er að átta sig á hvaða annarlegu hvatir reka mann til þess að ryðjast fram á ritvöllinn hvað eftir annað og tjá sig um málefni sem hann virðist ekki hafa fyrir því að kynna sér. Í viðleitni til að skilja hvað fyrir honum vakir hverfur hugurinn aldir aftur í tíma þegar dauðasótt geysaði á Íslandi og ungur maður spurði sveitalækni hver væri skelfilegasta og skaðlegasta veiki sem herjað hefði á mannkynið. „Það er öfundsýkin,“ svaraði læknirinn. Höfundur er einn af stofnendum Laxa.
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun