Málamiðlun hverra? Helga Vala Helgadóttir skrifar 17. október 2020 08:01 Barátta jafnaðarmanna fyrir nýrri stjórnarskrá hefur staðið áratugum saman. Vilmundur Gylfason og Jóhanna Sigurðardóttir voru í fararbroddi þeirra sem ítrekað töluðu fyrir nýrri stjórnarskrá en á undan þeim höfðu forverar þeirra á þingi ítrekað lagt til stöku breytingar á þeirri bráðabirgðastjórnarskrá sem danski konungurinn færði sinni nýlenduþjóð. Ákallið eftir nýrri og breyttri stjórnarskrá jókst eftir bankahrunið 2008. Jóhanna Sigurðardóttir setti málið á dagskrá þegar hún tók við lyklunum í stjórnarráðinu og hófst þá “víðfeðmasta og lýðræðislegasta starf að stjórnarskrárritun sem sagan kann frá að greina” eins og frú Vigdís Finnbogadóttir komst svo réttilega að orði. Stjórnlaganefnd var sett á fót. 1000 manna þjóðfundur fólks af öllu landinu, sem valið var með slembiúrtaki, sat á rökstólum um þau gildi og markmið sem ættu að vera í samfélagssáttmála íslenskrar þjóðar. Stjórnlagaþing var kjörið og síðan stjórnlagaráð skipað af Alþingi þar sem raddir ólíkra afla úr samfélaginu fengu hvert sitt sæti. Ráðið vann um nokkurra mánaða skeið og afhenti Alþingi drög að nýrri stjórnarskrá sem borin var undir þjóðina með þjóðaratkvæðagreiðslu. Yfirgnæfandi meirihluti vildi að á því verki yrði byggt og stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis lauk vinnu við frumvarp til nýrra stjórnskipunarlaga byggt á verki stjórnlagaráðs, að vilja þjóðarinnar. Íslenska þjóðin hefur beðið nógu lengi Enn hefur ný stjórnskrá ekki verið lögfest. Aftur leyfi ég mér að vitna í orð frú Vigdísar Finnbogadóttur sem segir að íslenska þjóðin hafi beðið nógu lengi. Ég er henni innilega sammála. Hið lýðræðislega ferli sem hófst árið 2009 er ekki ónýtt, langt í frá. Það þarf bara að bera virðingu fyrir því og endurvekja. Bera virðingu fyrir þeim kröftum sem þar bjuggu að baki, þeim samtakamætti þjóðarinnar sem kom saman á þjóðfundi, þeim rúmlega 500 einstaklingum sem buðu fram krafta sína á stjórnlagaþing, öllum þeim sem komu saman til að kjósa fulltrúa á þingið, vinnu fulltrúanna og loks þjóðarinnar sem kaus í þjóðaratkvæðagreiðslunni 20. október 2012. Það er svo mikilvægt fyrir áframhaldandi samstöðu þessarar fámennu þjóðar að láta ekki eins og þetta lýðræðislegasta ferli við stjórnarskrárgerð sem þekkist á byggðu bóli hafi ekki átt sér stað. Hver hefur valdið? Með því að hunsa allt þetta mikilvæga ferli og búa til sitt eigið er forsætisráðherra að gera lítið úr þúsundum einstaklinga sem lögðu sig fram í fallegu og heiðarlegu samtali við fjölda fólks. Gerð var tilraun til einhvers konar samráðs á þessu kjörtímabili með rökræðukönnun og svo fundi í Laugardalshöll þar sem rúm 200 manns sátu og fengu efni til umræðu, sem afmarkað hafði verið af stjórnvöldum. Nýja stjórnarskráin var hvergi nærri og þeir sem óskuðu eftir að fá að ræða hana voru vinsamlegast beðnir um að halda sig við hið afmarkaða efni. Niðurstaða þessa [meinta] samráðs virðist svo hafa lent ofan í skúffu ef marka má umsögn Jóns Ólafssonar, sem var einn þeirra sem fór fyrir rökræðukönnuninni. Í umsögn sinni við frumvarpsdrög um forsetakaflann, sem lögð voru í samráðsgátt stjórnvalda, kemst Jón svo að orði að í frumvarpinu sé nánast ekkert reynt að tengja tillögur, röksemdir og útskýringar í frumvarpinu við almenningssamráðið. Segir hann að vísanir til einstakra þátta samráðsins séu tilviljanakenndar og á stöku stað villandi. Ekki sé reynt með neinum kerfisbundnum hætti að byggja á samráðinu þegar svo vill til að niðurstöður almenningssamráðsins séu í samræmi við frumvarpsdrögin og engin tilraun sé gerð til að skýra frávik frá samráðinu í þeim atriðum eins og þau komi fram í frumvarpsdrögunum þegar aðrar leiðir eru valdar. Segir Jón „almenningssamráðið að sumu leyti vannýtt í greinargerðinni og frumvarpinu sjálfu, en að öðru leyti sniðgengið“. Þannig virðist sem svokallað samráð ríkisstjórnarinnar í þessu máli sé eingöngu í orði en sjáist ekki á borði. Það er svo sem kunnuglegt stef fyrir okkur í stjórnarandstöðunni. Hvað er samstaða um breytingar? Það hefur verið fróðlegt að fylgjast með fulltrúum stjórnarflokkanna réttlæta þetta ferli sem hafið var á því kjörtímabili sem senn lýkur. Réttlætingin fyrir þeim bútasaumi sem þjóðinni er boðið upp á er ávallt sú að reynt sé að skapa sem breiðasta samstöðu um breytingarnar á stjórnarskránni. Það blasir við að bútasaumstilraun forsætisráðherra mun líkast til ekki einu sinni nást í gegnum ríkisstjórnarflokkana svo það er spurning hvar hin breiða samstaða á þá að liggja. Þessi tilraun, þar sem farin er sú leið að gera sem minnst til að styggja ekki þann stjórnarflokk sem grimmilegast hefur um áratugaskeið barist gegn nauðsynlegum lýðræðislegum breytingum, virðist vera strönduð á skeri og þá er helst hrópað að þau sem vilja byggja á fyrra ferli séu ekki nógu dugleg í málamiðlunum! Nú held ég að mál sé að endurvekja bráðabirgðaákvæði það sem fallist var á að setja í stjórnarskrá árið 2013 þess efnis að hægt væri að gera breytingar á stjórnarskrá án tveggja þingkosninga á milli. Ferlið er löngu byrjað. Við þurfum að bera virðingu fyrir því og ljúka með sóma. Fyrir því er skýr vilji meirihluta þjóðarinnar og hann ber að virða. Höfundur er þingman Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stjórnarskrá Helga Vala Helgadóttir Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Barátta jafnaðarmanna fyrir nýrri stjórnarskrá hefur staðið áratugum saman. Vilmundur Gylfason og Jóhanna Sigurðardóttir voru í fararbroddi þeirra sem ítrekað töluðu fyrir nýrri stjórnarskrá en á undan þeim höfðu forverar þeirra á þingi ítrekað lagt til stöku breytingar á þeirri bráðabirgðastjórnarskrá sem danski konungurinn færði sinni nýlenduþjóð. Ákallið eftir nýrri og breyttri stjórnarskrá jókst eftir bankahrunið 2008. Jóhanna Sigurðardóttir setti málið á dagskrá þegar hún tók við lyklunum í stjórnarráðinu og hófst þá “víðfeðmasta og lýðræðislegasta starf að stjórnarskrárritun sem sagan kann frá að greina” eins og frú Vigdís Finnbogadóttir komst svo réttilega að orði. Stjórnlaganefnd var sett á fót. 1000 manna þjóðfundur fólks af öllu landinu, sem valið var með slembiúrtaki, sat á rökstólum um þau gildi og markmið sem ættu að vera í samfélagssáttmála íslenskrar þjóðar. Stjórnlagaþing var kjörið og síðan stjórnlagaráð skipað af Alþingi þar sem raddir ólíkra afla úr samfélaginu fengu hvert sitt sæti. Ráðið vann um nokkurra mánaða skeið og afhenti Alþingi drög að nýrri stjórnarskrá sem borin var undir þjóðina með þjóðaratkvæðagreiðslu. Yfirgnæfandi meirihluti vildi að á því verki yrði byggt og stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis lauk vinnu við frumvarp til nýrra stjórnskipunarlaga byggt á verki stjórnlagaráðs, að vilja þjóðarinnar. Íslenska þjóðin hefur beðið nógu lengi Enn hefur ný stjórnskrá ekki verið lögfest. Aftur leyfi ég mér að vitna í orð frú Vigdísar Finnbogadóttur sem segir að íslenska þjóðin hafi beðið nógu lengi. Ég er henni innilega sammála. Hið lýðræðislega ferli sem hófst árið 2009 er ekki ónýtt, langt í frá. Það þarf bara að bera virðingu fyrir því og endurvekja. Bera virðingu fyrir þeim kröftum sem þar bjuggu að baki, þeim samtakamætti þjóðarinnar sem kom saman á þjóðfundi, þeim rúmlega 500 einstaklingum sem buðu fram krafta sína á stjórnlagaþing, öllum þeim sem komu saman til að kjósa fulltrúa á þingið, vinnu fulltrúanna og loks þjóðarinnar sem kaus í þjóðaratkvæðagreiðslunni 20. október 2012. Það er svo mikilvægt fyrir áframhaldandi samstöðu þessarar fámennu þjóðar að láta ekki eins og þetta lýðræðislegasta ferli við stjórnarskrárgerð sem þekkist á byggðu bóli hafi ekki átt sér stað. Hver hefur valdið? Með því að hunsa allt þetta mikilvæga ferli og búa til sitt eigið er forsætisráðherra að gera lítið úr þúsundum einstaklinga sem lögðu sig fram í fallegu og heiðarlegu samtali við fjölda fólks. Gerð var tilraun til einhvers konar samráðs á þessu kjörtímabili með rökræðukönnun og svo fundi í Laugardalshöll þar sem rúm 200 manns sátu og fengu efni til umræðu, sem afmarkað hafði verið af stjórnvöldum. Nýja stjórnarskráin var hvergi nærri og þeir sem óskuðu eftir að fá að ræða hana voru vinsamlegast beðnir um að halda sig við hið afmarkaða efni. Niðurstaða þessa [meinta] samráðs virðist svo hafa lent ofan í skúffu ef marka má umsögn Jóns Ólafssonar, sem var einn þeirra sem fór fyrir rökræðukönnuninni. Í umsögn sinni við frumvarpsdrög um forsetakaflann, sem lögð voru í samráðsgátt stjórnvalda, kemst Jón svo að orði að í frumvarpinu sé nánast ekkert reynt að tengja tillögur, röksemdir og útskýringar í frumvarpinu við almenningssamráðið. Segir hann að vísanir til einstakra þátta samráðsins séu tilviljanakenndar og á stöku stað villandi. Ekki sé reynt með neinum kerfisbundnum hætti að byggja á samráðinu þegar svo vill til að niðurstöður almenningssamráðsins séu í samræmi við frumvarpsdrögin og engin tilraun sé gerð til að skýra frávik frá samráðinu í þeim atriðum eins og þau komi fram í frumvarpsdrögunum þegar aðrar leiðir eru valdar. Segir Jón „almenningssamráðið að sumu leyti vannýtt í greinargerðinni og frumvarpinu sjálfu, en að öðru leyti sniðgengið“. Þannig virðist sem svokallað samráð ríkisstjórnarinnar í þessu máli sé eingöngu í orði en sjáist ekki á borði. Það er svo sem kunnuglegt stef fyrir okkur í stjórnarandstöðunni. Hvað er samstaða um breytingar? Það hefur verið fróðlegt að fylgjast með fulltrúum stjórnarflokkanna réttlæta þetta ferli sem hafið var á því kjörtímabili sem senn lýkur. Réttlætingin fyrir þeim bútasaumi sem þjóðinni er boðið upp á er ávallt sú að reynt sé að skapa sem breiðasta samstöðu um breytingarnar á stjórnarskránni. Það blasir við að bútasaumstilraun forsætisráðherra mun líkast til ekki einu sinni nást í gegnum ríkisstjórnarflokkana svo það er spurning hvar hin breiða samstaða á þá að liggja. Þessi tilraun, þar sem farin er sú leið að gera sem minnst til að styggja ekki þann stjórnarflokk sem grimmilegast hefur um áratugaskeið barist gegn nauðsynlegum lýðræðislegum breytingum, virðist vera strönduð á skeri og þá er helst hrópað að þau sem vilja byggja á fyrra ferli séu ekki nógu dugleg í málamiðlunum! Nú held ég að mál sé að endurvekja bráðabirgðaákvæði það sem fallist var á að setja í stjórnarskrá árið 2013 þess efnis að hægt væri að gera breytingar á stjórnarskrá án tveggja þingkosninga á milli. Ferlið er löngu byrjað. Við þurfum að bera virðingu fyrir því og ljúka með sóma. Fyrir því er skýr vilji meirihluta þjóðarinnar og hann ber að virða. Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun