Spegill á útlendingapólitík Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar 27. maí 2020 12:00 Við munum vel eftir fallegri samkenndinni sem nemendur Hagaskóla sýndu skólasystur sinni Zainab Zafari sem íslensk stjórnvöld höfðu ákveðið að senda til Grikklands. Mótmæli þeirra vöktu athygli á sögu hennar og aðstæðum. Samstaða þeirra vakti aðdáun þjóðarinnar en afstaða stjórnvalda vakti um leið undrun og reiði. Þessi ákvörðun þoldi illa kastljós, enda leiddi samstaðan og samkenndin til þess að Zainab, bróður hennar Amir og móður þeirra bauðst að vera hér áfram. Sú niðurstaða að vísa 15 ára stelpu, bróður hennar og mömmu í ömurlegar aðstæðurnar sem biðu þeirra í Grikklandi gekk einfaldlega gegn því sem við viljum segja um okkur sem þjóð. Það var ákvörðun sem þoldi illa umræðu eða kastljós. Þáverandi dómsmálaráðherra brást enda við og gerði breytingu á reglugerð um útlendinga þar sem Útlendingastofnun fékk heimild til að taka til efnismeðferðar umsókn barns sem fengið hefur vernd í öðru ríki, í þeim tilvikum þegar meira en 10 mánuðir voru liðnir frá því að umsókn barst íslenskum stjórnvöldum. Nú er til meðferðar á Alþingi frumvarp dómsmálaráðherra um útlendingamál sem felur í sér margvíslegar breytingar. Flestar þeirra eru þær því miður þannig að þær skerða vernd og réttarstöðu fólks eins og fjölskyldu Zainab. Frumvarpið felur í sér margar ólíkar breytingar sem skerða réttarvernd flóttafólks. Ein breytingin er til dæmis í andstöðu við þessa nýlegu reglugerðarbreytingu. Frumvarp ríkisstjórnarinnar fjallar um möguleika fólks á alþjóðlegri vernd á Íslandi og fjallar um heimild stjórnvalda til að vísa þessu fólki burt. Í stuttu máli má segja að möguleikar stjórnvalda á að neita fólki um vernd verða miklir en möguleikar fólks á vernd á Íslandi verða litlir. Og á þeim tímum sem við höfum sem þjóð glaðst yfir samstöðu okkar á erfiðum tímum og samkennd, þá liggur nú fyrir Alþingi frumvarp sem stendur fyrir hið gagnstæða. Viljum við senda fólk til Grikklands? Á meðal þýðingarmikilla breytinga á réttarstöðu flóttafólks er sú að það fólk sem hefur fengið alþjóðlega vernd annars staðar mun lítið skjól eiga hér. Engu skiptir í hvaða löndum sú vernd hefur boðist, sem er þó það sem öllu máli skiptir. Rökstuðningurinn er sá að fólk sem hefur þegar fengið vernd í öðru landi sé ekki í hópi fólks sem er í raunverulegri þörf fyrir vernd hérlendis. Þetta verður niðurstaðan enda þótt við vitum öll að það er mjög lítið bakvið þann merkimiða að hafa til dæmis fengið alþjóðlega vernd í Grikklandi. Þessi pólitík er í hróplegri andstöðu við þá samkennd og samstöðu sem við hrifumst af hjá nemendum í Hagaskóla. Allir sem fylgst hafa með fréttum vita að það er einfaldlega rangt að fólk sem hefur fengið vernd í Grikklandi sé borgið. Rauði krossinn deilir þannig ekki þeirri skoðun með dómsmálaráðherra og ríkisstjórn Íslands. Í umsögn samtakanna bendir Rauði krossinn á að það sé fáttítt að fólk sem veitt hefur verið alþjóðlega vernd í ríkjum norður Evrópu sæki hingað vernd. „Stærsti hópurinn kemur frá Grikklandi, Ítalíu og Ungverjalandi, þar sem aðstæður flóttafólks eru óviðunandi. Rauði krossinn ítrekar að einstaklingar með alþjóðlega vernd eru eðli máls samkvæmt búnir að vera á flótta frá heimaríki, stundum í bið eftir afgreiðslu umsóknar sinnar um vernd svo árum skiptir, oft við bágbornar aðstæður, hafa sætt varðhaldi og gjarnan ofbeldi, með takmörkuð réttindi og tilheyrandi óvissu um framtíð sína.“ Vegna þess að það er skilvirkara? Allt er það sem frumvarpið boðar sett fram undir formerkjum skilvirkni og einfaldari málsmeðferðar. Þótt það sé vissulega jákvætt að stytta málsmeðferðartíma þá hefur það ekki verið biðtíminn sem hefur truflað almenning mest þegar fréttir eru sagðar af stöðu fólks sem senda á úr landi. Styttri málsmeðferðartími er ekki stóri sannleikurinn þegar niðurstaðan verður vond og gengur gegn því sem við viljum standa fyrir. Nemendur Hagaskóla og þjóðin öll voru ekki að biðla til stjórnvalda um að Zainab Zafari yrði send til Grikklands hratt og örugglega. Okkar sárnaði ekki skortur á skilvirkni, heldur skorturinn á samkennd. Það er ekki skortur á skilvirkni sem veldur reiði fólks, heldur niðurstaðan. Það er ekki ábyrg ríkisstjórn sem boðar að senda fólk til baka í ömurlegar aðstæður. Samkennd er svarið Vitaskuld er það ekki þannig að hægt sé að gera allt fyrir alla og auðvitað þarf að fara fram mat á aðstæðum fólks sem hingað leitar eftir vernd og horfa til þeirra sem eru í raunverulegri þörf. Áhyggjuefnið er hins vegar hvar sú lína er dregin í frumvarpinu. Og hvert stjórnvöld telja boðlegt að endursenda fólk. Við erum meðvituð um að tugir milljónir manna eru á flótta í heiminum en engu að síður eru það sögurnar af einstaklingum sem snerta okkur mest. Fréttaflutningur hefur verið af sorglegum sögum fólks, fullorðinna og barna, sem hefur sótt skjól á Íslandi og svo af ákvörðunum Útlendingastofnunar. Ábyrgðin er hins vegar stjórnvalda. Og þegar greinargerðin með útlendingafrumvarpinu er lesin má sjá að rauði þráðurinn er að styrkja stoð Dyflinnarreglugerðarinnar. Greinargerð með frumvarpi er oft eins og spegill á lagasetninguna. Greinargerðin segir söguna að baki og speglar markmiðið með lögunum. Þessi greinargerð birtir skýrt hvað átt er við með einfaldari málsmeðferð og skilvirkari. Þar er boðuð sú pólitík að von sé fleiri sögum eins og sögu Zainab Zafari eða sögum eins og af sýrlensku starfsmanninum í leikskólanum Vinagarði sem vísað var til Grikklands þar sem hún hafði hlotið alþjóðlega vernd. Leikskólabörnin í Vinagarði kvöddu hana öll, hvert og eitt, með því að faðma hana en án þess að vita að í framhaldinu kvaddi hún líka Ísland. Þessari konu urðu einfaldlega á þau mistök að hafa lent í stríðinu í Sýrlandi og að hafa ekki komið beinustu leið til Íslands á flótta sínum, heldur fyrst til Grikklands. Sagan sem börnin í Vinagarði munu heyra þegar fram líða stundir er sagan af því hverjar aðstæður fólks í neyð geta verið á Íslandi. Við munum líka eftir ljósmyndinni af litlum strák á Barnaspítalanum þar sem hann sat á stól með hendur í skauti sér og beið þess að bróðir hans fengi læknisaðstoð. Bróðirinn var svo alvarlega þjakaður af kvíða að ekki þótti á hann leggjandi að vísa honum til Grikklands alveg strax. Um leið og hann þætti ferðafær stóð til að vísa honum úr landi. Það sem hefur gerst í einstaka máli er að umræða hefur varpað kastljósinu á þessa pólitík. Og í kjölfar umræðunnar hefur gerst að fólk hefur jafnvel fengið að vera hér áfram. En nú er komið fram frumvarp sem ber á allan hátt skýrt með sér að þrengja eigi rétt fólks sem hingað leitar eftir alþjóðlegri vernd. Veikari staða þeirra heitir í greinargerðinni: einföld og skilvirk málsmeðferð. Málsmeðferðin er sögð eiga að vera skýrari en áður og gagnsæ. Það er pólitíkin að baki málinu því miður líka: Skýr og gegnsæ. Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Hælisleitendur Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Sjá meira
Við munum vel eftir fallegri samkenndinni sem nemendur Hagaskóla sýndu skólasystur sinni Zainab Zafari sem íslensk stjórnvöld höfðu ákveðið að senda til Grikklands. Mótmæli þeirra vöktu athygli á sögu hennar og aðstæðum. Samstaða þeirra vakti aðdáun þjóðarinnar en afstaða stjórnvalda vakti um leið undrun og reiði. Þessi ákvörðun þoldi illa kastljós, enda leiddi samstaðan og samkenndin til þess að Zainab, bróður hennar Amir og móður þeirra bauðst að vera hér áfram. Sú niðurstaða að vísa 15 ára stelpu, bróður hennar og mömmu í ömurlegar aðstæðurnar sem biðu þeirra í Grikklandi gekk einfaldlega gegn því sem við viljum segja um okkur sem þjóð. Það var ákvörðun sem þoldi illa umræðu eða kastljós. Þáverandi dómsmálaráðherra brást enda við og gerði breytingu á reglugerð um útlendinga þar sem Útlendingastofnun fékk heimild til að taka til efnismeðferðar umsókn barns sem fengið hefur vernd í öðru ríki, í þeim tilvikum þegar meira en 10 mánuðir voru liðnir frá því að umsókn barst íslenskum stjórnvöldum. Nú er til meðferðar á Alþingi frumvarp dómsmálaráðherra um útlendingamál sem felur í sér margvíslegar breytingar. Flestar þeirra eru þær því miður þannig að þær skerða vernd og réttarstöðu fólks eins og fjölskyldu Zainab. Frumvarpið felur í sér margar ólíkar breytingar sem skerða réttarvernd flóttafólks. Ein breytingin er til dæmis í andstöðu við þessa nýlegu reglugerðarbreytingu. Frumvarp ríkisstjórnarinnar fjallar um möguleika fólks á alþjóðlegri vernd á Íslandi og fjallar um heimild stjórnvalda til að vísa þessu fólki burt. Í stuttu máli má segja að möguleikar stjórnvalda á að neita fólki um vernd verða miklir en möguleikar fólks á vernd á Íslandi verða litlir. Og á þeim tímum sem við höfum sem þjóð glaðst yfir samstöðu okkar á erfiðum tímum og samkennd, þá liggur nú fyrir Alþingi frumvarp sem stendur fyrir hið gagnstæða. Viljum við senda fólk til Grikklands? Á meðal þýðingarmikilla breytinga á réttarstöðu flóttafólks er sú að það fólk sem hefur fengið alþjóðlega vernd annars staðar mun lítið skjól eiga hér. Engu skiptir í hvaða löndum sú vernd hefur boðist, sem er þó það sem öllu máli skiptir. Rökstuðningurinn er sá að fólk sem hefur þegar fengið vernd í öðru landi sé ekki í hópi fólks sem er í raunverulegri þörf fyrir vernd hérlendis. Þetta verður niðurstaðan enda þótt við vitum öll að það er mjög lítið bakvið þann merkimiða að hafa til dæmis fengið alþjóðlega vernd í Grikklandi. Þessi pólitík er í hróplegri andstöðu við þá samkennd og samstöðu sem við hrifumst af hjá nemendum í Hagaskóla. Allir sem fylgst hafa með fréttum vita að það er einfaldlega rangt að fólk sem hefur fengið vernd í Grikklandi sé borgið. Rauði krossinn deilir þannig ekki þeirri skoðun með dómsmálaráðherra og ríkisstjórn Íslands. Í umsögn samtakanna bendir Rauði krossinn á að það sé fáttítt að fólk sem veitt hefur verið alþjóðlega vernd í ríkjum norður Evrópu sæki hingað vernd. „Stærsti hópurinn kemur frá Grikklandi, Ítalíu og Ungverjalandi, þar sem aðstæður flóttafólks eru óviðunandi. Rauði krossinn ítrekar að einstaklingar með alþjóðlega vernd eru eðli máls samkvæmt búnir að vera á flótta frá heimaríki, stundum í bið eftir afgreiðslu umsóknar sinnar um vernd svo árum skiptir, oft við bágbornar aðstæður, hafa sætt varðhaldi og gjarnan ofbeldi, með takmörkuð réttindi og tilheyrandi óvissu um framtíð sína.“ Vegna þess að það er skilvirkara? Allt er það sem frumvarpið boðar sett fram undir formerkjum skilvirkni og einfaldari málsmeðferðar. Þótt það sé vissulega jákvætt að stytta málsmeðferðartíma þá hefur það ekki verið biðtíminn sem hefur truflað almenning mest þegar fréttir eru sagðar af stöðu fólks sem senda á úr landi. Styttri málsmeðferðartími er ekki stóri sannleikurinn þegar niðurstaðan verður vond og gengur gegn því sem við viljum standa fyrir. Nemendur Hagaskóla og þjóðin öll voru ekki að biðla til stjórnvalda um að Zainab Zafari yrði send til Grikklands hratt og örugglega. Okkar sárnaði ekki skortur á skilvirkni, heldur skorturinn á samkennd. Það er ekki skortur á skilvirkni sem veldur reiði fólks, heldur niðurstaðan. Það er ekki ábyrg ríkisstjórn sem boðar að senda fólk til baka í ömurlegar aðstæður. Samkennd er svarið Vitaskuld er það ekki þannig að hægt sé að gera allt fyrir alla og auðvitað þarf að fara fram mat á aðstæðum fólks sem hingað leitar eftir vernd og horfa til þeirra sem eru í raunverulegri þörf. Áhyggjuefnið er hins vegar hvar sú lína er dregin í frumvarpinu. Og hvert stjórnvöld telja boðlegt að endursenda fólk. Við erum meðvituð um að tugir milljónir manna eru á flótta í heiminum en engu að síður eru það sögurnar af einstaklingum sem snerta okkur mest. Fréttaflutningur hefur verið af sorglegum sögum fólks, fullorðinna og barna, sem hefur sótt skjól á Íslandi og svo af ákvörðunum Útlendingastofnunar. Ábyrgðin er hins vegar stjórnvalda. Og þegar greinargerðin með útlendingafrumvarpinu er lesin má sjá að rauði þráðurinn er að styrkja stoð Dyflinnarreglugerðarinnar. Greinargerð með frumvarpi er oft eins og spegill á lagasetninguna. Greinargerðin segir söguna að baki og speglar markmiðið með lögunum. Þessi greinargerð birtir skýrt hvað átt er við með einfaldari málsmeðferð og skilvirkari. Þar er boðuð sú pólitík að von sé fleiri sögum eins og sögu Zainab Zafari eða sögum eins og af sýrlensku starfsmanninum í leikskólanum Vinagarði sem vísað var til Grikklands þar sem hún hafði hlotið alþjóðlega vernd. Leikskólabörnin í Vinagarði kvöddu hana öll, hvert og eitt, með því að faðma hana en án þess að vita að í framhaldinu kvaddi hún líka Ísland. Þessari konu urðu einfaldlega á þau mistök að hafa lent í stríðinu í Sýrlandi og að hafa ekki komið beinustu leið til Íslands á flótta sínum, heldur fyrst til Grikklands. Sagan sem börnin í Vinagarði munu heyra þegar fram líða stundir er sagan af því hverjar aðstæður fólks í neyð geta verið á Íslandi. Við munum líka eftir ljósmyndinni af litlum strák á Barnaspítalanum þar sem hann sat á stól með hendur í skauti sér og beið þess að bróðir hans fengi læknisaðstoð. Bróðirinn var svo alvarlega þjakaður af kvíða að ekki þótti á hann leggjandi að vísa honum til Grikklands alveg strax. Um leið og hann þætti ferðafær stóð til að vísa honum úr landi. Það sem hefur gerst í einstaka máli er að umræða hefur varpað kastljósinu á þessa pólitík. Og í kjölfar umræðunnar hefur gerst að fólk hefur jafnvel fengið að vera hér áfram. En nú er komið fram frumvarp sem ber á allan hátt skýrt með sér að þrengja eigi rétt fólks sem hingað leitar eftir alþjóðlegri vernd. Veikari staða þeirra heitir í greinargerðinni: einföld og skilvirk málsmeðferð. Málsmeðferðin er sögð eiga að vera skýrari en áður og gagnsæ. Það er pólitíkin að baki málinu því miður líka: Skýr og gegnsæ. Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar